Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Pamięci L. I. Breżniewa to praca wideo z dźwiękiem, należąca do cyklu Kino Własne, realizowanego przez Józefa Robakowskiego od końca lat 70. Materiał został sfilmowany z ekranu telewizora kamerą 16 mm w 1982 roku, ale ostateczny kształt jako wideo na kasecie VHS zyskał w 1988 roku. Obraz ukazujący transmisję z pogrzebu Leonida Breżniewa, sekretarza generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, został wzbogacony monumentalną muzyką prowokacyjnego słoweńskiego zespołu Laibach. Jej marszowy, podniosły charakter podkreśla absurd wielkiego pogrzebowego spektaklu nagrywanego ze znajdującego się w domu telewizora. Obraz telewizyjny wypełnia tu niemal cały kadr. Robakowski włącza go w obszar swojej pracy, jednak zostaje on zdominowany przez zewnętrzny autorski przekaz stojący w kontrze do intencji emitowanego programu. Wideo przyjmuje formę krytyczną wobec telewizji, o której artysta pisał, że jest medium, jakie „otrzymało natychmiast funkcję masowego wyrażania intencji ludzi dysponujących tym cudownym wynalazkiem dwudziestego wieku” (Video-Art szansą podejścia rzeczywistości, 1976). Według Robakowskiego sztuka wideo, stając w opozycji do telewizji, mogła deprecjonować jej użytkowy charakter. Był to ruch artystyczny, „który przez swoją niezależność obnaża mechanizm sterowania drugim człowiekiem, wywierania na niego nacisku przez podpowiadanie mu jak żyć”.

Działanie artysty jest subwersywne. Wykorzystuje on gotowy materiał wizualny i poddaje go rekontekstualizacji poprzez wywrotową transformację. Manipuluje nim w taki sposób, że staje się on narzędziem krytyki. W chylącym się ku upadkowi systemie komunistycznym, w którym telewizja starała się ignorować społeczne niepokoje lub przedstawiać rzeczywistość w fałszywym świetle, Robakowski dokonywał w ten sposób demaskacji totalitarnej genealogii prezentowanych obrazów. Ukazywał, jak zauważył Łukasz Ronduda w tekście Strategie subwersywne w sztukach medialnych:„z trudem kamuflowany przez te reprezentacje, kult jednostki, sakralny charakter uroczystości komunistycznej władzy etc.”.

W warstwie formalnej Pamięci L. I. Breżniewa cechuje programowy antyestetyzm, charakterystyczny dla prac Robakowskiego oraz innych twórców związanych z Warsztatem Formy Filmowej, którego był współzałożycielem. Obraz został zredukowany do tego, co naprawdę istotne – przekazu i reakcji na rzeczywistość. Wszelkie plastyczne ozdobniki były zbędne.

Pamięci L. I. Breżniewa to praca wideo z dźwiękiem. Należy do cyklu Kino Własne. Józef Robakowski realizował go od końca lat 70. Film ukazuje transmisję z pogrzebu Leonida Breżniewa. Widzimy ją na ekranie telewizora. Ekran wypełnia niemal cały kadr. Towarzyszy mu muzyka zespołu Laibach. Jej ton jest bardzo podniosły. Podkreśla to absurd całego spektaklu. Artysta wykorzystuje istniejący materiał. Poddaje go zmianom. Jego działanie zmieniają jego znaczenie. Praca jest krytyką telewizji.

Dorota Stolarska-Kultys

Józef Robakowski robi krótkie filmy. Przedstawia w nich swoje obserwacje, doświadczenia. Film Józefa Robakowskiego „Hommage à Breżniew” pokazuje jak wpływa na nas przekaz telewizyjny. Film pokazuje pogrzeb komunistycznego radzieckiego przywódcy Leonida Breżniewa. W swoim mieszkaniu Robakowski zrobił nagranie z telewizora. Pogrzebowi towarzyszyła defilada wojskowa. Komunistyczni przywódcy całowali ciało zmarłego. Pokazywano pogrzeb jako wydarzenie religijne. Breżniew stał się obiektem kultu.  Pogrzeb Breżniewa pokazany w telewizji stał się ważnym i wzniosłym wydarzeniem. Robakowski dodał do telewizyjnej relacji z pogrzebu nagrania zespołu Leibach. Zespół ten wykorzystuje np. totalitarne marsze wojskowe. Muzyka tego zespołu podkreśla przesadność, karykaturalność ustrojów totalitarnych.

W ostatnim ujęciu filmu pokazana jest wiązanka czerwonych goździków. Polska była głównym eksporterem goździków do wielu krajów komunistycznych, a przede wszystkim do ZSRR. Czerwone goździki kojarzą się z oficjalnymi komunistycznymi uroczystościami.

W latach 1970 -1977 Józef Robakowski należał do awangardowej grupy artystycznej -  Warsztat Formy Filmowej. W latach 80. powrócił do rejestrowania kamerą filmową prywatnych doświadczeń w swoim własnym mieszkaniu.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Józef Robakowski
Tytuł: „Pamięci L. I. Breżniewa”
Rok powstania: 1982
Tworzywo: kaseta VHS
Czas trwania:  9 minut 21 sekund
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Praca „Pamięci L. I. Breżniewa” to film rejestrujący ekran telewizyjny z transmisją pogrzebu Leonida Breżniewa. Ekran wypełnia niemal cały kadr. Tłem dźwiękowym jest muzyka zespołu Laibach. Oryginalny materiał poddany został zmianom – m.in. sceny z pogrzebu są przyspieszone.

Relację rozpoczyna panoramiczne ujęcie okazałej miejskiej architektury – szeroką ulicę, wysokie mury obronne z wieżami oraz znajdujący się za murami budynek pałacowy; szybkie ujęcie mężczyzny przed mikrofonami w studiu telewizyjnym oraz zbliżenie na fasadę budynku. Na dwóch, z czterech kolumn portyku, rozwieszono na wysokość dwóch pięter portret mężczyzny – czarno-biała fotografia postaci w ujęciu popiersiowym znajduje się na czarnym tle. Następują szybkie ujęcia przy otwartej, udekorowanej kwiatami trumnie, do której schodzą się delegacje. Ujęcia zmieniają się teraz dość dynamicznie. Część motywów powtarza się przez cały film. Występują zbliżenia – np. na dwie flagi z sierpem i młotem oraz widoki ogólne i ujęcia z góry – np.  Placu Czerwonego wypełnionego ludźmi. Obserwujemy przemarsze, wojskowych ustawionych w szeregu, ludzi z portretami Breżniewa, przejście konduktu pogrzebowego. Często pokazywane jest mauzoleum Lenina. To budowla na planie prostokąta w formie schodkowej piramidy. Jesteśmy świadkami wyniesienia trumny oraz przejścia konduktu. Na czele wojskowi z portretem Breżniewa oraz wieńcami, dalej czołg z lawetą wiozącą trumnę. Za trumną bliscy i oficjele. Kondukt zatrzymuje się przed mauzoleum. Trumna zostaje otwarta. Następują przemówienia z trybuny. Po nich przeniesienie trumny na miejsce spoczynku, pod mury Kremla. Dwie kobiety i mężczyzna żegnają się ze zmarłym, trumna zostaje zamknięta. Ujęcia portretu Breżniewa mieszają się z defilującym wojskiem. Film kończy ujęcie na kilka goździków. Napisy końcowe: „Video: Józef Robakowski, Musik: Laibach Werkstatt, Produktion: Exchange Gallery”.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN