Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Taktyzm III" i „Taktyzm IV" to prace wykonane w technice linorytu barwnego na papierze. Należą do większego cyklu grafik noszących ten sam tytuł. Są to wielkoformatowe plansze w kształcie pionowego prostokąta o wymiarach 82 x 52 cm, który stanowił stały format stosowany przez Zbigniewa Lutomskiego. Odbitki łączą w sobie elementy abstrakcji, przedstawiające oraz wizerunki przedmiotów materialnych, które choć nie do końca rozpoznane, mogłyby istnieć w rzeczywistości. W obu pracach występuje motyw rurek charakterystyczny dla wielu realizacji artysty. Czasem pełnią one funkcję symboliczną, niosąc za sobą znaczenia, jednak równie często pojawiają się na płaszczyźnie, aby jak zauważa Andrzej Warzecha „zmącić jej spokój, aby zakpić z jej pewności i jednolitości” (katalog wystawy „Zbigniew Lutomski. Grafika", BWA w Łodzi, 1982). Element niepokoju i napięcia wprowadza też Lutomski stosując i konfrontując ze sobą formy organiczne i geometryczne. Mimo niemalże abstrakcyjnego charakteru te pierwsze są silnie biologiczne, witalne i mocno zakorzenione w naturze, co widać szczególnie w pracy „Taktyzm IV".

W grafikach z omawianego cyklu artystę interesuje przede wszystkim forma i przestrzeń. Podnosi on problem wartości przestrzeni jako pustki, która jest w stanie ogarnąć przedstawione formy. Prace ukazują wyginające się kształty i ich powiązane układy, a także przenikania przedmiotów tworzące kierunkowe ruchu. Lutomski zderza ze sobą partie jasne z półciemnymi, zupełnie czarnymi i barwnymi. Wprowadzony do prac kolor równoważy linię a nawet nad nią dominuje, mimo że w tworzonych przez niego linorytach i drzeworytach jest ona zdecydowana, miejscami gruba i drapieżna. Charakterystyczne dla zastosowanej techniki mocne cięcia sąsiadują tu z rozległymi, gładkimi polami, wypełnionymi jednolitym mocnym kolorem.

„Taktyzm III" i „Taktyzm IV" to barwne grafiki na papierze. Należą do większego cyklu. Są to bardzo duże plansze. Charakterystycznym elementem prac jest motyw rurek. Pojawiają się one w wielu realizacjach artysty. Łączy on w swoich pracach elementy bliskie naturze z geometrycznymi.

Dorota Stolarska-Kultys

Zbigniew Lutomski robił grafiki. Stworzył cykl, który nazwał „Taktyzm”. Słowo “taktyzm” określa sposób poruszania się bardzo, bardzo małych organizmów. Mogą to być na przykład bakterie. Organizmy poruszają się chaotycznie. Grafiki pokazują jakieś organizmy. Przypominają obrazy, jakie widzi się pod mikroskopem. Można rozpoznać żyły, powłokę, wygląd tkanki. Bardzo podobnie wygląda wnętrze człowieka, oglądane przez mikroskop.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Zbigniew Lutomski

Tytuł: „Taktyzm III”

Wymiary: z passe-partout – wysokość 93,5 cm, szerokość 62 cm, bez passe-partout - wysokość 82 cm, szerokość 52 cm

Technika: drzeworyt barwny

Rok powstania: 1969

Grafika Zbigniewa Lutomskiego to pionowy prostokątny barwny abstrakcyjny drzeworyt na białym arkuszu papieru. Drzeworyt to technika druku wypukłego. Polega na odbijaniu na papierze rysunku z drewnianego klocka. W drewnianej płycie wycięto te fragmenty, które mają pozostać białe, zaś na wypukłe pozostałości nałożono farbę. Drzeworyt działa tak, jak stempel lub pieczęć. Tę technikę cechuje ostry, precyzyjny rysunek. Niemożliwy do osiągnięcia jest efekt miękkiej malarskiej plamy. 

Na białym arkuszu barwna powierzchnia grafiki zajmuje pole pionowego prostokąta ze zwieńczeniem w kształcie płaskiego orientalnego łuku.

W pracy Lutomskiego można wyróżnić dwie odrębne strefy – górną czarno białą z wiązką wąskich rurek i dolną, złożoną z falujących pasów w kolorach karminowym i bordowym na czarnym tle. Górna połowa to wiązka unoszących się w czarnej przestrzeni wąskich rurek różnej długości, które zajmują  całą szerokość odbitki. Są ujęte lekko od góry, widoczne są owalne czarne i białe otwory. Rurek jest trzydzieści osiem. Kolor ich powierzchni to czerń rozjaśniająca się ku górze przez jeden odcień szarości. Szarość zbudowana jest z pionowych linii naprzemiennie czarnych i białych. Niektóre rurki u szczytu mają kolor biały, inne, szary. Kolor konturu zmienia się. Tam, gdzie ramuje czarny kształt na czarnym tle linie są białe. Gdy kontur obiega biały kształt linie są czarne.

Dolna część grafiki to karminowa plama o szerokości niemal całej pracy. Konturuje ją miękka falująca linia przypominająca szeroką, obłą literę „M”. Zaczyna się około cztery centymetry od lewego dolnego narożnika, wzbija miękko na wysokość około dwudziestu centymetrów, opada w centrum, lekko wznosi i opadając znów kończy drogę w prawej krawędzi odbitki na wysokości około dwunastu centymetrów. Powyżej karminowej plamy i jednocześnie za nią znajduje się marmurkowa bordowa plama z białymi drobnymi żyłkami zamknięta od góry symetryczną linią wcięcia serca.

Pod odbitką, na białym marginesie z lewej strony artysta zapisał ołówkiem tytuł : „Taktyzm III . Ep. d’artiste”. Po prawej znajduje się sygnatura: „Lutomski Z 1969”.

Zbigniew Lutomski to urodzony w 1934 roku artysta grafik. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie obronił dyplom w 1960 r. Związany był jako pedagog z Poznańską Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych oraz Akademiami Sztuk Pięknych w Poznaniu i Krakowie. Piastował stanowiska profesorskie w pracowniach drzeworytniczych.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN