Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca „Etap I, II, III” to zestaw trzech barwnych filmów z dźwiękiem, którym Marek Rogulski nadał całościową formę w momencie przekazania ich do Muzeum Sztuki w Łodzi. Obrazy zostały w większości zrealizowane na morenie polodowcowej rozciągającej się wokół Gdańska oraz w mieszkaniu artysty w wieżowcu. Od lat 70. polodowcowe wzgórza z okolic Trójmiasta zajmują szczególne miejsce w twórczości Rogulskiego, stanowiąc „pierwotny” punkt odniesienia dla całej jego aktywności. Powstała kilkanaście tysięcy lat temu i ukształtowana przez cofający się lodowiec rzeźba terenu skierowała rozważania artysty na zagadnienie ewolucji. Była również inspiracją do badań nad kolejnymi etapami rozwoju myśli i kultury oraz nad procesem przeobrażania się świadomości i uwarunkowań ludzkiej percepcji. Studia te, prowadzone od 1983 roku, kiedy powstały jego pierwsze modele hominidów, do 1999, dotyczyły czasów prehistorycznych (emocje i seksualność), kultur archaicznych (magia i symbole), mitycznych (mit), aż do modernizmu i postmodernizmu (podmiot i kontekst) i legły u podstaw projektu „Poza Postmodernizmem”, który jest przez Rogulskiego realizowany od 2000 roku do dziś. Artysta chciał sam na sobie sprawdzić wpływy i siłę oddziaływania światopoglądów, poddać się ich presji oraz, jak pisał w katalogu do wystawy „HIPERBOLA – bańki, chmury, modele i fantomy” (2015), „wyłuskać jakąś nową jakość z całokształtu tych praktyk. Badając przeszłość wysunąć wnioski na temat przyszłości”.

Jednocześnie morena polodowcowa stała się dla niego jednym z obszarów prymarnej energii możliwej do transformowania w laboratoryjnych warunkach sztuki. Pragnienie projekcji energii jest jednym z kluczowych zagadnień twórczości Rogulskiego. W transowych, wręcz ekstatycznych realizacjach artysta stara się ją odnaleźć poprzez nawiązanie kontaktu z innymi sferami duchowymi symbolizowanymi m.in. przez motyw krwi, śmierci lub czaszki. Filmy „Etap I, II, III” to „zapis wizji psychotycznej, zdalnego magicznego oddziaływania, podróży astralnej, obsesji, urojenia, nieświadomego stopienia, połączenia bezosobowego z nadosobowym, mikroświata z makroświatem, komórki z kosmosem itp.”. Zawarta w nich myśl znajduje odbicie w warstwie wizualnej – samym materiale filmowym, w którym podkreślona została niedoskonałość procesu filmowania, a także rozpad i destrukcja obrazu. Na pracę składają się nagrania zrealizowane przez Rogulskiego w latach 1991-1992, połączone z obrazem found footage. Ich struktura jest chaotyczna, montaż prosty, a niedoskonały obraz rejestrowany z monitora ukazuje przewijanie „na żywo” obsesyjne zapętlenia i powtórzenia. Artysta zainteresowany archaizacją początku kina, dąży tu do ukazania procesu filmowania i montażu, jak sam mówi „od podszewki”. Służy temu też wprowadzanie uproszczeń charakterystycznych dla pierwszych niemych filmów - w narracji pojawiają się nawet bezpośrednie nawiązania do zrealizowanej w 1902 roku „Podróży na księżyc” Georgesa Mélièsa.

Na „Etap I” składają się dwa filmy „10Hz” i „Mrok”. „Etap II” zawiera materiał „Kontury urojone”. Z kolej „Etap III” jest celowym powtórzeniem materiału drugiego. Filmy są przez artystę traktowane jako swoista trylogia i całość, choć można je też oglądać osobno.

Marek Rogulski obok realizacji artystycznych zajmuje się także tworzeniem muzyki. W omawianych filmach ekstatyczna, „pierwotna” ścieżka dźwiękowa była przez niego nagrywana ”na żywo” do obrazu.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca „Etap I, II, III” to zestaw trzech barwnych filmów z dźwiękiem. Marek Rogulski połączył je w całość. Obrazy zostały w większości zrealizowane na wzgórzach wokół Gdańska. Część z nich powstała w mieszkaniu artysty w wieżowcu. Rogulski połączył je z filmami znalezionymi, które nagrał z telewizora. To zapis duchowej podróży. Ma charakter transu. Pojawiają się w nim elementy nawiązujące do pierwotnych rytuałów i śmierci. Struktura filmu jest chaotyczna. Niektóre ujęcia powtarzają się, a obraz jest zniszczony.

Dorota Stolarska-Kultys

Marek Rogulski tworzy filmy. „Etap I, II, III” to krótkie filmy. Filmy są ilustracją do muzyki. Kiedy muzyka przyspiesza, obrazy w filmie zmieniają się szybciej. Gdy tempo muzyki słabnie -  obrazy zmieniają się wolniej. Tak samo z jest dźwiękami. Przy dźwiękach basowych obraz ciemnieje. Przy dźwiękach wysokich obraz jaśnieje. Pulsuje muzyka, pulsuje obraz. Filmy i muzyka ilustrują uczucia człowieka.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor:  Marek Rogulski
Tytuł: „Etap I: 10 hz, Mrok”
Rok powstania: 1991-1992
Tworzywo: kaseta VHS
Czas trwania: 6 minut 29 sekund
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Praca video „Etap I” składa  się z dwóch filmów:  „10Hz” i „Mrok”.  Razem z filmem „Etap II” oraz  „Etap III” tworzy całość. Artysta zakłada jednak możliwość oglądania ich osobno. Są to barwne filmy z dźwiękiem. Obrazy zostały w większości zrealizowane na morenie polodowcowej rozciągającej się wokół Gdańska oraz w mieszkaniu artysty. Rogulski połączył je z filmami nagranymi z telewizora. Montaż jest prosty, obraz niedoskonały tak, że trudno czasem dokonać precyzyjnej identyfikacji pokazywanego motywu. Struktura filmu jest chaotyczna.  Niektóre ujęcia się powtarzają. Zabiegi te oraz wprowadzenie m.in. ujęć czaszki czy ognia, a także stworzona przez Rogulskiego muzyka wprowadzają klimat transowy i niepokojący. Tak sam artysta mówił o swojej realizacji: „Od strony intencyjnej realizację można ująć jako zapis wizji psychotycznej, zdalnego magicznego oddziaływania, podróży astralnej, obsesji, urojenia, nieświadomego stopienia, połączenia bezosobowego z nadosobowym, mikroświata z makroświatem, komórki z kosmosem itp. co przekłada się na strukturę filmu, sposób montażu, reakcję obiektywu kamery i inne zabiegi w rodzaju <> materiału filmowego, destrukcji.”

Film rozpoczyna się od nieregularnych kształtów - pulsującej, schodzące w dół kadru, czarno-fioletowej formy. W jej miejscu pojawiają się kształty przypominające chmurę widzianą z góry, układającą się wirowo z otworem pośrodku - niczym chmura huraganowa. Po tych ujęciach rozpoczyna się fragment filmu, w którym znajduje się zdjęcie rentgenowskie czaszki w różnych ujęciach, las i chodząca po nim kobieta w biało-czarnym stroju oraz płomienie. W drugiej minucie filmu na ekranie widzimy mężczyznę w ujęciu od pasa w górę. Unosi dłonie na wysokość twarzy, zaciska je w pięść, rusza nimi. Następnie motywy już wykorzystywane: pulsujące, jasne owalne formy; rentgen czaszki – tym razem ujęcie profilowe ale także kilkusekundowe ujęcie mężczyzny
z chorągwią na tle drzew.  

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN