Krystian Jarnuszkiewicz
Kompozycja trzecia
Datowanie: | 1968 |
Technika: | technika własna |
Materiały: | miedź |
Rozmiar: | wys. 70 cm, szer. 60,5 cm, głęb. 41 cm |
Sposób nabycia: | zakup |
Data nabycia: | 01.12.1968 |
Numer inwentarzowy: | MS/SN/R/64 |
Opis dzieła
„Kompozycja trzecia" to rzeźba przestrzenna, wisząca, składająca się z miedzianej płyty i przywieszonych do niej kilkunastu arkuszy miedzianej blachy wyciętej w nieregularne organiczne kształty. Gładkie blaszki tworzą obłą formę przechodzącą przez środek płyty. Nowoczesna abstrakcyjna forma jest z jednej strony analityczna i surowa, a z drugiej bliska naturze. W zależności od ustawienia, rzeźba sprawia wrażenie ciężkiego monolitu lub lekkiej, unoszącej się w powietrzu konstrukcji. Blaszki mogą zasłaniać lub odsłaniać przestrzeń znajdującą się po drugiej stronie.
W konstrukcji Jarnuszkiewicza widoczne są odwołania do założeń czasoprzestrzenności, o której w pracy „Kompozycja przestrzeni, obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (1931) pisali Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński: „Wprowadzenie do dzieła sztuki trzeciego wymiaru, to znaczy głębi, pociąga za sobą jego czasoprzestrzenność. Czasoprzestrzennością nazywamy zmienność tego dzieła sztuki przy oglądaniu jego z rozmaitych stron”. Według Kobro i Strzemińskiego rzeźba unistyczna powinna wtapiać się w przestrzeń. Ten aspekt był również istotny dla samego Jarnuszkiewicza, który projektując swoje rzeźby myślał o ich otoczeniu i wyobrażał je sobie wkomponowane w krajobraz. Najlepiej znaną tego typu realizacją jest konstrukcja „Totem" (1968), która stanęła na pasie zieleni oddzielającym jezdnie przy ul. Kasprzaka w Warszawie.
W pracy „Kompozycja trzecia", zarówno jeżeli chodzi o wybór materiałów jak i samą formę, widoczny jest wpływ, jaki miał na Krystiana jego starszy brat Jerzy Jarnuszkiewicz. W latach 1956 – 1959 Krystian uczęszczał do pracowni rzeźby prowadzonej przez niego w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Na przełomie lat 50. i 60. Jerzy zainteresował się zagadnieniem przestrzeni i otoczenia jako komponentów dzieła rzeźbiarskiego, a w połowie lat 60. zaczął tworzyć prace z metalu. Jego rzeźby z tego okresu stanowiły niewątpliwą inspirację dla Krystiana.
Dorota Stolarska-Kultys
Opis prosty
Dorota Stolarska-Kultys
Opis dla osób ze spektrum autyzmu
Krystian Jarnuszkiewicz jest rzeźbiarzem. Niektóre jego rzeźby są pomnikami, stoją w parkach i na placach. Inne rzeźby, jak „Kompozycja trzecia”, ogląda się w muzeach albo w domach. „Kompozycja trzecia” jest rzeźbą wykonaną z miedzi. Praca składa się z dwóch elementów. Pierwszym jest prostokątna płyta. W dolnej części tej miedzianej płyty artysta wyciął wąskie szczeliny, a pośrodku jajowaty otwór. Otwór ma ostre krawędzie. Krawędzie przypominają długie kolce. W otwór i szczeliny wkłada się drugi element rzeźby. Składa się z kilku arkuszy blachy. Arkusze blachy mają okrągłe kształty i są ze sobą połączone. Obydwa elementy rzeźby pasują idealnie do siebie. Arkusze blachy trzymają się mocno miedzianej płyty. Rzeźba niczego nie przedstawia. Jest więc abstrakcją. Widz ogląda kształty i barwy rzeźby. Widzi też jej miedziany blask.
Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.
Audiodeskrypcja
Autor: Krystian Jarnuszkiewicz
Tytuł: „Kompozycja trzecia”
Technika: własna, miedziane blachy, druty
Wymiary: wysokość 70 cm, szerokość 60,5 cm, głębokość 41 cm
Rok powstania: 1968
„Kompozycja trzecia” Krystiana Jarnuszkiewicza to abstrakcyjna rzeźba, w formie płyty z blachy umieszczonej pionowo, z wyciętym otworem i zawieszonymi w nim piętnastoma arkuszami czerwonej blachy wyciętej w nieregularne organiczne kształty. Rzeźba z każdej strony wygląda inaczej. Czerwone elementy miedziane przeszywają blachę na wylot pod kątem prostym, ale ta blacha nie stanowi dla nich osi symetrii.
Płaszczyzna blachy ma wymiary 65 cm na 60,5 cm. Na wysokości 8 cm oraz 50 cm od dołu, cała rzeźba opasana jest dwoma drucianymi obręczami o wykroju migdała, przyspawanymi do ramy stabilizującej konstrukcję. Migdałowate obręcze obejmują miedziane pionowe płyty o nieregularnych, organicznych kształtach, przeszywające arkusz blachy. Pośrodku górnej części blachy został wycięty owalny poziomy otwór o ząbkowanych krawędziach. Regularny układ ząbków pozwolił wsunąć w nie pionowo i ustabilizować miedziane kształty, z zachowaniem odstępów – kilkucentymetrowych, regularnych prześwitów. Metalowe płaszczyzny mają różny kształt. Wsunięte skrajnie blachy, po cztery z każdej strony, są mniejszymi owalami. Najmniejsze mają wielkość dłoni dorosłej osoby. Zbliżając się ku centrum – powiększają się. Środkowe siedem blach ma inny kształt. Owalne górne figury rozciągają się ku dołowi po jednej stronie arkusza blachy i zaginają, przeszywając ją na dole i w dolnym prześwicie. W efekcie z jednej strony rzeźby na tle arkusza metalu znajduje się 15 cienkich pionowych blach w obrysie owalnego wycięcia oraz na dole, centralnie 7 pionowych elementów. Po drugiej stronie arkusza natomiast widoczne są w górnej części pionowo ustawione mniejsze skrajne blachy i 7 centralnych powierzchni ciągnących się pionowo do podłogi.
Patrzenie na „Kompozycję trzecią” Jarnuszkiewicza z boku – od strony krawędzi daje widok unoszących się nad powierzchnią miedzianych kształtów. W dolnej części zarys płyt jest jednakowy - to zakrzywione laski. Blachy w górnej części widzimy jako nałożone na siebie niemal koncentryczne obłe kształty, układające się w rysunek podobnych do poziomic na wzgórzu.
Krystian Jarnuszkiewicz studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, a następnie w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni swojego starszego brata - Jerzego Jarnuszkiewicza. Dyplom zrobił w roku 1959. Poszukiwania twórcze Krystiana Jarnuszkiewicza, widoczne także w „Kompozycji trzeciej”, dotyczą nieustannej transformacji i przeistoczenia.
Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.
Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi
Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN
Państwo Dydony