Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Byłem chłopcem w Nowym Jorku" to film złożony z dwóch ujęć zarejestrowanych kamerą umieszczoną na ciężarówce jadącej przez nowojorski Brooklyn. Na początku, na pierwszym planie, widzimy kobietę z aparatem fotograficznym wspartą o dach pojazdu, za nią przemyka miejski krajobraz podupadłej okolicy. Kamera jest ruchoma, z czasem przesuwa się z kobiety w stronę kierunku jazdy, ukazując skrzyżowanie wąskich uliczek i wiśniowy samochód, za którym następnie podąża. Słychać dźwięk otoczenia i trzeszczenie ciężarówki. Pojawia się plansza z tytułem i pierwsze dźwięki śpiewanej z offu piosenki. Utwór nucony przez autora to przedwojenne tango „Pamiętasz Capri" z repertuaru Mieczysława Fogga. To ścieżka dźwiękowa dla drugiego ujęcia ukazującego wiadukt z trasą szybkiego ruchu. Kamera umieszczona jest tyłem do kierunku jazdy, widzimy jadące za ciężarówką samochody i intensywny ruch na ulicy przywodzący na myśl klasyczne ujęcia z amerykańskich filmów. W swoich pracach Robakowski często sięga do zabiegów operatorskich stosowanych w tradycyjnym filmie, celowo nadaje im jednak amatorski charakter. Odwrót od tradycyjnej estetyki na rzecz kina nie-artystycznego przejawia się w notatkowym charakterze ujęć czy stosowaniu kamery z ręki, jak ma to miejsce w omawianej pracy. W filmie dopełnienie strony wizualnej stanowi warstwa dźwiękowa. Nieudolnie intonowane tango z brakującym tekstem zastąpionym nuceniem, przeniesione ze sfery prywatnej, jest równie nieprofesjonalne jak trzęsący się obraz.

Podobnie jak w realizacjach z serii zapisów biologiczno-mechanicznych powstających pod koniec lat 70., Robakowski bada w „Byłem chłopcem w Nowym Jorku" możliwości poszerzania ludzkiej ekspresji przy pomocy urządzeń służących mechanicznemu zapisowi. Kamera to rodzaj przedłużenie ciała umożliwiający zapis codzienności. Służy rejestracji przeżycia artysty, które może się stać doświadczeniem odbiorcy. Robakowski korzysta z niej, odcinając się od wszelkich konwencji estetycznych i kryteriów plastycznych.

Dorota Stolarska-Kultys

„Byłem chłopcem w Nowym Jorku" to film złożony z dwóch części. Obie pokazują Brooklyn – dzielnicę Nowego Jorku. Kamera znajduje się na ciężarówce. Na początku widzimy kobietę z aparatem fotograficznym. Za nią widać mijane fragmenty biednej okolicy. Kamera się porusza. Przesuwa się, by pokazać to, co przed samochodem. Widzimy skrzyżowanie małych uliczek i wiśniowy samochód. Słychać trzeszczenie ciężarówki. Następnie pojawia się plansza z tytułem. Zaczyna się nucona przez autora piosenka. To stare tango. Śpiewanie trwa przez całe drugie ujęcie. Widzimy na nim trasę szybkiego ruchu. Kamera pokazuje jadące za ciężarówką samochody. Ruch na ulicy przypomina ujęcia z amerykańskich filmów. Nagranie Robakowskiego różni się od nich. Jest celowo amatorskie i nie wygląda jak „prawdziwe kino”. Kadr jest przypadkowy, cały się trzęsie. Nawet dźwięk jest amatorski – nieudolnie śpiewane tango z brakującym tekstem zastąpionym nuceniem. Artysta posługuje się kamerą, by zapisać swoje doświadczenie w taki sposób, by widz odczuł je podobnie.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Józef Robakowski to twórca filmów eksperymentalnych. W latach 1970 -1977 należał do awangardowej grupy artystycznej -  Warsztat Formy Filmowej. W latach 80. powrócił do rejestrowania kamerą filmową swoich doświadczeń.

Opis dzieła:

Praca „Byłem chłopcem w Nowym Jorku” to krótki film eksperymentalny. Robakowski filmuje ulice Brooklynu – dzielnicy Nowego Jorku. Kamera umieszczona jest na przyczepie ciężarówki. Kamera się trzęsie. Ciężarówka jest stara. Ulice mają nierówną nawierzchnię. Nieczynne fabryki ulegają dewastacji. Wzdłuż ulic zwisają podarte plansze z zatartymi napisami reklamowymi. Robakowski nieudolnie nuci starą piosenkę „Pamiętasz Capri”.

Nawiązanie do innych dzieł:

Film Jima Jarmuscha z 1984 roku „Inaczej niż w raju” sugestywnie pokazuje zaniedbane, biedne dzielnice amerykańskich miast.

Robakowski w filmie „Byłem chłopcem w Nowym Jorku” rejestruje swoje doświadczenia z podróży. Zwraca uwagę, że młodzieńcze marzenia o podróżach do raju na Capri, czy do Nowego Jorku, nie sprawdzają się.                                                           

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Józef Robakowski
Tytuł: „Byłem chłopcem w Nowym Jorku”
Rok powstania: 1989
Tworzywo: kaseta VHS
Czas trwania: 4 min
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

„Byłem chłopcem w Nowym Jorku” to film złożony z dwóch części. W pierwszej, trwającej 34 sekundy, widzimy kobietę z aparatem fotograficznym wspartą o dach jadącego pojazdu. Postać znajduje się z prawej strony kadru. Kobieta trzyma aparat oburącz opierając przedramiona o karoserię bordowego auta. Ma krótkie, ciemne włosy. Ubrana jest w czarną kurtkę. Kamera skierowana jest na nią oraz przesuwający się za jej plecami miejski krajobraz. Auto mija opuszczone budynki, magazyny, zaniedbane i porośnięte trawą parcele. Na chodniku wiele śmieci. Pojazd dojeżdża do skrzyżowania. Obiektyw kamery pokazuje co dzieje się przed nim. Do skrzyżowania, z lewej, dojeżdża czerwony samochód. Przejeżdża przez skrzyżowanie. Kamera podąża za nim. Pojawia się plansza z angielskim tytułem video: „i was a boy in new york!” oraz dźwięki nuconej melodii. Towarzyszy nam ona przez cały drugi materiał filmowy. Kamera umieszczona jest tyłem do kierunku jazdy. Oglądający może poczuć się tak, jakby siedział w otwartej części załadunkowej, której fragment ujmuje  kamera i obserwował wiadukt z trasą szybkiego ruchu. Z prawej strony mamy drugi pas, konstrukcję wiaduktu, kolejne pasy. Z lewej strony barierka, za którą miejski pejzaż. Co jakiś czas nasze auto jest wyprzedzane. Pod koniec filmu zwalnia, aż w końcu się zatrzymuje. Pojawia się plansza z napisem: „byłem chłopcem w nowym jorku, VIDEO, J. Robakowski”.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN