Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Krajobraz przemysłowy" przedstawia narysowany ołówkiem i wypełniony delikatnie akwarelą widok na fragment brunatno-szaro-czarnych zabudowań fabrycznych wyłaniających się spośród zieleni trawy i szkicowo zaznaczonych drzew. Fabryka została tu ukazana jako część pejzażu. Mimo ciemniejszej tonacji, obiekt przemysłowy nie wybija się na tle utrzymanego w jasnych pogodnych barwach krajobrazu, jest z nim silnie zintegrowany. To ciało obce, organizm z innego porządku o fascynującej artystę formie, który współgra i współistnieje z otaczającą go zielenią. Nie jest znana dokładna data ani miejsce powstania pracy, jednak zdradza ona, przewijające się w realizacjach Janusza Marii Brzeskiego, zafascynowanie maszyną, rozwojem techniki i nowoczesnym przemysłem. Zachwyt ten wpisywał się w ducha czasów dwudziestolecia międzywojennego – okresu szczególnego postępu cywilizacyjnego i urzeczonego nim społeczeństwa. W 1935 roku w artykule „Piękno techniki" zamieszczonym w tygodniku „As”, którego Brzeski był kierownikiem graficznym, artysta pisał: „Maszyna jako twór ludzki […] zajaśniała pięknem swej prostoty, ogromem przejawiającej się siły, energią ujarzmioną przez człowieka. Stalownie, potężne piece, huczące turbiny – to twór człowieka. Jako takie musiały one zdobyć serce człowieka”. Artysta gloryfikował maszynę jako formę, studiował jej idealne kształty, faktury, dostrzegał perfekcyjne rytmy. Wyraz tej fascynacji dawał przede wszystkim w fotografiach.

Najbardziej znany pod tym względem jest zrealizowany przez niego w 1935 roku „Reportaż z Gdyni" (w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi). Rozwijająca się błyskawicznie metropolia i najnowocześniejszy port nad Bałtykiem, w którym cumowały imponujących rozmiarów liniowce i statki handlowe, rozbudzał fascynacje artysty. W duchu konstruktywizmu Brzeski studiował obłe linie kadłubów, geometryczne konstrukcje nabrzeżnych żurawi, surową modernistyczną architekturę i wzajemne relacje dostrzeżonych form i struktur. Uwiecznił je na fotografiach, tworząc odrealnioną przemysłową wizję. Ukazane maszyny zachwycają i zarazem, ujarzmione przez człowieka, służą mu, są symbolami rozwoju cywilizacyjnego, nowym stałym elementem pejzażu. Zarówno w „Krajobrazie przemysłowym", jak i w „Reportażu z Gdyni" próżno szukać lęków i obaw związanych z postępem technologicznym, które Brzeski wyrażał w niektórych swoich pracach. Jest w nich entuzjazm i poparcie dla postępu i rozwoju gospodarki.

„Krajobraz przemysłowy" to praca wykonana ołówkiem i farbą akwarelową. Przedstawia fragment zabudowań fabrycznych. Fabryka jest brązowa i odznacza się na tle zielonej trawy. Praca powstała prawdopodobnie w latach 20. lub 30. W tym okresie artystów interesowały tematy techniczne. Na maszynę patrzono jako na doskonałą nowoczesną formę. W omawianej pracy artysta ukazuje fabrykę jako część krajobrazu. Zachwyca się nią.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca Janusza Marii Brzeskiego „Krajobraz przemysłowy” jest wykonana na papierze. Artysta swoją pracę narysował ołówkiem i uzupełnił farbami akwarelowymi.

Janusz Maria Brzeski przedstawia w ciemnej szarej barwie jakieś zabudowania fabryczne. Zieleń na pierwszym planie jest blada i rozmyta. Drzewa są naszkicowane ołówkiem. Drzewa nie wypuściły zielonych liści. Artysta pokazuje jak fabryki mogą zniszczyć zielone środowisko ziemi.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska -Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Maria Brzeski

Tytuł: „Krajobraz przemysłowy”

Wymiary: wysokość 33 cm,  szerokość 23 cm

Technika: rysunek ołówkiem; malarstwo akwarelowe na papierze

Rok powstania: niedatowane

Praca Janusza Marii Brzeskiego „Krajobraz przemysłowy” to pionowa prostokątna praca rysowana ołówkiem i malowana akwarelą na papierze. Praca ma charakter szkicu, zarysu. Jest to widok na fragment brunatno-szaro-czarnych zabudowań fabrycznych wyłaniających się spośród zieleni trawy i szkicowo zaznaczonych drzew. Kompozycja ma dwa wyraźne plany. Pierwszy plan, zajmujący dolny pas kompozycji to blada chłodna akwarelowa zieleń, intensywniejsza w środku, nieco przezroczysta przy krawędziach. To niknąca zieleń trawy. Na tym tle artysta narysował ołówkiem suche, bezlistne  drzewa – dwa niskie, po lewej stronie i po prawej jedno wysokie na całą kompozycję drzewo. Rysunki drzew są konturami. Górną część pracy zajmuje industrialny szaro-brunatny pejzaż. Jest to widziany od frontu, zarysowany mocną, ciemną szarością betonu lub stali układ rur, walcowatych silosów, ścian i ukośnych łączników między poszczególnymi elementami. Najbardziej dopracowanym elementem industrialnej maszyny jest namalowany po lewej stronie wysoki walcowaty silos, wsparty na mocnym walcu bębna i zakończony otworem, do którego dochodzi ukośny podajnik z prawej strony. Namalowany po lewej stronie cień na walcu oraz wiernie światłocieniowo oddane pręty przy górnym otworze budują grozę całej sceny. Przy prawej krawędzi pracy biegnie w głąb jasnoszara gładka ściana, namalowana w skrócie perspektywicznym. Ponad całością Brzeski namalował poziomymi pociągnięciami pędzla stalowoniebieskie niebo.

Brzeski precyzyjnie oddzielił na szkicu strefę natury (trawa) i przemysłu (szare maszyny). Jedynym elementem, który nieśmiało próbuje połączyć dwa obszary w kadrze jest szkicowe, transparentne drzewo po prawej stronie. Wszystkie trzy drzewa wyglądają niczym duchy. Nie wiemy, czy właśnie pojawiają się, czy wręcz przeciwnie – znikają.  Praca „Pejzaż przemysłowy” jest niedatowanym szkicem. Jednocześnie to co porusza ta skromna praca jest wciąż aktualnym problemem w zmieniających się miastach.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN