Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Lustro Clowna" to instalacja wideo-fotograficzna złożona z czterech fotografii oraz trwającego w pętli 32 minuty filmu, na którym zarejestrowana została twarz autorki – Marty Deskur. Zdjęcia – kadry z wideo – umieszczone są na lightboxach w formie dużych białych kaset (skrzynek) wykonanych ze sklejki. Praca może być eksponowana na różne sposoby, co jest w znacznej mierze zależne od przestrzenni, jednak w założeniu artystki najlepiej by kasety wisiały na ścianie w jednej linii lub naprzeciwko siebie. Istotnym elementem instalacji jest projekcja wideo, podczas której Deskur robi miny jak gdyby do lustra. Co jakiś czas, zasłania sobie różne fragmenty twarzy – oczy, nos, usta, poprawia włosy. W pewnym momencie, z zasłoniętymi oczami, wypowiada w ciszy trzy słowa. Jedynie z mimiki można wyczytać, że mogą być to: miłość, ja, wolność. Posiadana przez Muzeum wersja wideo została przez artystkę skrócona względem pierwotnej, a następnie zapętlona na potrzeby ekspozycji. W pierwszej wersji film kończył się ujęciem, w którym Deskur odsłania kamerę zdradzając, że w istocie nagrywa swoje odbicie zamknięte w lustrzanej ramie. To, co ukazuje wideo to ułamek czasu z życia autorki, zarejestrowanie go stanowi główne założenie pracy, której kompletny tytuł brzmi: „Osiem minut z mojego życia, Lustro Clowna". W analogiczny sposób Deskur rejestruje swojego ojca w pochodzącym z tego samego roku wideo „Dziesięć minut z życia mojego ojca, Prasumienie". Ojciec artystki ustawia się w nim jak gdyby do zdjęcia, które ma zaraz zostać wykonane. Patrzy w kamerę, uśmiecha się, zamyka lekko oczy, czeka i znów długo patrzy w obiektyw. Ten ułamek z jego życia, który mógłby trwać setną sekundy, trwa w rzeczywistości dziesięć minut. W pracy „Lustro Clowna" artystka nie wytrzymuje bezruchu i trwania, zaczyna robić miny, gestem zasłania oczy by samej być widzianą – jak sama to określa „oddaje oczy kamerze, bo taka jest jej rola”. Po prawie dwudziestu latach, w 2022 roku, ponownie wraca do tej realizacji, rejestrując kolejne kilka minut ze swojego życia. Deskur wykonuje te same miny co w 1994 roku. „Marta ogląda Lustro Clowna, kolejne 4 minuty z życia Marty" stanowi jej własny komentarz do omawianej pracy.

Impulsem do zarejestrowania kamerą fragmentu czasu ze swojego życia, jak i z życia swego ojca, było dzieło „As Slow as Possible" John’a Cage’a wykonywane nieprzerwanie od dwudziestu jeden lat w kościele św. Burcharda w Niemczech. Kompozytor nie określił czasu jego trwania, przez co uchodzi ono za najdłuższy utwór w dziejach świata. Według niektórych źródeł kompozycja miała stanowić sprzeciw autora wobec zbyt szybkiego trybu życia znanych mu osób. W kościele św. Burcharda dzieło wykonywane jest przez automatyczne organy, a akordy zmieniają się co kilka lat. Jego zakończenie ma nastąpić w 2640 roku.

Instalacja „Lustro Clowna" jest pracą otwartą – w roku 2022 dopełniona została kolejną rejestracją kilku minut z zamysłem, że powstanie w pewnym momencie jeszcze kolejny zapis „kilku chwil z życia Marty D.”.

Praca „Lustro Clowna" składa się z czterech fotografii oraz filmu. Wideo ukazuje twarz Marty Deskur. Artystka robi różne miny. Zdjęcia to kadry z filmu. Zostały umieszczone w dużych białych skrzynkach. Są podświetlone od tyłu. Zamysłem autorki było utrwalenie i zapisanie kilkuminutowego urywka ze swojego życia. Podobną pracę poświęciła swojemu ojcu.

Dorota Stolarska-Kultys

Marta Deskur robi fotografie i filmy. Praca „Lustro Clowna” składa się z czterech fotografii i filmu. W filmie „Lustro Clowna” pokazuje swoją twarz. Jest to zbliżenie tzw. „close-up”. Jest to ciasny kadr. Czasem widać tylko głowę, czasem rękę poprawiającą włosy, oczy, fragmenty twarzy. Artystka jest uśmiechnięta. Potem bardzo poważna, Robi różne miny. Takie same filmowe ujęcia swojej twarzy powtarza wielokrotnie.
Praca „Lustro Clowna” powstała w 1995 roku. Po wielu latach, w 2022 roku artystka znowu wykonuje te same miny: „Marta ogląda Lustro Clowna, kolejne 4 minuty z życia Marty”.

Nawiązanie do innych dzieł:
W okresie międzywojennym Stanisław Ignacy Witkiewicz wielokrotnie robił sobie zdjęcia. Witkacy lubił stosować ciasny kadr. Robił różne miny. Czasem był bardzo poważny. Czasem wykrzywiał się przerażająco. Udawał wariata. Przebierał się za żebraka. Witkacy na każdym zdjęciu robił inną minę. Było to przedstawienie teatralne w jednym zdjęciu.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Marta Deskur

Tytuł: „Lustro Clowna”

Wymiary: wysokość 70 cm, szerokość 90 cm, głębokość 32 cm, czas trwania 32 min (w zapętleniu)

Technika: fotografia; videoinstalacja złożona z czterech drewnianych kaset z naklejonym zdjęciem; techniki audio-wideo

Rok powstania: 1995

Praca Marty Deskur to instalacja złożona z czterech drewnianych prostopadłościennych kaset w jednakowym rozmiarze pomalowanych na biało, zawieszonych na ścianie w układzie dwa w rzędzie dwa w kolumnie. Na każdej z nich, jako ścianka przednia, zamocowana została płyta pleksi o wysokości 70 cm i szerokości 90 cm, do której przyklejono fotografię, którą podświetla zamontowana w środku żarówka. Każde ze zdjęć jest fotografią twarzy lub jej fragmentu z ujętą w kadrze dłonią. Modelką jest sama artystka – Marta Deskur. Zdjęcia są barwne, ich tonacja jednak ciąży w stronę błękitów i niebieskości. Artystka zastosowała nieostre ujęcia o widocznym dużym rastrze. Każde zdjęcie jest inne:

Kaseta 1 - fotografia twarzy artystki z dłonią przesłaniającą podbródek

Kaseta 2 - fotografia twarzy artystki z dłonią przesłaniającą oczy

Kaseta 3 - fotografia twarzy artystki z dłonią przesłaniającą nos

Kaseta 4 - fotografia połowy twarzy artystki z dłonią na prawym policzku.

Instalacja towarzyszy filmowi wideo, który rejestruje twarz artystki strojącej różne miny i przybierającej pozy. Kadr filmowy staje się lustrem, w którym przegląda się artystka, a my podglądamy jej intymny rytuał lub zabawę. Zdjęcia na kasetach – lightboxach to cztery kadry z filmu.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN