Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Trzy gracje" to obraz olejny na płótnie przedstawiający trzy nagie kobiety w blond perukach i okularach przeciwsłonecznych. Każda z nich nosi tylko jedną czarną pończochę i białą podwiązkę. Postaci zostały ukazane w pozach i układzie przypominającym słynny obraz Petera Paula Rubensa o takim samym tytule. Znajdujące się w centrum kompozycji kobiety ujęte są w namalowane, profilowane ramy, co nadaje kompozycji przestrzennego charakteru. Jest to, podobnie jak nawiązania do sztuki dawnych mistrzów i różnych epok artystycznych, zabieg charakterystyczny dla wielu prac Jerzego Krawczyka. Artysta nadał tej formule nazwę „realizmu przestrzennego”. W jednym z wywiadów mówił: „Proszę zwrócić uwagę, że niemal wszystkie moje obrazy mają wewnątrz ramę, namalowaną. Bo obraz jest oknem na inny świat, świat własnych przeżyć i wizji. Ingerencja tego drugiego świata w naszą realność jest bardzo silna. I ja to pokazuję. Bohaterowie mojego świata wychylają się z ram obrazów […] Moim zadaniem jest sprawić, by ten drugi świat był pełnoprzestrzenny, ta druga rzeczywistość aby była pełna. Moim ideałem są mistrzowie Renesansu, którzy twierdzili, że przyszłość malarstwa leży w doskonaleniu obrazowania form przestrzenności.” (Elżbieta Łukasiewicz, „Jerzy Krawczyk - malarz łódzki czy polski?", „Odgłosy” 1968, nr 25). Artysta odwoływał się do konceptu „obrazu w obrazie”. Jego dialog z malarstwem był z jednej strony poważny, a z drugiej ironiczny. W swoich pracach sięgał najczęściej po ikoniczne wizerunki ze światowej sztuki, wskazując często na ich zbanalizowanie - jako ikon kultury, dających krótkotrwałą, intelektualną rozkosz człowiekowi. Starał się wyrazić swoje obserwacje i wyobrażenia o świecie oraz sztuce przekształcał te motywy w sposób który do pewnego stopnia można określić jako postmodernistyczny, choć zjawisko to zaczynało wówczas dopiero kiełkować na Zachodzie. Czasem, jak w omawianej pracy, tworzył parafrazy jednego obrazu. Innym razem jego realizacje stanowiły nawarstwienie i nagromadzenie wielu cytatów. Niejednokrotnie wzbogacał je też o elementy zaczerpnięte ze współczesności, zderzając sztukę wysoką i powszechnie uznaną z tym co zwykłe, a nawet groteskowe. W pracach artysty często pojawiają się także napisy, które niejednokrotnie stanowią klucz do ich interpretacji. W „Trzech gracjach" w dolnej partii obrazu umieścił on słowa z Księgi Koheleta (7:2) w języku angielskim: „It's better to go to the house of mourning, than to the house of feasting” („Lepiej iść do domu żałoby niż do domu wesela”). Krawczyk przywołuje tu jedną z ksiąg Starego Testamentu, w której zawarte zostały rozważania nad ludzkim losem i przemijaniem, a także wezwanie do umiaru i rozsądnego życia, w którym powinno znaleźć się miejsce zarówno na radość, jak i na smutek. To zupełnie inna interpretacja motywu „Trzech Gracji" niż w sztuce Wielkich Mistrzów, gdzie owe boginie wdzięku, piękna i radości przedstawiane były z reguły jako pretekst do ukazania ideału urody ciała kobiecego. W obrazie Krawczyka natomiast to sztuka i jej tradycje są głównym tematem: raz rozumiane jako jedna z doczesnych przyjemności, raz z tonem złośliwej krytyki skierowanej w stronę tych malarzy, którzy bezmyślnie naśladując swoich poprzedników o ugruntowanej pozycji, liczą na szybki sukces artystyczny.

„Trzy gracje" to obraz olejny na płótnie. Przedstawia trzy nagie kobiety. Każda ma blond perukę i ciemne okulary. Wszystkie mają jedną czarną pończochę i białą podwiązkę. Układ postaci przypomina słynny obraz Petera Paula Rubensa. Był to malarz epoki baroku. Był autorem obrazu o takim samym tytule. W kompozycji Jerzego Krawczyka kobiety otacza rama. Wprowadza do obrazu wrażenie przestrzeni. Jest to działanie charakterystyczne dla wielu prac artysty. Tworzy on jak gdyby „obraz w obrazie”.

Jerzy Krawczyk był malarzem. Lubił malarstwo i historię sztuki. „Trzy gracje” namalował dawno temu włoski malarz - Rafael. Przedstawia trzy nagie kobiety, które są boginiami z mitologii rzymskiej.  Kobiety trzymają w dłoniach jabłka. Trzy Gracje to siostry. Chcą, aby życie człowieka było ładne. Pierwsza siostra chciała, aby człowiek miał w sobie wdzięk. Druga chciała, aby człowiek zachwycał się pięknem. Trzecia -  pragnęła, aby człowiek był radosny. Trzy Gracje były często malowane przez malarzy. Jerzy Krawczyk również postanowił je namalować. Kobiety mają na oczach okulary przeciwsłoneczne. Każda ma na jednej nodze pończochę. Malarz wyobraził sobie w ten sposób współczesne Gracje. W czasach starożytnego Rzymu nie było pończoch ani okularów przeciwsłonecznych. U dołu obrazu widnieje napis w języku angielskim. Tłumaczy się go na polski: „czy lepiej pójść do domu, w którym panuje żałoba, czy do domu, w którym panuje radość”. Malarz mówi nam, że obecność trzech Gracji oznacza radość.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jerzy Krawczyk

Tytuł: „Trzy gracje"

Wymiary: wysokość 82 cm, szerokość 66 cm

Technika: olej, płótno

Rok powstania: 1967

Wizerunek trzech nagich kobiet w pozach charakterystycznych dla przedstawień „Trzech Gracji". Obraz w duchu realizmu przestrzennego.

Kobiety stoją w podobnych pozach: od lewej: przodem, tyłem i bokiem. Wszystkie mają taką samą fryzurę: biało-szare proste włosy za ramiona z grzywką oraz noszą czarne, krągłe okulary przeciwsłoneczne. Wygląda to jak potrójny portret jednej osoby. Wizerunek tej kobiety w charakterystycznej fryzurze z grzywką i okrągłych okularach pojawia się też w innych pracach Krawczyka np. w obrazach nawiązujących do „Mony Lizy" Leonarda da Vinci czy do „Panien z Avinionu" Pabla Picassa.

Namalowane kobiety są nagie, ale każda na prawej nodze ma czarną pończochę z czarnym szwem z tyłu i białą podwiązką z kokardką z boku. Środkowa postać obejmuje towarzyszki, prawa ręka spoczywa na szyi trzeciej kobiety, lewa ręka obejmuje pierwszą kobietę z boku i pod piersią. Kobiety usytuowane z boku patrzą w kierunku widza, kobieta tyłem ma zwróconą głowę w lewą stronę.

Gracje stoją na deskach, które są zbite w prostokąt i tworzą ustawioną poziomo ramę. Rama z głębi wychodzić na zewnątrz. Na jej rancie dorysowane są poprzeczne linie tworząc płaszczyzny kolejno ponumerowane 1, 2, 3. Każda z kobiet stoi w osobnej części. Następna rama, tym razem w układzie pionowym obrysowuje przedstawioną scenę i potęgują wrażenie głębi oraz wychodzenia poza przestrzeń. Na dolnej desce ramy widnieje odręcznie napisane zdanie po angielsku: „It is better to go to a house of mourning than to go to a house of feasting” co znaczy: „Lepiej iść do domu żałoby niż do domu biesiadnego”.

W prawym dolnym rogu obrazu jest podpis charakterystyczny dla artysty: w czerwonym trójkącie czarna sprężynka.

Jerzy Krawczyk często malował obrazy precyzyjnie oddające iluzję przestrzenną. Nie tylko imitował drewno ze słojami czy papier gazetowy i tworzył prace udające kolaż, ale stosował iluzje optyczne malując kompozycje przestrzenne. Często w swoich pracach cytował swoje obrazy, jak i dzieła innych artystów wchodząc z nimi w dialog.

Katarzyna Mądrzycka-Adamczyk, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN