Krzysztof Knittel
Człowiek – orkiestra / Man – orchestra
Datowanie: | 1982 |
Technika: | pismo odręczne, rysunek |
Materiały: | papier, flamaster, cienkopis, tworzywo sztuczne, ołówek |
Rozmiar: | wymiary 0 (w opisie fizycznym) |
Sposób nabycia: | zakup (dotacja MKiDN) |
Data nabycia: | 09.07.2020 |
Numer inwentarzowy: | MS/SN/RYS/2308/1-19 |
Opis dzieła
Przy komponowania utworu Krzysztof Knittel zainspirował się ulicznymi ludźmi-orkiestrami, czyli muzykami grającymi jednocześnie na wielu instrumentach. Wśród obiektów, które wykorzystał kompozytor były sprzęty domowe, takie jak na przykład użyte jako instrumenty perkusyjne metalowa lampa i ręczny mikser do ubijania białka jaj. Miał również specjalnie skonstruowany zestaw perkusyjny, m.in. krowie i owcze dzwonki czy instrument łączący cowbell z tamburynem (nazwany „kałuryna wronia”).
Kompozycję otwierała recytacja cytatu z tekstu Strzepując popiół na Buddę: nauki mistrza zenu Seung Sahna. Partytura zawiera dość ogólne wskazówki wykonawcze. Zakładała również użycie slajdów oraz kolorowych świateł. Pierwsze wykonanie kompozycji odbyło się w Galerii Dziekanka w Warszawie. Drugie wykonanie różniło się znacznie od pierwszego. Knittel przygotował do poszczególnych części podkład komputerowy oparty na rytmach rockowych. Ta wersja przeznaczona była do wykonania solowego lub z towarzyszeniem Marka Chołoniewskiego.
Jak pisał Krzysztof Knittel w1983 roku:
Człowiek - orkiestra może być zagrany przez jedną osobę lub przez dowolną grupę wykonawców (muzyków i nie tylko - także przez aktorów, mimów, tancerzy czy plastyków). Wykonawca lub wykonawcy sami układają scenariusz utworu i kolejność części. Można też zrobić scenografię, łączyć muzykę z działaniami plastycznymi lub tekstem, wprowadzić film, puszczać slajdy, swobodnie operować światłem. Chciałbym, aby każde wykonanie Człowieka - orkiestry było współtworzone przez tych, którzy podejmują się ryzyka wystawienia tego utworu. Główną partię może zagrać dowolny muzyk, gdyż każdy instrument współgra z taśmą. Człowieka - orkiestrę może też grać aktor, tancerz którzy potraktują nagrane dźwięki jako warstwę muzyczną w swoim spektaklu, w zasadzie jednak jest to utwór przeznaczony dla multiinstrumentalisty niekoniecznie profesjonalnego, na przykład kogoś, kto śpiewa i gra na gitarze lub organkach, na kontrabasie, perkusji, klarnecie, saksofonie itd. Ja gram na dziecinnych bębenkach, harmonijkach, na flecie prostym i na metalowej lampie. I szczerze mówiąc, na żadnym z tych instrumentów nie osiągnąłem tzw. techniki profesjonalnej, ale uważam, że muzyka nie jest zarezerwowana tylko dla fachowców.
Taśma daje podstawę dźwiękową utworu, wyznacza jego przebieg i czas trwania poszczególnych dziewięciu części o następujących tytułach:
wstęp - 4'30 (czas trwania podany wszędzie w przybliżeniu)
syreny - 4’
banialuki - 9’
boogie - 3’30’
noc - wiatr - psy - 9’
wzór WNH - 3’30’
melodia - 4’
pociąg - 6’30’’
niski elektroniczny - 19’
Kolejność części jest dowolna, można np. wykonać tylko niektóre z nich, jeśli dźwięki taśmy wraz ze wszystkimi innymi dźwiękami i działaniami scenicznymi stworzą formalną całość. Układ części w partyturze jak i wszystkie zamieszczone szkice i uwagi pochodzą z wykonań utworu, w których brali udział Iliana Alvarado, Mieczysław Litwiński, Andrzej i Piotr Mitan, Paweł Szymański, Leszek Woźniakiewicz oraz autor (pracownia "Dziekanka" w Warszawie, 21.12.82; "Krzysztofory" w Krakowie, 24.01.83; festiwal "Inventionen 83" w Berlinie Zach., 11.02.83; Instytut Francuski w Warszawie, 11.05.83).
Taśma była nagrywana w kilku miejscach (w domu na syntezatorze synthi AKS, na wsi w nocy, w pociągu, a następnie została przetworzona i zgrana z kilkoma prostymi dźwiękami takimi jak głos, harmonijka, bębny) w Studio Elektronicznym Akademii Muzycznej w Krakowie. W dwóch częściach nagrywał razem ze mną Marcin Krzyżanowski (mówiąc i grając na wiolonczeli). Pomagali mi również Marek Chołoniewski, Edward Kulka i Tadeusz Sudnik. Wszystkim chciałbym tą drogą serdecznie podziękować za pomoc i za udział".
Daniel Muzyczuk
Iliana Alvarado (taniec), Andrzej Bieżan (pfte), Janusz Dziubak (flet prosty – sopran.), Krzysztof Knittel (instr. perkusyjne), Mieczysław Litwiński (sitar), Andrzej Mitan (śpiew), Tadeusz Sudnik (realizacja dźwięku), Paweł Szymański (flet prosty – bas.) – Świąteczna Omandalla, Niezależne Studio Muzyki Elektroakustycznej, Pracownia Dziekanka (21.12.1982); inne wyk.: NSME na „Inventionen” Festival, Berlin Zach. (11.02.1983); NSME, Instytut Francuski w W-wie (11.05.1983); koncert pt. STUDIO FIGUR NIEMOŻLIWYCH (Iliana Alvarado – taniec oraz Janusz Dziubak, Krzysztof Knittel, Stanisław Krupowicz, Mieczysław Litwiński, Andrzej Mitan, Tadeusz Sudnik, Paweł Szymański – Galeria Krzysztofory, Kraków (13.06.1984)