Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Namiot", rzeźba przestrzenna z białego płótna zszytego ręcznie w formę stożka, należy do serii „Psychomebelków", które Maria Pinińska-Bereś tworzyła od końca lat 60. do połowy 70. XX wieku. Artystka odwoływała się w nich do tematu uprzedmiotowienia kobiety i tłumienia jej ekspresji.

W pracy „Namiot" Pinińska-Bereś, podobnie jak w innych dziełach tego typu, nie używa ciężkich materiałów kojarzących się z rzeźbą statuaryczną. Ten wybór to wynik poszukiwań własnej „kobiecej” estetyki bazującej na grze ze stereotypami, ale także rodzaj buntu wymierzonego w zdominowane przez mężczyzn środowisko rzeźbiarskie. To również decyzja czysto praktyczna, uniezależniająca artystkę od męskiej pomocy przy przenoszeniu prac.

W „Namiocie" tkanina, płynne kształty oraz rozbicie figury przez rozcięcie jej od dołu oraz podniesienie jednego z rogów do góry nadają kompozycji lekkości. Jednocześnie ponad dwumetrowa konstrukcja służy wydzieleniu własnego terytorium. Wyłącza bowiem fragment przestrzeni z nieprzyjaznego „zmaskulinizowanego” świata i anektuje go dla artystki. Praca ukazuje też relację kobiety z jej otoczeniem. „Namiot" – schron – można zamknąć. To miejsce autonomiczne, enklawa rządząca się innymi zasadami niż świat zewnętrzny. Wnętrze „Namiotu", wyłożone biało-różową pikowaną kołdrą, jest miękkie i przyjemne, zapewnia schronienie i intymność, ale zarazem nasuwa pytanie o to, dlaczego to, co kobiece, musi być ukryte czy stłumione. Umieszczone przy wejściu napisy zachęcają: „Jeżeli tłumisz / głos zbyt długo / jeżeli Ci źle / wejdź do / Namiotu i / krzycz! / P.S Przed wejściem / zostaw obuwie”. Ich forma, podobna kaligraficznemu pismu uczennicy, nasuwa skojarzenia z dzieciństwem. Można podejrzewać, że Pinińska-Bereś wraca w ten sposób do okresu swojej dziewczęcości i skrępowania konwenansami w arystokratycznej, ultrakatolickiej rodzinie. Jednocześnie wydaje się, że artystka mówi też o teraźniejszości, w której nadal jako dorosła kobieta jest tłamszona i traktowana z lekceważeniem. Maria Pinińska-Bereś wielokrotnie określała swoją sztukę mianem „azylu”, a więc przestrzeni, w której, podobnie jak w „Namiocie", może się skryć przed patriarchalnym światem i sama dyktować warunki.

Dorota Stolarska-Kultys

„Namiot" to rzeźba zrobiona z białego płótna zszytego ręcznie w formę, która przypomina indiański wigwam. Praca nie kojarzy się z typowymi ciężkimi rzeźbami. Artystka celowo używa w niej lekkich materiałów. Poszukuje w ten sposób własnych „kobiecych” środków wyrazu. Gra ze stereotypami. To, co ciężkie, jest męskie, a to, co lekkie – kobiece. To też rodzaj buntu skierowanego przeciw zawładniętemu przez mężczyzn środowisku rzeźbiarskiemu.

Praca ukazuje też relację kobiety z jej otoczeniem. „Namiot" – schron – to miejsce, w którym może się ukryć przed światem. Jego wnętrze jest wyłożone biało-różową pikowaną kołdrą. Jest miękkie i przyjemne, zapewnia schronienie i intymność. Umieszczone przy wejściu napisy zachęcają, by wejść do środka i wykrzyczeć swoje troski. To miejsce, w którym kobieta może być sobą.

Dorota Stolarska-Kultys

Maria Pinińska-Bereś robiła instalacje artystyczne.

Praca Marii Pinińskiej-Bereś „Namiot” to po prostu białe schronienie. Można wejść do  namiotu i wygodnie usadowić się na miękkiej biało-różowej kołdrze. Można zasłonić wejście. Od wczesnego dzieciństwa potrzebujemy takiego wyciszenia i schowania się. Przez chwilę możemy się wyłączyć z aktywnego życia i pobyć w samotności.

Można też wejść do namiotu i wykrzyczeć swoje zbyt długo tłumione emocje. 

Artystka Maria Pinińska-Bereś zaprasza nas do swojego białego namiotu:

„Jeżeli tłumisz głos zbyt długo, jeżeli Ci źle, wejdź do Namiotu i krzycz! P.S. Przed wejściem zostaw obuwie”.

Maria Pinińska-Bereś chce nam pomóc w wyciszeniu trudnych emocji każdego z nas.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Maria Pinińska-Bereś

Tytuł: „Namiot”

Wymiary: wysokość 216 cm,  szerokość 172 cm,  głębokość 182 cm

Technika: instalacja, drewno, płótno, farba.

Rok powstania: 1976

„Namiot” Marii Pinińskiej-Bereś to interaktywna instalacja. Składa się ona z namiotu z białego, pościelowego płótna rozpiętego na wewnętrznych drewnianych żerdziach, kołdry rozłożonej w środku na podłodze oraz instrukcji. Namiot ma kształt ostrosłupa o podstawie trapezu. Wystające żerdzie są ukryte pod podłużnym białym płóciennym pokrowcem, naciągniętym od góry na konstrukcję. Wejście umieszczone jest od szerszej strony namiotu. Stanowi je rozcięta tkanina i trójkątna poła odciągnięta w prawo i podwieszona żyłką do sufitu. Namiot jest otwarty, pozwala na pomieszczenie w środku siedzącej dorosłej osoby. Odciągnięta poła namiotu mieści instrukcję artystki napisaną odręcznie czarną farbą: „Jeżeli tłumisz głos zbyt długo, jeżeli Ci źle, wejdź do Namiotu i krzycz! P.S. Przed wejściem zostaw obuwie”. Zgodnie z instrukcją Pinińskiej-Bereś, każdy gość muzeum, którym ma taką potrzebę, może po zdjęciu obuwia wejść do środka i krzyczeć.

Przejmująca prostota pracy Marii Pinińskiej – Bereś opiera się o ideę zacisznego schronienia, w którym możemy wykrzyczeć złości i frustracje. Paradoksalnie, artystka aranżuje domową przestrzeń w muzeum, w galerii. Praca ta, powstała w 1974 roku, może być odpowiedzią na niezaspokojony głód mieszkaniowy socjalistycznej Polski i wieloletnie oczekiwania na własne M3 w wielopokoleniowych, przeludnionych mieszkaniach.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN