Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Perykles i Maryna” to drzeworyt na papierze, będący ilustracją do sztuki Williama Shakespeare'a „Perykles, książę Tyru”. Grafika ukazuje dwie postacie: starca z brodą w rozwianych obszernych szatach i klęczącą u jego stóp dziewczynę. W tle widać wzburzone morze i fragment statku. To prawdopodobnie ilustracja sceny spotkania ojca – Peryklesa, z córką – Maryną, po długim czasie rozłąki spowodowanej uprowadzeniem dziewczyny. Stanisław Ostoja-Chrostowski ukazał ich na tle morza, które odgrywa w sztuce istotną rolę, jest niemalże współbohaterem wydarzeń. Maryna (w niektórych tłumaczeniach Marina) przychodzi na świat na statku podczas burzy, a imię, które nosi, otrzymuje na pamiątkę tego wydarzenia. Jednocześnie podczas porodu umiera jej matka – Talsa, a Perykles oddaje jej ciało morzu jako ofiarę by obłaskawić sztorm. Fale wyrzucają je na brzeg, a przywrócona do życia Talsa zostaje kapłanką w świątyni Diany. Wykorzystanie motywu morza w kompozycji Chrostowskiego można więc z jednej strony rozpatrywać jako tło dla spotkania ojca i córki, a z drugiej w wymiarze symbolicznym. Artysta mógł chcieć za jego pomocą zaakcentować obecności Talsy, lub zasugerować rolę jaką żywioł odegrał w losach bohaterów. Do pofalowanej powierzchni morza i jego struktury (uzyskanej przez Chrostowskiego przy pomocy drobnych linii kładzionych pod różnym kątem) nawiązuje także sposób w jaki oddana została szata Peryklesa z wydobytymi światłocieniowo załamaniami i pofałdowaniami. Chrostowski operuje w tej pracy silnymi kontrastami i półtonami, niektóre partie wypełniając czernią, a inne rozświetlając. W ten sposób przenosi na grafikę zaobserwowany w przyrodzie sposób rozkładania się światła. Elementem, który znacznie odbiega od reszty kompozycji są żagle zaakcentowane wygiętymi łukowo mocnymi czarnymi liniami. Zostały one ukazane w sposób uproszczony, niemalże syntetyczny, a ich układ wprowadza dynamizujący całość rytm. Dostrzec tu można wpływy Władysława Skoczylasa, w pracowni którego Ostoja-Chrostowski uczył się grafiki artystycznej podczas studiów w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie.

Drzeworyt „Perykles i Maryna” powstał na zamówienie wydawnictwa Limited Editions Club z Nowego Jorku, które zaprosiło Stanisława Ostoję-Chrostowskiego do zilustrowania zbioru „The comedies, Histories & Tragedies of William Shakespeare". Było to jubileuszowe wydanie dzieł angielskiego dramaturga, które ukazało się drukiem w 1940 roku. W Polsce cykl peryklesowski miał swoją premierę na wystawie w kawiarni artystów „Zodiak” w Warszawie.

Dorota Stolarska-Kultys
 

Prezentowana praca to drzeworyt. Został wycięty w klocku z drewna i odbity na papierze. Przedstawia dwie postacie: starego mężczyznę i młodą kobietę. To ojciec i córka. Spotkali się po długiej rozłące. W tle widać morze i fragment statku. Jest to scena ze sztuki Williama Shakespeare'a „Perykles, książę Tyru". Praca powstała jako ilustracja do książki. Artysta oparł kompozycje na zderzeniu światła i cienia.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Stanisław Ostoja-Chrostowski był grafikiem. Precyzyjnie wycinał różnej grubości kreski na klocku drewnianym. Ostoja-Chrostowski odbijał swoje drzeworyty na papierze.

Opis dzieła:

 „Perykles i Maryna” jest to ilustracja do dramatu Williama Shakespeare'a „Perykles, książę Tyru”. Stanisław Ostoja-Chrostowski wykonał graficzne ilustracje do sztuk Williama Shakespeare'a w 1937 roku.

W tytule grafiki jest imię „Maryna”. W oryginalnym tekście Shakespeare'a  postać ma na imię „Marina”. Jest to istotne. Losy Mariny są związane z morzem. Marina rodzi się na statku, na morzu. Jej ojciec Perykles często podróżuje statkiem. Perykles szuka swojej zaginionej córki. Stanisław Ostoja-Chrostowski przedstawia spotkanie Peryklesa i Mariny na tle morza. W tle grafiki jest żagiel wzdęty wiatrem.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Stanisław Ostoja-Chrostowski

Tytuł: „Perykles i Maryna”

Wymiary: wysokość 22,5 cm,  szerokość 16,3 cm

Technika: drzeworyt

Rok powstania: 1937

Praca Stanisława Ostoi – Chrostowskiego to pionowa prostokątna odbitka graficzna na sztywnym arkuszu papieru. Grafika jest monochromatyczna – to czerń farby drukarskiej i przeświecająca gdzieniegdzie biel kartonu. Odbitka nie wypełnia całej powierzchnię kartki, a stanowi umieszczoną koncentrycznie kompozycję o poszarpanych, nieregularnych brzegach, które wynikają z kształtów przedstawionych figur. Drzeworyt to technika druku wypukłego. Polega na odbijaniu na papierze rysunku z drewnianego klocka. W drewnianej płycie wycięto te fragmenty, które mają pozostać białe, zaś na wypukłe pozostałości nałożono farbę. Drzeworyt działa tak, jak stempel lub pieczęć. Tę technikę cechuje ostry, precyzyjny rysunek. Niemożliwy do osiągnięcia jest efekt miękkiej malarskiej plamy. Praca przedstawia starca i młodą kobietę na pokładzie statku na wzburzonym morzu.

Kompozycję grafiki można podzielić na dwie części: dolną, gdzie znajdują się postacie i górną z burtą, takielunkiem falami morskimi i niebem. Dolna połowa  po lewo zajęta jest figurą starca z bardzo długą białą brodą, ubranego w bardzo obfite, rozwiane wiatrem szaty. Przy krawędzi szaty po lewej stronie na dole znajduje się graficzna sygnatura artysty zapisana kapitalikami: „CHROSTOWSKI”. Mężczyzna siedzi, zwracając się do środka kompozycji. Żywo gestykuluje, łysiejąca głowę ze strzępkami siwych włosów zwraca do młodej dziewczyny, która przed nim przyklęka. Kobieta jest ubrana w luźną, długą suknię, która jednak opina jej ciało podkreślając smukłą kibić. Suknia odsłania jej ramiona i fragment pleców oraz bose stopy. Dziewczyna ukazana jest profilem, ma regularne rysy, czarne włosy upięte w antykizujący kok. Podnosi ramiona w stronę twarzy starca, jak gdyby chciała  jej dotknąć.

Na wysokości głowy mężczyzny znajduje się burta statku – ukośna linia, która wznosi się ku prawej krawędzi pracy. Powyżej, za burtą statku, widnieje wzburzone morze. Na grzbietach fal są białe, oświetlone słońcem brzegi lub piana. Niebo oddane jest ukośnymi, równoległymi liniami, co sugeruje smugi padającego deszczu. Kompozycję od góry zamykają napięte wiatrem żagle i liny takielunku.

Stanisław Ostoja – Chrostowski tworzył w pierwszej połowie XX wieku, był związany z grafiką użytkową. Doprowadził do maestrii technikę drzeworytu – realizował w nim exlibrisy, ilustracje książkowe, druki państwowe, znaczki pocztowe i papiery wartościowe. Opisywana scena jest ilustracją do dramatu „Perykles” Szekspira, który w Polsce został wydany drukiem w przekładzie Leona Ulricha w 1875 roku. Przywołana jest chwila spotkania władcy Tyru – Peryklesa i jego córki, Maryny, która imię takie otrzymała na pamiątkę urodzin na statku w trakcie sztormu. Po wielu latach rozłąki ojciec z córką spotykają się, co Ostoja – Chrostowski lokuje w okolicznościach przypominających moment narodzin Maryny. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN