Galeria fotograficzna

Stefan Themerson wyobrażał sobie człowieka przyszłości zanurzonego w „radio-fono-wizii”, czyli multi-sensorycznym doświadczeniu fonii i wizji. Pisał o tym w artykule pt. „Możliwości radiowe” do czasopisma „Wiek XX” w 1928 roku. Eksperymenty z warstwami obrazu i dźwięku artysta prowadził wraz Franciszką Themerson we wspólnie realizowanych filmach tj. „Drobiazg melodyjny” (1933), „Zwarcie” (1935), „Przygoda człowieka poczciwego” (1937), „Wzywamy Pana Smitha” (1943). W ostatnim wyprodukowanym w 1944 roku filmie „Oko i ucho” Themersonowie udokumentowali cztery różne sposoby połączenia wrażeń akustycznych i optycznych. Celem było tworzenie spójnych treści pochodzących z rożnych mediów.
W latach 70. XX wieku dźwięk poddany został licznym próbom Warsztatu Formy Filmowej. Tworzącej tę grupę artystyczną studentom łódzkiej szkoły filmowej zależało przede wszystkim na badaniu języka form filmowych i spektakli audiowizualnych. W Archiwum Muzeum Sztuki w Łodzi zachował się m.in. projekt „30 sytuacji dźwiękowych” Ryszarda Waśki. Artysta za pomocą statycznego ujęcia i powtarzającego się klasku drewnianych desek sprawdzał efekty akustyczne wybranych plenerów zdjęciowych.
Z inicjatywy grupy Warsztatu Formy Filmowej w 1973 roku Ryszard Stanisławski (ówczesny Dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi) udostępnił przestrzeń Muzeum do działań warsztatowych. Wojciech Bruszewski przygotował wówczas akcję dźwiękową „Skrzyżowanie”, w której przeniósł dźwięki nagrane na żywo na skrzyżowaniu ulic Więckowskiego i Gdańskiej do wnętrza sali ekspozycyjnej.
Wobec intensywnych praktyk sztuki racjonalnej wystąpił Andrzej Partum deklamując hasło „Milczenie Awangardowe”. Po raz pierwszy w 1974 roku wykorzystał je na transparencie, który rozwiesił nad ulicą Krakowskie Przedmieście w Warszawie.
Dźwięki sprzyjały działaniom efemerycznym organizowanym niezależnie od oficjalnego obiegu sztuki. W 1974 roku Krzysztof Zarębski prezentował w Biurze poezji „Zamrożenia dźwięku” poprzez dosłowne zamrożenie fragmentu wcześniej nagranej taśmy dźwiękowej w kostce lodu. Tomasz Sikorski z kolei podczas performansu w Pracowni Dziekanka zdecydował się wykrzyczeć słowo „Nie” do kamery i przed publicznością, ale w nagraniu pozbawił się głosu.
Z dźwiękiem eksperymentowali sami muzycy. Od 1958 roku w Studio Eksperymentalnym Polskiego Radia za realizację dźwięku odpowiadał Eugeniusz Rudnik – kompozytor muzyki elektronicznej i elektroakustycznej, autor scenariuszy audycji radiowych, kolekcjoner dźwięków. W zasobach Muzeum znajduje się archiwum artysty, w którym oprócz samych nagranych taśm znajdują się szczegółowe opisy struktur dźwiękowych utworów.
W 1974 roku w studenckim klubie „Stodoła” odbył się pierwszy koncert kompozytorskiej grupy KEW (nazwa pochodzi od inicjałów imion Krzysztofa [Knittla], Elżbiety [Sikory] i Wojciecha [Michniewskiego]). KEW skupił się na możliwościach muzyki elektronicznej włączając w wykonania utworu na żywo elementy improwizacji i teatru. Oprócz własnych utworów członkowie grupy tworzyli kolektywne kompozycje tj. „Drugi poemat tajemny” do wiersza Guillaume Apollinaire’a.
Na początku lat 90. XX wieku w Gdańsku zorganizowała się grupa Ziemia Mindel Würm (Marek Rogulski i Piotr Wyrzykowski). Artyści w swoich akcjach performerskich nawiązywali do kultur pierwotnych, mieszając mity rożnych cywilizacji z nową narracją. Tworzyli rytualne widowiska, w których występowali w skórach zwierzęcych i z pomalowanymi ciałami. Wykonywali również muzykę na żywo wykorzystując do tego preparowane gitary, perkusję i przetworniki dźwięku. W 2022 roku do Biblioteki Muzeum Sztuki w Łodzi przekazane zostało archiwum grupy z dokumentacją wspólnych akcji artystycznych oraz drukami i publikacjami.

Czas trwania wystawy: 23 kwietnia – 12 lipca 2024
Prezentacja materiałów archiwalnych dostępna jest codziennie (antresola nad biblioteką w ms1), z wyjątkiem poniedziałków i weekendów, w godz. 9.00–16.00 i w czwartki w godz. 9.00–18.00.
Wstęp 1 zł. Do obejrzenia prezentacji upoważnia także bilet na wystawę czasową w ms¹.

Wystawie towarzyszyć będzie wykład pt. „Archiwa dźwiękowe” zaplanowany na 27 czerwca 2024 roku.
Muzeum Sztuki w Łodzi zbiera również dźwięki! Opowieść o nagraniach znajdujących się w zbiorach Działu Dokumentacji Naukowej jak i kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi w ogóle. Na jakich nośnikach zostały utrwalone? Czy da się je jeszcze odtworzyć? Jakie brzmienie miał głos Ryszarda Stanisławskiego, a jaki Władysława Hasiora? O czym dyskutowali drukarze – uczniowie Władysława Strzemińskiego na spotkaniu w muzealnej bibliotece w 1974 roku?
Prowadzenie: Maciej Cholewiński