Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Martwa natura (kompozycja purystyczna)" to niewielkich rozmiarów rysunek na papierze. W podwójny owal, którego zewnętrzna linia wykonana została ołówkiem, a wewnętrzna tuszem wpisana została abstrakcyjna kompozycja zbudowana w przeważającej części z prostokątów. Największy z nich stanowi podstawę dla umieszczonego na nim kwadratu i formy przywodzącej na myśl wazon. Prostokąt ten przecięty jest wąskim rulonem zakończonym po lewej pionową prostokątna formą ozdobioną rysunkiem w kształcie litery „S”. Po prawej znajduje się kolejny, nieco większy prostokąt, w który wpisany został fragment owalu.

Mocno zgeometryzowana kompozycja nawiązuje do chłodnej i wyważonej estetyki puryzmu, kierunku, który w latach 1916–1925 wyewoluował z kubizmu syntetycznego. Jego twórcami byli Amédée Ozenfant i Charles-Édouard Jeanneret, lepiej znany jako Le Corbusier, a wzorem, do którego się odwoływali była surowa, bezosobowa precyzja maszyny. Według założeń kompozycje purystyczne, zbudowane w znacznym stopniu z płaskich form, miały się rządzić spokojem i harmonią. Dzieło miało być pozbawioną ekspresji i emocji ascetyczną syntezą kształtów oraz barw odpowiadającą przemysłowemu charakterowi epoki. Pod tym względem myśl, która przyświecała purystom, bliska była ideom konstruktywizmu czy grupy De Stijl. Tym, co znajdowało się w centrum zainteresowań purystów były przedmioty codziennego użytku, tzw. „object-types” – „przedmioty-typy”, do których należały dzbanki, wazony, butelki czy szklanki. Dążono do jak największej prostoty i maestrii w oddaniu ich kształtów. Artur Nacht-Samborski zetknął się z tym nurtem zapewne podczas swojego pobytu za granicą – najpierw w latach 1921-1924 w Berlinie i Wiedniu, a następnie od drugiej połowy lat 20. do 1939 we Francji. Artystę silnie inspirowały wówczas tendencje kubistyczne i ekspresjonistyczne, a także charakterystyczne dla dadaizmu uproszczenia i prymitywizacja form. Wiele prac z tego okresu nie zachowało się. Prezentowana „Martwa natura" to jedynie niezobowiązujący szkic, świadczący o szerokim zainteresowaniu artysty różnorodnymi nurtami i podejmowanych przez niego w tej materii eksperymentach.

„Martwa natura (kompozycja purystyczna)" to niewielki rysunek na papierze. Przedstawia owal narysowany podwójną linią. W owalu znajduje się kompozycja z różnych kształtów. Przeważają w niej prostokąty. Rysunek wpisuje się w nurt puryzmu. To styl, który rozwinął się na początku XX wieku. Tego rodzaju kompozycje były budowane z prostych form. Cechowała je harmonia, porządek i spokój. W centrum zainteresowania artystów tworzących w tym nurcie były zwykłe przedmioty. Były to m.in. dzbanki, wazony czy butelki. Były przedstawiane w sposób bardzo uproszczony.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:
Artur Nacht-Samborski był malarzem. Urodził się w Krakowie i pochodził z rodziny żydowskiej. Nazywał się Artur Nacht. W czasie II wojny światowej posługiwał się fałszywym świadectwem urodzenia na nazwisko Stefan Ignacy Samborski. Po wojnie zmienił nazwisko na Artur Nacht-Samborski. Artysta robił bardzo dużo rysunków, w tym szkice do obrazów. Najbardziej lubił malować martwe natury i rośliny. Artur Nacht-Samborski najczęściej rysował i malował duże liście fikusa. Ta roślina przypominała mu krakowski dom rodzinny przed II wojną światową.

Opis dzieła:
Praca „Martwa natura (kompozycja purystyczna)” jest to rysunek zrobiony ołówkiem    i tuszem na papierze. Jest to abstrakcja. Składa się figur geometrycznych. Niczego nie przedstawia. Figury geometryczne są zamknięte w owalu.
Nawiązanie do innych dzieł:
W Muzeum Sztuki w Łodzi jest obraz „Martwa natura“ Amédée Ozenfanta z 1929 roku.  Jest to przedstawiciel puryzmu. Puryzm to pokazywanie uproszczonych figur geometrycznych. Amédée Ozenfant również zamknął swoją kompozycję w owalu.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Artur Nacht-Samborski

Tytuł: „Martwa natura (Kompozycja Purystyczna)”

Wymiary: wysokość 22 cm,  szerokość 22,3 cm

Technika: szkic tuszem i ołówkiem na papierze

Rok powstania: 1920 - 1923

„Martwa natura (Kompozycja Purystyczna)” Artura Nachta-Samborskiego to rysunek wykonany ołówkiem i tuszem na kwadratowej kartce papieru. To monochromatyczna praca, której uproszczone elementy narysowane są różną grubością linii, bez plam barwnych i cieniowania. Poniżej środka arkusza papieru narysowany jest podwójnym konturem owalny kształt wielkości grahamki lub zaciśniętej pięści dorosłego człowieka. Z prawej i lewej strony owalu odchodzą od niego krótkie, kilkucentymetrowe promienie  – w lewą stronę poziomy, w prawą – skosem ku górze. Cała kompozycja rysunkowa skupiona jest wewnątrz owalnego kształtu. W jego środku narysowany jest poziomy prostokąt, który nie dotyka krawędzi owalnej ramy. Ponad prostokątem narysowany jest kwadrat po lewo i niewielki flakonik lub wazon po prawo. Na prostokącie, pośrodku,  narysowana jest ukośnie ułożona rurka, która wskazuje narożniki prawy górny i lewy dolny. Przy jej dolnym krańcu, zasłaniając ją widnieje pionowy prostokąt z dekoracyjnym zakrętasem. Ten prostokąt wychodzi swoim obrysem poniżej dużego prostokąta. Także poniżej dużego prostokąta po prawej narysowany jest mniejszy prostokąt i wewnątrz niego półkole z przylegającymi dwoma ukośnymi liniami. Gdyby przyjąć, że centralny prostokąt to blat stołu widziany od góry, to dolne kształty byłyby widocznym od góry fotelem z półokrągłym oparciem i podłokietnikami stojącym na dywanie.

Ta wczesna praca Artura Nachta-Samborskiego pochodzi z czasów podróży do Wiednia i Berlina. Artysta po krótkich studiach w krakowskiej Akademii poszukiwał nowych inspiracji i edukacji za granicami kraju. Stąd prawdopodobnie pochodzi purystyczny eksperyment rysunkowy artysty.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN