Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Fotografia „Liść dyni" ukazuje fragmentaryczne ujęcie liścia widzianego z góry. Anton Stankowski skupia się na jego fakturze, która wypełnia całą kompozycję oraz na rozkładającym się nierównomiernie świetle. Uwagę zwraca nietypowa, nowoczesna perspektywa, kierująca spojrzenie w głąb przypominającego krater fragmentu liścia. Artysta zainteresował się fotografią w drugiej połowie lat 20. XX wieku, w znacznym stopniu za sprawą swojego profesora Max'a Burchartz'a, pod którego kierunkiem studiował w Folkwangschule w Essen. Burchartz odbył w 1922 roku kurs u Theo van Doesburga w szkole Bauhausu, gdzie zetknął się z nowymi awangardowymi trendami, które przekazywał dalej swoim studentom. W jego pracowni Stankowski podejmował swoje pierwsze eksperymenty z fotografią. W obszarze jego zainteresowań znalazły się przede wszystkim przedmioty ukazywane w nieoczywisty, często abstrakcyjny sposób. Stankowski starał się wydobywać ich fotograficzny charakter i aspekty formalne. Reprezentowane przez niego konstrukcyjne podejście do obserwowanej rzeczywistości i czysta rejestracja obrazowanego obiektu wpisują jego prace w nurt Nowej Rzeczowości (Neue Sachlichkeit). Kierunek ten rozwijał się w latach 20. i 30. XX wieku w Niemczech i obejmował malarstwo, fotografię, film i literaturę. W sztukach plastycznych pojawił się jako opozycja wobec ekspresjonizmu i abstrakcji, a w fotografii jako odpowiedź na dominujący od lat piktorializm. W przeciwieństwie do piktorialistów, entuzjaści „nowej fotografii” nie starali się ukrywać mechanicznego charakteru odbitki, dostrzegając zawarty w niej potencjał. Poszukiwali nowej formy, bliższej istocie obrazowania fotograficznego aniżeli estetyka piktorialna. Interesowała ich materialność obiektu, której rzetelne oddanie umożliwiała mechaniczna reprodukcja precyzyjnie i realistycznie odwzorowująca formy i faktury. Stankowski był przeciwnikiem retuszowania fotografii, przywiązywał wagę do specyfiki materiału i techniki wykonania. Nie odrzucał przy tym aspektów estetycznych, które wyrażały się w sposobie ujmowania obiektu, kompozycji obrazu czy w światłocieniu. Zabiegi te kontrastowały często z przedstawionymi zwykłymi, niewyróżniającymi się niczym przedmiotami.

„Liść dyni" to czarno-biała fotografia. Ukazuje fragment liścia. Widzimy go od góry. Wzrok jest kierowany w głąb liścia, który przypomina krater. Takie ujęcie było bardzo nowoczesne jak na tamte czasy. Anton Stankowski skupia się tu na fakturze przedmiotu. Interesuje go też światło i cień. Artysta przedstawiał zwykłe przedmioty w niezwykły sposób. Był to częsty zabieg w niemieckiej fotografii tego okresu.

Dorota Stolarska-Kultys

Anton Stankowski zajmował się fotografią. „Liść dyni” to fotografia czarno-biała. Pokazuje tylko część środkową dużego liścia dyni. Dla artysty ważne jest jak układa się cień. Obserwuje linie łączące się w środku liścia. Linie rozchodzą się jak promienie. Dla fotografa najważniejszy jest układ linii. Taka fotografia bliska jest abstrakcji.
Anton Stankowski malował też obrazy abstrakcyjne, geometryczne. Były to kompozycje nieprzedstawiające. Ważne było ułożenie kształtów, kompozycja form.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Anton Stankowski

Tytuł: „Liść dyni”

Wymiary: wysokość 22 cm, szerokość 16, 5 cm

Technika: fotografia czarno-biała

Rok powstania: 1928

Praca Antona Stankowskiego to czarno-biała pionowa prostokątna fotografia na papierze przedstawiająca zbliżenie na tytułowy „Liść dyni”. Powierzchnia liścia wypełnia cały kadr, jego brzegi są ucięte krawędziami zdjęcia. Jest to kompozycja symetryczna. Mięsista struktura rośliny poorana promienistym układem żyłek przypomina ciało jaszczurki. Środek liścia, z którego wychodzą żyłki, a od spodu łodyga,  podkreślony jest na powierzchni białą niewielką kropką. Znajduje się ona na osi pionowej pracy, powyżej geometrycznego środka fotografii. Nieznaczne zagłębienie wokół kropki pozwala uzyskać efekt światłocieniowy -  powyżej tego centrum tworzy się niewielki wachlarz głębokiego cienia.

Fotografia Antona Stankowskiego bazuje na efekcie nieoczekiwanego rozpoznania przedstawionej rzeczywistości. Stankowski (urodzony w 1906 – zmarł w 1998) to niemiecki malarz, grafik i fotografik. Fotografia „Liść dyni” to jego wczesna praca, z czasów gdy zatrudniony był w szwajcarskim biurze projektowym Maxa Dalanga. Także po II wojnie światowej Stankowski fotografował pozornie banalne fragmenty rzeczywistości: gwoździe, kordonki, szpulki sznurka, żarówki, papierowe torebki, skrzynki z ciastkami, ziarnami i owocami. Często wykonywał zdjęcia zwykłych, codziennych przedmiotów, robione w ciasnych kadrach dużych zbliżeń lub kompozycje szczelnie wypełnione rytmem jednakowych obiektów. Następnie Stankowski wykorzystywał je jako elementy w projektach graficznych.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN