Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Instalacja „Wizualność 1 – Extra Żytnia" składa się z rzutnika, który wyświetla kolorowy slajd z etykietą wódki „Extra Żytnia” i szklanej butelki pomalowanej od środka białą farbą, na którą obraz jest rzucany. Praca powstała podczas pobytu Wojciecha Bruszewskiego na stypendium DAAD w Berlinie na przełomie lat 1980/1981. Autor zadedykował ją niemieckiemu artyście Helmutowi Nickelsowi, który w latach 80. XX wieku wykonał w mieście serię fotograficznych performansów. Swoją pracą Bruszewski wchodził w dialog zarówno z tymi realizacjami, jak i z samą fotografią, poddając w wątpliwość prawdę jej przekazu. Temat był obecny już we wcześniejszych jego pracach. Badał w nich relacje zachodzące między obiektem, a jego reprezentacją, oraz podważał obiektywizm takich mediów jak fotografia czy film – tak jak np. w wideo „Łyżeczka" (1974) czy „Paczka zapałek" (1975). Bruszewskiego interesował fenomen „zdjęcia”, który rozpatrywał także na płaszczyźnie językowej, dostrzegając analogię ze słowem „zdejmowanie” czy wręcz „zdzieranie”. Jak sam mówił „Fotografia to zdzieranie skóry z trójwymiarowych przedmiotów. Aby to udowodnić pozbawiłem trójwymiarowy przedmiot jego wizualnej powłoki i przywróciłem mu ją w postaci projekcji” (Janusz Zagrodzki, „Wojciech Bruszewski. Fenomeny Percepcji", Łódź 2010). Przedmiot – butelka symbolizuje w instalacji idealny model, który zdaniem autora istnieje pod ową „fotograficzną skórą”. Według niego, w rzeczywistości mamy z nim do czynienia tylko wówczas, gdy zamkniemy oczy i zdamy się na zmysł dotyku. „Fotograficzną skórą” zaś można dowolnie manipulować. Tak samo, jak prawdą przekazu.

Praca Bruszewskiego wpisuje się w szeroki dyskurs rozważań nad „prawdą fotografii”, jej wiarygodnością i zdolnością do obiektywnego odwzorowywania rzeczywistości. Przyczynkiem do dyskusji jest specyfika medium związana z technicznym automatyzmem rejestracji, który, jak sądzono u jego zarania, wyklucza intencję autora. Roland Barthes pisał, że „fotografia ma zdolność poświadczania rzeczywistości”, a Hans Belting przypisywał jej „techniczną gwarancję podobieństwa”. Z czasem wiarygodność medium była jednak co raz częściej podważana, a ono samo okazało się wyjątkowo podatne na manipulacje.

Bruszewski wykonał także drugą podobną pracę „Visuality 2 – Pril", która skierowana była bezpośrednio do mieszkańców Berlina. Wykorzystał w niej butelkę i wizualizację powszechnie używanego w Niemczech płynu czyszczącego „Pril”.

„Wizualność" to instalacja. Jej głównym elementem jest rzutnik. Wyświetla on kolorowy slajd z etykietą wódki „Extra Żytnia”. Obraz jest rzucany na szklaną butelkę. Butelka jest biała. Praca odnosi się do fotografii. Artysta poddaje w wątpliwość prawdę jej przekazu.

Informacje o artyście:

Wojciech Bruszewski był reżyserem, operatorem filmowym, wykładowcą.  Bruszewski tworzył instalacje. Instalacja to dzieło plastyczne składające się często z wielu elementów, również przedmiotów codziennego użytku. Elementy tworzą całość. Bruszewski często wykorzystywał w jednej pracy fotografie, wideo, dźwięk, tekst. Był artystą multimedialnym.

Wojciech Bruszewski porównywał słowo „zdjęcie” do słowa „zdejmowanie” i „zdzieranie”. Mówił, że robienie zdjęcia to zdzieranie skóry z  przedmiotów. Chciał to udowodnić.  Zdzierał z przedmiotów wizualną powłokę. Wizualną powłoką może być nalepka albo farba. Tworzył nową wizualną powłokę -  zdjęcie. Bruszewski mówił, że przedmiot możemy poznać  zmysłem dotyku. To, co na przedmiocie, może być zmieniane. Artysta zastanawiał się, czy to, co widzimy jest prawdziwe. Zastanawiał się, czy możemy wierzyć w to, co widzimy. Zastanawiał się, czy możemy wierzyć fotografii.

Opis dzieła:

„Wizualność 1” to praca złożona z gotowych elementów. Są to rzutnik oraz biała butelka. Artysta zawiesił rzutnik i butelkę na jednej szynie. Rzutnik skierowany jest w stronę butelki. Na butelce wyświetla się zdjęcie, przedstawiające butelkę z nalepką. Na nalepce jest napis: Żytnia. Możemy mieć wątpliwość co widzimy. Czy widzimy butelkę z przyklejoną nalepką, czy widzimy butelkę, na której wyświetla się zdjęcie.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Wojciech Bruszewski
Tytuł: „Wizualność 1 - Extra Żytnia”
Rok powstania: 1982
Tworzywo: szkło (butelka), metal, diapozytyw, plastik
Wymiary: dłuższe ramię: długość 102 cm, butelka i rzutnik znormalizowane.
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

„Wizualność 1” to praca złożona z kilku gotowych elementów – są to rzutnik oraz butelka zawieszone na połączonych ze sobą szynach. Szyny znajdują się jedna nad drugą.  Górna szyna jest krótsza. Wspólny początek mają z prawej strony. Szyny to białe kształtki o kwadratowym przekroju. Od krótszej odchodzą dwa pręty. Są przymocowane na końcach szyny. W odległości około 9 cm przymocowana jest równolegle dłuższa szyna. Prawy pręt jest dłuższy i  przechodzi przez dolną szynę. Przymocowany jest do niego rzutnik. Rzutnik „Profil” skierowany jest w lewo, w stronę szklanej, pomalowanej na biało butelki. Butelka zawieszona jest na drugim końcu szyny. Znaczącym elementem instalacji jest slajd przedstawiający butelkę z etykietą. Na etykiecie napis: „Żytnia”.

Wojciech Bruszewski był jednym z pionierów sztuki wideo, sztuki dźwięku oraz wykorzystania technologii komputerowych. Badał m.in. relacje między obiektem a jego reprezentacją. Analizie poddawał także medium fotografii. Poprzez artystyczne projekty zadawał m.in. pytanie o prawdę przekazu. 

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN