Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Film „Bielmo Awangardy" należy do cyklu „Kino Modzistyczne", na który składają się prace wideo zrealizowane przez Wspólnotę Leeeżeć w latach 1991–1999. W tytule serii pojawia się często stosowany przez zrzeszonych w ugrupowaniu artystów termin „modzistyczny” pochodzący od, jak wyjaśniał jeden z jego założycieli – Egon Fietke (Andrzej Miastkowski) – „mało znanego czasownika modzić”. W panteonie refleksji teoretycznych Wspólnoty Leeeżeć występuje on m.in. jako synonim przymiotników: instalacyjny, artystyczny, godny uznania itp. Była to kpina z popularnych w sztuce „izmów”. Tego rodzaju zabawa językiem oraz lingwistyczne żarty stanowiły istotny aspekt działań grupy, w których dopatrzeć się można nawiązań do twórczości dadaistów, futurystów czy surrealistów. Wywodzące się z łódzkiej „Pomarańczowej Alternatywy” ugrupowanie o korzeniach anarchistyczno-nihilistycznych posługiwało się absurdem, nonsensem i groteską. Służyły mu one do komentowania rzeczywistości politycznej i społecznej. W równym stopniu wyśmiewano socjalistyczne państwo, co solidarnościową opozycję, czy też stereotypową polską religijność. Kontestowano także „oficjalny świat sztuki”, a zwłaszcza łódzkie środowisko po-awangardowe, wykpiwając artystów je tworzących oraz podważając nie raz ich „awangardowość”. Do awangardy odnosi się także omawiana praca, której tytuł, podobnie jak w wielu innych realizacjach Wspólnoty Leeeżeć, naprowadza na możliwy kierunek interpretacji. Jest tu więc ponownie zabawa z językiem, prawdopodobna drwina nawiązująca do tytułów „poważnych” publikacji o sztuce tytułowanych często „spojrzenie awangardy” czy „oko awangardy”. Zmiana jednego słowa na termin określający jednostkę chorobową skutkującą upośledzenie widzenia czy nawet ślepotą wprowadza element humorystyczny i w sposób żartobliwy punktuje pompatyczny świat sztuki. Także związane z bielmem związki frazeologiczne, takie jak „mieć bielmo na oczach" oznaczający bycie zaślepionym lub „zdjąć komuś bielmo z oczu", czyli odkryć przed kimś prawdę mogą zostać odniesione do hermetyczności artystycznego środowiska. Przedstawiony w filmie obraz oka może być natomiast odczytany jako rodzaj postmodernistycznego dialogu z pierwszym surrealistycznym filmem Luisa Buñuela „Pies andaluzyjski" z 1929 roku i pochodzącą z niego słynną sceną nacinania oka.

Film „Bielmo Awangardy" ukazuje ujęcie oka. Kluczem do jego odczytania jest tytuł. Nawiązuje on do publikacji o sztuce tytułowanych np. „oko awangardy". Autorzy zastępują oko bielmem. Jest to choroba. Może powodować ślepotę. Autorzy bawią się językiem. W swoich pracach posługują się żartem i humorem. Często wyśmiewali „poważną” sztukę.

Dorota Stolarska-Kultys

„Bielmo awangardy” to krótki film. Film jest czarno-biały i ukazuje lewe oko. Jego powieka delikatnie drga. Potem drganie jest silniejsze. Domyślamy się, że ktoś dotyka twarzy, nie pozwalając, by oko się zamknęło. Nagle pojawia się ujęcie na twarz i głowę osoby, która odwraca się od kamery. Kamera zarejestrowała także rękę tej osoby. 

W filmie „Bielmo awangardy” bardzo ważny jest tytuł. W rzeczywistości bielmo to zmętnienie części gałki ocznej. Powoduje pogorszenie widzenia. Istnieje powiedzenie, że ktoś ma bielmo na oczach. Nie oznacza to jednak choroby oczu. Mieć bielmo na oczach oznacza,  że  się czegoś nie rozumie, nie zna prawdy.

Awangarda w sztuce oznacza między innymi grupę osób, które tworzą coś po raz pierwszy. Ich prace są nietypowe.

Autorzy filmu bawią się językiem. W swoich pracach posługują się żartem. Często śmieją się z poważnej sztuki.  Często śmieją się z artystów uważających się za artystów awangardowych. Śmieją się z tych, którzy źle tłumaczą czym jest awangarda. 

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Wspólnota Leeeżeć
Tytuł: „Bielmo awangardy”
Rok powstania: 1996
Tworzywo: kaseta VHS
Czas trwania: 2 minuty 37 sekund
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Czołówka filmu: w centrum biały krzyż równoramienny. Między ramionami, na czarnym tle białe napisy, w lewym górnym rogu: „WSPO”, w prawym górnym „LNOT”, w lewym dolnym: „ALEE”, w prawym dolnym: „EZEC”. Plansza zaczyna zanikać – od narożników nachodzi nowa z napisem: „LYYYING CINEMA PRESENTS”. Następnie pojawia się biała plansza z napisem: „WSPOLNOTA LEEEZEC, LYYYING COMMUNITY, PRESENTS”. Napisy zanikają, pojawiają się kolejne: „BIELMO AWANGARDY”, a potem: „A FILM OVER THE AVANT-GARDE”. Ten krótki czarno-biały film ukazuje lewe oko. Pierwszy kadr obramiony szeroką białą ramką, zostaje zastąpiony ujęciem oka, które zajmuje cały ekran. Twarz lekko się porusza. Powieka delikatnie drga, z upływem czasu jej ruch się nasila. Prawa górna część filmu jest mleczna, jak za mgiełką. Ujawniają się linie sugerujące, że ktoś dotyka twarzy nie pozwalając oku na zamknięcie. Nagle bardzo szybkie ujęcie na twarz i głowę osoby, która się odwraca od kamery. Za tym ruchem podąża ruch ręki będącej na wysokości twarzy odwracającej się osoby. Pojawiają się napisy końcowe, białe na białym: „WSPOLNOTA LEEEZEC, WSZYSTKIE PRAWA ZASTRZEZONE, LYYYING COMMUNITY, ALL RIGHTS RESERVES”.

Członkowie Wspólnoty Leeeżeć w swoich działaniach podważają zastany porządek, obowiązujące normy i system wartości. W swoich działaniach wykorzystują absurd
i prowokację. Wyrażają się w niemal wszystkich mediach i obszarach aktywności – akcjach ulicznych, filmie, graffiti, instalacjach przestrzennych.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN