Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Kobro zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie. Udowodniła jej łączność z przestrzenią. Kobro nie ograniczyła swej działalności do sztuki. Prawa plastyczne miały oddziaływać na rzeczywistość pozaartystyczną. W „Projekt przedszkola funkcjonalnego” wpisana jest proporcja 8:5. To znany od antycznej Grecji sposób przedstawiania idealnej ludzkiej sylwetki w plastyce. Architektura budynku miała być podporządkowana proporcji ciała człowieka, ponieważ przedszkole miało służyć ludziom.

Obiekt jest rekonstrukcją makiety przedszkola funkcjonalnego Katarzyny Kobro. Wykonany został wg zdjęć zamieszczonych w czasopismach „Forma” 1936, nr 5 oraz „Budowa” 1936, nr 2 w związku z wystawą przygotowywaną przez Narodową Galerię Sztuki „Zachęta” w Warszawie "Przyszłość będzie inna. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918" (2018), po której został podarowany do Muzeum Sztuki w Łodzi. Oryginalna makieta przygotowana przez Katarzynę Kobro nie przetrwała, a architektura samego przedszkola także nie została nigdy zrealizowana.

Pierwowzorem dla kompozycji architektonicznej budynku przedszkola była rzeźba artystki „Kompozycja przestrzenna (8)", co wskazuje na ścisły związek projektu z koncepcjami plastycznymi opisanymi w książce "Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (1931) Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego.

Przedszkole jest jej jedynym projektem, który unaoczniał możliwości wykorzystania w architekturze idei rzeźby unistycznej.
Swoją koncepcję budownictwa, Kobro częściowo wyłożyła w artykule „Funkcjonalizm" w 1936 roku, gdzie wskazywała na wagę wartości utylitarnych, ale i na konieczność powiązania ich ze sztukami plastycznymi w zakresie formy. Przedwojenne zdjęcia makiety potwierdzają, że architektura proponowana przez Kobro rzeczywiście bliska była funkcjonalizmowi. Zastosowanie wyłącznie prostych form i płaszczyzn otwierających wnętrze na przestrzeń, a także liczne przeszklenia wskazują na budownictwo tworzone ze szkła, żelaza i betonu, którego estetyka podkreśla surowość zastosowanego materiału.

Oparcie kompozycji na wcześniej znanej kompozycji rzeźbiarskiej wskazuje także na przywiązanie wagi do szczegółowej analizy rytmu form i zastosowanej proporcji, co w wypadku „Kompozycji przestrzennych" oznaczało proporcję liczbową. Jej zastosowanie i odbicie w rytmie płaszczyzn miało według Kobro duże walory utylitarne – mogło spowodować sprawniejszą organizację czynności życiowych użytkownika. Na szerszą skalę zaś miało sprawić, że taka architektura przyczyniała się do „ponadindywidualnej organizacji społeczeństwa”.

Paulina Kurc-Maj