Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Dwie rzeźby zatytułowane „Obiekt przestrzenny" odwołują się do motywu krzyża równoramiennego. Zostały wykonane z kątowników z polerowanego mosiądzu o stopniowanej wysokości ramion, umieszczonych na kwadratowej płycie z przeźroczystego metaplexu. W pierwszej realizacji cztery najwyższe kątowniki umieszczone są tak, by forma krzyża powstała w wolnej przestrzeni między nimi. W ten sposób podstawa podzielona jest na cztery kwadratowe pola, w których znajdują się kolejne kątowniki w kolejności od najwyższego do najniższego. W drugiej realizacji krzyż powstał za sprawą ustawionych po przekątnej i skrzyżowanych pod kątem prostym dwóch blach. Podzieliły one płaszczyznę na cztery trójkąty, w których znajduje się po pięć kątowników w układzie analogicznym jak w pierwszej realizacji. Prace są mocno zgeometryzowane, mają bardzo oszczędny, wręcz ascetyczny charakter. Cechuje je wyjątkowa i właściwa dla większości prac Aleksandra Hałata dyscyplina środków formalnych. Zainspirowany malarskimi kompozycjami Kazimierza Malewicza, Olgi Rozanowej, Aleksandra Rodczenki i Iwana Kliuna z lat 1914-23, autor dążył do uzyskania w pracach daleko posuniętej syntezy form. Jak sam pisał: „Występująca w tych dziełach graniczna synteza dawała do myślenia, że sprowadzenie formy do tak lapidarnego ujęcia, że już nic ponadto zrobić nie można, jest możliwe, niezwykłe, zastanawiające i poruszające wieloznacznością przekazu.” („Aleksander Hałat. Obiekty przyścienne i przestrzenne", Galeria Amcor Rentsch, Łódź, 2005). Zetknięcie się z twórczością artystów z kręgu rosyjskiej awangardy skłoniło Hałata do podjęcia eksperymentów, badań i prób przeniesienia rządzących nimi zasad na obiekty przestrzenne. Jednocześnie w twórczości artysty istotne miejsce zajmowały zawsze odniesienia do znaków czy symboli, a także cytaty ze sztuki dawnej. W omawianych pracach podjął on namysł nad wieloznaczną formą krzyża. Refleksja ta miała charakter filozoficzny odnoszący się do problemów istnienia i poznania. Nawet bowiem najbardziej formalne i ascetyczne realizacje artysty stanowią próbę przeniesienia w obszar sztuki własnych doświadczeń, wspomnień, założeń i przesłania.

Dwie rzeźby zatytułowane „Obiekt przestrzenny" odwołują się do motywu krzyża. Zostały wykonane z mosiężnych kątowników. Są one różnej wysokości. Stoją na płycie ustawione od największych do najmniejszych. Na środku tworzą formę krzyża. Dzieli ona podstawę na 4 pola. Zostały w nich umieszczone mniejsze kątowniki. Prace są bardzo oszczędne. Rządzi nimi porządek. Punktem wyjścia dla nich były obrazy artystów z Rosji z lat 20. XX wieku. Ograniczali oni środki wyrazu do prostych form.

Informacje o artyście:

Aleksander Hałat był rzeźbiarzem. Tworzył rzeźby, w których możemy znaleźć nawiązania do dzieł sztuki dawnej. Hałat tworzył rzeźby, których kształty są symbolami. Symbol może mieć wiele znaczeń. Na przykład: rysunek gołębia może być ilustracją jednego z gatunków ptaków. Może też oznaczać pokój między ludźmi. Krzyż może symbolizować cierpienie, ale także wiarę i zwycięstwo. Hałat tworzył rzeźby bardzo złożone. Używał do tego prostych elementów.

Opis dzieła:

Podstawą „Obiektów przestrzennych” są kwadratowe płyty, wykonane z przeźroczystego materiału. Na płytach ustawiono kątowniki oraz blachy. Kątownik to wyrób z metalu. Kątownik ma dwa ramiona, ustawione są pod kątem prostym. Hałat wykorzystał kątowniki o różnych rozmiarach. Gdy spojrzymy z góry na „Obiekty przestrzenne”, możemy zobaczyć kształt krzyża równoramiennego.

Prace są symetryczne. Prace mają prostą formę. Wypolerowane blachy są jak lustro – kątowniki odbijają się w sobie. Mamy wrażenie, że elementów jest więcej niż w rzeczywistości.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Aleksander Hałat 
Tytuł:  „Obiekt przestrzenny” (opis dotyczy dwóch prac o tym samym tytule)
Rok powstania: 1978
Tworzywo: mosiądz (polerowany), pleksiglas (metaplex)
Wymiary: obiekt pierwszy - wysokość 31,8 cm, szerokość 31,8 cm, długość 31,8 cm; obiekt drugi - wysokość 31,5 cm, szerokość 31,5 cm, długość 31,5 cm
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Obydwa obiekty przestrzenne Aleksandra Hałata bazują na formie równoramiennego krzyża. Podstawą obiektów są kwadratowe płyty z przeźroczystego metaplexu. Na nich ustawione zostały wykonane z polerowanego mosiądzu kątowniki. Pierwszy obiekt wykonany został z dwudziestu czterech kątowników, o sześciu różnych rozmiarach. Cztery największe, mierzące 30 cm wysokości oraz mające ramiona długie na 14 cm, umieszczono najbliżej środka. Każde z ramion pojedynczego kątownika sięga brzegu płyty i ustawione jest względem niego pod kątem prostym. Podstawa podzielona została dzięki temu na cztery kwadratowe pola, w których znajdują się kolejne kątowniki w kolejności od najwyższego do najniższego. Najmniejsze mają 18,5 cm wysokości. Ich ramiona mają 2 cm. Kątowniki ustawiono w odległości ok. 2 cm jeden od drugiego. Wolna przestrzeń między najwyższymi kątownikami tworzy formę krzyża.

W drugiej realizacji krzyż powstał za sprawą dwóch blach ustawionych na płycie po przekątnej i skrzyżowanych pod kątem prostym. Podzieliły one płaszczyznę na cztery trójkąty, w których znajduje się po pięć kątowników w układzie analogicznym jak w pierwszej realizacji.

Prace charakteryzują się symetrią i prostą formą. Wypolerowane blachy są niczym lustro – odbijają się w kątownikach fragmenty kątowników sąsiadujących. Uzyskany został efekt zwielokrotnienia. Czasem iluzji – mamy wrażenie, że obiekty składają się  z inaczej ułożonych elementów niż w rzeczywistości.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN