Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Opis kuratorski

Jedna z dwóch, znanych z przekazów ikonograficznych, rzeźb wiszących. Wykonana w pracowni smoleńskiej, co potwierdza datowanie autorskie. Obecnie określana, za J.  Zagrodzkim, tytułem „Konstrukcja  wisząca  (1)", przystawalnym lepiej niż tradycyjny termin „rzeźba” do konceptu jej budowy. Zestawiona bowiem została z 4 form: centralnej „elipsoidy”, wykonanej  z trudnego do jednoznacznej identyfikacji materiału oraz stycznych do jej powierzchni – drewnianego sześcianu i metalowego prętu o przekroju kwadratu z przylegającym doń prostopadłościanem (drewno?). Jak zauważył J. Zagrodzki, wszystkie elementy tej konstrukcji „stanowiły układ stale zależny od siebie, ściśle zespolony  stosunkiem brył, barwą, odległością”. Repertuar użytych tutaj figur geometrycznych (owal, kwadrat, prostokąt, linia), widoczny kontrast materiałów (gips?, drewno, metal) i powierzchni (jasne, ciemne) oraz potencja ruchu w otaczającej przestrzeni i być może wewnątrz samej rzeźby, skłoniły dotychczasowych badaczy problemu do powiązania tej konstrukcji najogólniej z suprematyzmem Malewicza i konstrukcjami przestrzennymi Rodczenki. Na związki z suprematyzmem wskazuje też odautorski komentarz towarzyszący reprodukcji w „Kompozycji przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" [Łódź 1931], a wcześniej Strzemiński w tekście „O sztuce rosyjskiej. Notatki" [Zwrtonica 1923, nr 4]. Być może realizacja ta pokazana była podczas „Wystawy Grupy Blok", Warszawa 1924, na co wskazuje fakt zamieszczenia jej fotografii w nr 1 pisma grupy (j.w.). W późniejszych źródłach nie odnotowana w sposób umożliwiający choćby hipotetyczną identyfikację. Podawana przez U. Grzechcę, na podstawie rozmów z Bolesławem Utkinem, informacja o wykonanej przez Kobro w latach 30. XX wieku replice tej konstrukcji („elipsoida” z papier mâché + ruchomy statecznik) nie znalazła jak dotąd potwierdzenia w innych źródłach.

[Rekonstrukcja] Wykonana na zlecenie Muzeum Sztuki w Łodzi przez Bolesława Utkina z użyciem nowoczesnych materiałów, w oparciu o zachowaną fotografię (por.: kat. II.2). Jej makieta była wykorzystana w filmie „Kompozycje przestrzenne Katarzyny Kobro" (reż. Józef Robakowski, współpraca Janusz Zagrodzki, SeMaFor, Łódź 1971). Pokazana po raz pierwszy na wystawie „Constructivism in Poland 1923–1936", Blok, Praesens, „a.r.” przygotowanej przez Muzeum Sztuki w Łodzi w Essen i Otterlo 1973.

(Zenobia Karnicka, cytat z katalogu: „Katarzyna Kobro 1989-1951. W setną rocznicę urodzin", kat. wystawy, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1998, s. 124 i 143 )

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

Katarzyna Kobro jest autorką „Konstrukcji wiszącej (1)" datowanej na 1921 rok. To jedna z dwóch znanych rzeźb wiszących. Została wykonana w pracowni smoleńskiej. Autorsko datowany oryginał rzeźby został uznany za zaginiony. Zespół użytych w tej pracy figur geometrycznych, kontrast materiałów, powierzchni oraz wrażenie ruchu w otaczającej przestrzeni sprawiło, że badacze twórczości Katarzyny Kobro powiązali ową konstrukcję z suprematyzmem Kazimierza Malewicza i konstrukcjami przestrzennymi Rodczenki.Prawdopodobnie rzeźba ta była prezentowana podczas „Wystawy Grupy Blok” w Warszawie w 1924 roku. Wskazuje na to fotografia pracy, umieszczona w nr 1 czasopisma „Blok”. W 1972 roku Bolesław Utkin, na podstawie fotografii, wykonał rekonstrukcję rzeźby, używając nowoczesnych materiałów (żywica epoksydowa, włókno szklane, drewno, metal). Makieta „Konstrukcji wiszącej (1)" została wykorzystana podczas realizacji filmu „Kompozycje przestrzenne Katarzyny Kobro" w reż. Józefa Robakowskiego (współpraca Janusz Zagrodzki, SeMafor, Łódź 1971). Po raz pierwszy rzeźbę zaprezentowano na wystawie „Constructivism in Poland 1923-1936", Blok, Praesens, „a.r.” przygotowanej przez Muzeum Sztuki w Łodzi. Pod względem formy bryły geometryczne, które budują konstrukcję wzajemnie się dopełniają, choć dominuje w niej element w kształcie jaja i to on najbardziej przykuwa wzrok. Poszczególne elementy rzeźby zostały tak zakomponowane by sprawiać wrażenie obiektu bardzo lekkiego i delikatnego. „Konstrukcja wisząca (1)" nie ma początku ani końca, można ją oglądać z różnych stron. Artystka była jedną z inicjatorek Grupy „a.r.". Katarzyna Kobro uważała, że rzeźbę należy uwolnić od przymusu bycia bryłą. Według artystki rzeźba stanowi równoprawny element przestrzeni, współistnieje z przestrzenią, która ją otacza i się z nią przenika. Według tej teorii każdy element kompozycji jest tak samo ważny.

Autor skryptu: Maja Pawlikowska

Katarzyna Kobro zrobiła rzeźbę, która przypomina wzlatujący sterowiec. Rzeźba jest zawieszona na cieniutkim, ale mocnym druciku. Jeżeli patrzymy z daleka, możemy nawet nie zauważyć cienkiego drutu, na którym jest zawieszona. Rzeźba ma kształt zawieszonej po skosie bryły geometrycznej nazywanej elipsoidą. Do elipsoidy doczepiony jest od spodu u góry mały, drewniany, czarny sześcian. Poniżej, od spodu po skosie przyczepiony jest długi, metalowy, cienki pręt o przekroju kwadratu. Do końca pręta przylega mały, wąski prostopadłościan. Prostopadłościan swoją dłuższą krawędzią przylega do pręta. Najważniejszą bryłą geometryczną nie jest tu duża elipsoida, a mały czarny sześcian. Czarny sześcian jest transportowany, wznoszony do góry. Katarzyna Kobro pokazuje w swojej rzeźbie lot do góry. Wydaje mi się, że Katarzyna Kobro pozazdrościła wzlatującym ptakom. Jest to rzeźba abstrakcyjna. Nie przedstawia człowieka, konia ani kwiatka. Rzeźba jest zgeometryzowana. Rzeźba może kojarzyć się z lecącym sterowcem, czy nadmuchanym powietrzem balonem. Zanim Katarzyna Kobro zrobiła swoją rzeźbę dokładnie obliczyła długości wszystkich odcinków. Katarzyna Kobro w szkole bardzo interesowała się biologią i matematyką. Rodzice Katarzyny Kobro chcieli, żeby studiowała medycynę, ale ona wolała zostać rzeźbiarką. Katarzyna Kobro nawiązuje do prac konstruktywistów rosyjskich: Kazimierza Malewicza („Czarny kwadrat na białym tle", 1914-1915/1929, „Kompozycja suprematyczna", 1915), czy jakby lecących kwadratów El Lissitzky'ego („Historia dwóch kwadratów", 1920), czy wiszących konstrukcji Aleksandra Rodczenki („Wisząca konstrukcja", 1920), czy Władimira Tatlina („Relief Narożny", 1914-1915).

Autor skryptu: Małgorzata Wiktorko