Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Prezentowana praca to projekt ulotki wykonany dla krakowskiego koncernu prasowego „Ilustrowany Kuryer Codzienny” („IKC"). Janusz Maria Brzeski współpracował z nim od przyjazdu do Krakowa, w drugiej połowie 1930 roku. Historia „Ilustrowanego Kuryera Codziennego" sięga 1910 roku, kiedy ukazał się pierwszy raz w formie tygodnika. Z czasem, wraz ze wzrostem popularności wysokonakładowej prasy i rozwojem technologicznym, pismo zostało wzbogacone o tematyczne dodatki, a jego założyciel, Marian Dąbrowski, utworzył w 1924 nowy tytuł „Światowid”. Był to pierwszy w Polsce tygodnik drukowany techniką rotograwiurową. Z wychodzącej raz w tygodniu gazety, „Ilustrowany Kuryer Codzienny” stał się koncernem wydającym tygodniki i magazyny o różnorodnej tematyce i kierowane do rożnych grup odbiorców, czytane nie tylko w Krakowie, ale w całej Polsce. W 1928 oferta została poszerzona o kolejny tytuł „Na szerokim świecie”, a w 1930 o tygodnik humorystyczny „Wróble na dachu”. Początkowo Brzeski współpracował z „Ikacem” jako ilustrator, a jego rysunki zdobiły okładki i strony wydawanych przez koncern pism. Z czasem stał się odpowiedzialny za całą szatę graficzną magazynów drukowanych rotograwiurowo. Obok ilustracji na łamach projektowanych przez niego pism zaczęły się pojawiać ekspresyjne fotomontaże. Brzeski, zafascynował się tą formą podczas swojego pobytu w Paryżu latach 1929-1930, a praca dla „Ilustrowanego Kuryera Codziennego” dała mu możliwość przeszczepienia nowej techniki na grunt polski. Awangardowy rodowód artysty dał o sobie znać szczególnie w wychodzącym od 1931 roku „Tajnym Detektywie”. Wprowadzając do niego oryginalny styl łamania kolumn, eksperymentując z krojem pisma, a przede wszystkim stosując fotomontaż, nadał sensacyjnemu brukowcowi wysmakowany plastycznie modernistyczny charakter. Historie kryminalne opatrzone były ekspresyjnymi montażami, w których Brzeski zestawiał często kadry z amerykańskich filmów i autentyczne fotografie wykonane na miejscu zbrodni. Fotomontaże zdobią też okładki i strony kolorowego magazynu „As”, wzorowanego na wytwornych pismach zagranicznych i wydawanego przez „IKC” od 1935 roku. Za jego stronę graficzną również odpowiadał Brzeski.

W latach 30. fotomontaż idealnie wpisywał się w nowoczesny wizualny język kultury masowej, był formą najlepiej oddającą dynamikę wielkomiejskiej cywilizacji i społeczeństwa urzeczonego jej zdobyczami. Wysokonakładowa prasa, podobnie jak reklama, stanowiły nowoczesne formy komunikacji, były dla fotomontażu doskonałym środowiskiem i przyczyniły się do jego upowszechnienia i umasowienia.

Montaż stanowi również istotny element prezentowanej ulotki reklamującej „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. Brzeski zakomponował go ukośnie na kredowym czarnym papierze. Fotomontaż ukazuje fragment globusa i samolot na tle ekspresyjnie ukazanych chmur, nawiązując do umieszczonego pod dużym napisem „IKC” ciemnoczerwonego sloganu: „ZWIERCIADŁO.WYDARZEŃ.ŚWIATA”. W przeciwieństwie do naklejonych na papier białych liter tekst został przez autora namalowany odręcznie. „Projekt ulotki IKC", ukazując niegotową realizację w procesie, umożliwia podpatrzenie warsztatu pracy Brzeskiego.

Prezentowana ulotka to reklama wydawnictwa „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (IKC). Jej istotną częścią jest fotomontaż. To forma bardzo popularna w latach 30. Odpowiadała nowoczesnemu duchowi epoki. Fotomontaż powstał w wyniku połączenia elementów, które pochodzą z kilku fotografii. Do zdjęcia nieba artysta przykleił fragment globusa i samolot. Obrazek został umieszczony na czarnym tle. Pod nim nakleił duże białe litery „IKC”. Jeszcze niżej umieścił napis w kolorze ciemnej czerwieni. Napisał go odręcznie.

Brzeski współpracował z „Ilustrowanym Kuryerem Codziennym” przez wiele lat. Jego prace zdobiły okładki i ilustrowały teksty. Zajmował się też projektowanie graficznym. „Projekt ulotki IKC" to okazja, by przyjrzeć się pracy artysty.

Dorota Stolarska-Kultys

Projekt ulotki reklamowej „IKC” to fotokolaż - sfotografowany kolaż.

Kolaż to technika artystyczna. Kolaż polega na łączeniu różnych materiałów np. gazet, tkanin, fotografii. Są one naklejane na papier lub płótno.

Projekt ulotki reklamowej „IKC”  składa się z samolotu i zbyt dużego globusa szkolnego na tle zachmurzonego nieba. Fotokolaż otoczony jest namalowaną kwadratową ramką. Na ramce widzimy kolory tęczy. Do ramki jest przyczepiony, namalowany otwarty haczyk.

Pod ramką fotokolażu przyklejony jest biały napis IKC. Jest to skrót od nazwy Ilustrowany Kurier Codzienny. Pod napisem IKC znajduje się czerwony napis ZWIERCIADŁO WYDARZEŃ ŚWIATA. IKC to firma wydająca polskie tygodniki:  „Na Szerokim Świecie”, „Światowid”, „Tajny Detektyw” i „As”. Janusz Maria Brzeski robił ilustracje i ulotki reklamowe dla tygodników:  „As” i „Tajny Detektyw”. 

Janusz Maria Brzeski podróżował do Paryża. Szczególnie interesował się surrealizmem francuskim. Zaskakujące zestawienia przedmiotów są typowe dla obrazów surrealistycznych. Pierwsze kolaże tworzyli przedstawiciele surrealizmu i kubizmu. Najbardziej znane są kolaże Maxa Ernsta i Pablo Picassa.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska -Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Maria Brzeski

Tytuł: Projekt ulotki reklamowej „IKC"

Wymiary: wysokość 25,5 cm,  szerokość 24 cm

Technika: fotomontaż, fotografia, papier, gwasz

Rok powstania: 1935

Projekt ulotki reklamowej „IKC” Janusza Marii Brzeskiego to papierowa, prostokątna pionowa praca. Na czarnym, połyskującym tle umieszczony jest niemal w centrum prostokątny element graficzny – czarno-biały fotokolaż oraz poniżej – biegnący ukośnie napis. Fotokolaż ma kształt prostokąta o wymiarach 9 cm x 8 cm z białą linearną klamrą z lewej strony. Prostokątny fotokolaż jest zorientowany ukośnie, w taki sposób, że górny lewy narożnik jest uniesiony ku górze, co sprawia, że   poziome krawędzie są opadającymi w prawo liniami. Tłem fotokolażu jest zachmurzone kłębiastymi chmurami, spod których przebija się blask słońca niebo. Niebo jest odwzorowane w czarno-białej fotografii o ciepłym nasyceniu, zdjęcie zbliża się do sepii. Prawą dolną część fotokolażu zajmuje duży, widoczny w 75 procentach szkolny globus. Jest on ustawiony tak, że rozpoznajemy obrysy Europy, Afryki i obszar Oceanu Atlantyckiego. Globus sfotografowany jest w chłodnych szarościach. W górnej lewej ćwiartce fotokolażu widnieje ujęty profilem, skierowany w prawo i lekko w górę aeroplan. Fotokolaż opasany jest wąską jasną ramką z trzech boków. Czwarty bok – lewy pionowy – jest pomalowany przenikającymi się paskami żywych kolorów: czerń, szarość, granat, karmin, brudna żółć, słoneczna żółć, zieleń, ciemna zieleń, róż. Biała klamra z lewej strony to linearny kształt trójkąta, przylegający do lewej krawędzi fotokolażu. Poniżej ramki fotokolażu zaczyna się i biegnie skosem w prawo w dół napis w dwóch wersach. Pierwszy wers stanowią przyklejone wielkie litery IKC szeryfową czcionką. I oraz C są białe. K jest śladem po najprawdopodobniej odklejonej czcionce.  Litera I jest pod ramką, reszta napisu wysuwa się w prawo. Drugi wers stanowią zapisane czerwoną farbą, bezszerryfową czcionką słowa ZWIERCIADŁO WYDARZEŃ ŚWIATA. Pomiędzy wyrazami są niewielkie białe kropki na wysokości połowy czcionki. 

„IKC” to skrót od nazwy „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. Był to koncern wydający polskie tygodniki, między innymi „Na Szerokim Świecie”, „Światowid”, „Tajny Detektyw” i „As”. Janusz Maria Brzeski był redaktorem dwóch ostatnich tytułów.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN