Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Martwa natura z rybą" to obraz olejny na płótnie, przedstawiający narożnik stołu nakrytego białym obrusem z frędzlami. Na nim po lewej stronie, powyżej środka kompozycji, znajdują się talerz z rybą, dzbanek i bułka. Obraz przedstawia martwą naturę typu „trompe l’oeil" i stanowi zapowiedź „realizmu przestrzennego” - wypracowanej przez Jerzego Krawczyka około 1965 roku szczególnej odmiany malarstwa iluzjonistycznego. Opierało się ono na iluzji głębi i trójwymiarowości, a poszczególne plany kompozycji przenikały się wzajemnie. W pracach tego typu artysta sięgał też często po cytaty z malarstwa, prowadząc dialog z historią sztuki. Krawczyk był świetnie obeznany z malarską tradycją, co zawdzięczał m.in. udziałowi w wykładach prowadzonych przez Władysława Strzemińskiego. W omawianej „Martwej naturze z rybą" dostrzec można motywy zaczerpnięte z ikonografii chrześcijańskiej i renesansowych interpretacji ostatniej wieczerzy oraz tego, co według nich znajdowało się wówczas na stole. Były to wino, chleb i ryba – symbole związane z postacią Jezusa, które artysta również umieścił w swojej kompozycji. Przedmioty te zostały przez niego przedstawione w sposób dość uproszczony i infantylny, jest w nich element pewnej celowej nieudolności autora, który potrafił w niezwykle precyzyjny, wręcz fotorealistyczny, sposób oddać rzeczywistość. Jak opisując twórczość Krawczyka wskazuje Jarosław Lubiak, był to zabieg stylistyczny i rodzaj świadomej regresji związanej z przymusem powtarzania i cofnięciem się ku stanom bardziej pierwotnym. Miało to związek między innymi z wciąż powracającą do artysty traumą doświadczeń wojennych i szczególnie z silnie przeżytą przez niego jako świadka – Zagładą. W ostatnich interpretacjach twórczości artysty jest to wątek szczególnie eksponowany, przenikający niemalże całą jego twórczość. W omawianej „Martwej naturze z rybą" również można znaleźć odniesienia do Holokaustu. Krawczyk we właściwy sobie sposób nie opowiada o niej wprost, ale w sposób metaforyczny, odwołując się do symboliki przedstawionych przedmiotów nawiązujących do ostatniego posiłku Chrystusa przed męczeńską śmiercią. Szczególnie często w jego obrazach pojawia się motyw ryb. Można go interpretować jako symbol ofiary, zarówno w kontekście wojny i Holokaustu, jak i osobistych doświadczeń artysty. W niektórych pracach łączy on go z wywodzącym się ze szpitali psychiatrycznych hasłem „cisza leczy”. Dla autora, który chorował na schizofrenię, przekaz ten musiał być szczególnie ofensywny.

„Martwa natura z rybą" to obraz olejny na płótnie. Przedstawia narożnik stołu nakrytego białym obrusem z frędzlami. Na nim znajduje się talerz z rybą, dzbanek i bułka. Przedmioty nawiązują do ostatniej wieczerzy Chrystusa. Na stole były wówczas wino, chleb i ryba. Pracę można interpretować jako próbę opowieści o Zagładzie. Był to temat szczególnie istotny dla całej twórczości artysty.

Jerzy Krawczyk był malarzem, malował obrazy. Martwa natura to rodzaj obrazu. Artyści malują albo rysują różne przedmioty, na przykład owoce w półmisku, książki na stole, kwiaty w wazonie. Na obrazie Krawczyka widzimy ustawiona na stole przykrytym obrusem dzbanek, bułkę oraz rybę, leżącą na talerzu.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jerzy Krawczyk

Tytuł: „Martwa natura z rybą”

Wymiary: wysokość 70 cm, szerokość 57 cm

Technika: malarstwo olejne na płótnie

Rok powstania: 1957

Obraz Jerzego Krawczyka „Martwa natura z rybą” to pionowy prostokątny obraz figuratywny. W kadrze przedstawiony jest narożnik stołu nakrytego jasnym kremowym obrusem z frędzlami i niewielkimi naczyniami – białym dzbanuszkiem, talerzem z rybą i okrągłą bułką. Stół ujęty jest od góry, widoczny jest blat oraz przód i lewy bok zakryty obszernym obrusem z długimi frędzlami i czarnym paskiem powyżej nich. Szarobrązowa podłoga widoczna jest w lewym dolnym narożniku i pomiędzy frędzlami, wzdłuż dolnej krawędzi oraz przy górnej krawędzi obrazu. 

Największą część obrazu zajmuje kremowy obrus, który w partiach oświetlonych, po lewej stronie, jest niemal biały. Prawa krawędź i prawy górny narożnik ciążą w stronę  piaskowego ugru. Jedynie po lewej stronie opadający do ziemi materiał fałduje się delikatnie, tworząc iluzję przestrzennego mebla.

W górnej połowie obrazu, nieco po lewej stronie znajdują się naczynia. Są zakomponowane w trójkącie – dolne narożniki stanowią rumiana okrągła bułeczka po lewo i metalowy talerz z brązową rybą po prawo, zaś szczytem jest wylew białego dzbanka. Talerz przypomina aluminiowe naczynie. Ryba leży na nim pyskiem skierowana w lewo, jej ogon nieco wystaje poza naczynie. Kierunek ciała zwierzęcia jest ukośny, pysk ciąży nieco w dół, ogon nieznacznie unosi się.  Za talerzem i bułką stoi biały wysoki dzbanek z pękatym brzuścem i smukłym wylewem oraz półkolistym uchwytem po prawej stronie.

Jerzy Krawczyk to łódzki malarz, związany z łódzką PWSSP. Po 1945 roku uczęszczał na wykłady Władysława Strzemińskiego i na swój sposób zinterpretował jego „Teorię widzenia”. Krawczyk wypracował własną formułę malarstwa, nazwanego przez siebie „realizmem przestrzennym". Autotematyczny wątek „sztuki o sztuce” i życiowe doświadczenie, również wojenne, były kluczowe dla jego malarstwa.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN