Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Równowaga" to obraz olejny na drewnie wpisujący się w nurt abstrakcji geometrycznej. Kompozycja składa się z trzech elementów umieszczonych na płaszczyźnie w kolorze złamanej bieli: znajdującego się po prawej stronie dużego czarnego kwadratu z „rozstępami” ukazującymi tło, poziomego szarego pasa przy dolnej krawędzi oraz łączącego je małego czerwonego kwadratu. Zastosowana w pracy kolorystyka jest mocno ograniczona i podobnie jak geometryczne formy, nawiązuje do neoplastycyzmu, w którym stosowano trzy barwy podstawowe: żółtą, czerwoną i niebieską oraz tak zwane nie-kolory: czerń, biel i szarość. Twórczość Antona Stankowskiego kształtowała się pod wpływem tendencji konstruktywistycznych lat 20. XX wieku oraz w wyniku kontaktów z holenderskim ugrupowaniem De Stijl, z którym zrzeszony był profesor Max Burchartz. Artysta studiował pod jego kierunkiem w Folkwangschule w Essen. Pracując w latach 1929–1934 w Zurychu, Stankowski zetknął się także ze sztuką konkretną, która odrzucała naśladownictwo natury na rzecz form geometrycznych. Artysta nie taktował jej jednak w sposób dogmatyczny. Choć w swojej twórczości wychodził od idei czystej formy geometrycznej (kwadrat, koło, trójkąt, linia, płaszczyzna, kolor) sięgał jednocześnie do zagadnień leżących poza zainteresowaniem „czystej” sztuki konkretnej. Interesowała go perspektywa, dynamika, zagadnienia obrazu i abstrakcji, problematyka widzenia, zasady rządzące kompozycją, a nawet znajdujący się w niej element spontaniczności. Podkreślał, że w tworzeniu dobrej kompozycji konieczne jest przede wszystkim poszukiwanie podstaw, które mogą zafascynować oko przekazując mu percepcje wzrokowe, emanując harmonią i pobudzając myśl. Nie była to jego zdaniem jedynie kwestia linii, płaszczyzny, kolorów czy form, ale fundamentalnych podstaw kompozycji. Elementy geometryczne i ich wzajemne, zróżnicowane relacje stanowiły dla niego punkt wyjścia do obrazowania uporządkowanych stanów, systemów i zasad, które rządzą zarówno naturą, jak i środowiskiem stworzonym przez człowieka. Zredukowane do podstawowej formy i zaaranżowane zgodnie z geometrycznym systemem elementy kompozycji są łatwo rozpoznawalne i mierzalne, co pozwala zwizualizować nawet najbardziej skomplikowane relacje i procesy, np. przepływy między materią-energią-informacją. W omawianej pracy Stankowski wprowadza zagadnienie pozytywu/negatywu odnoszące się do podstawowych kategorii życia – opozycyjne, a jednak uzupełniające się. W ten sposób powstaje wrażenie równowagi zaburzonej napięciem powstałym za sprawą asymetrii. W przemienności symetrii i asymetrii Stankowski dostrzegał analogię do relacji zachodzącej między rzeczywistością i wizerunkiem.

„Równowaga" to obraz olejny na drewnie. Kompozycja powstała przy użyciu figur geometrycznych. Składa się z trzech elementów. Są one umieszczone na płaszczyźnie w kolorze złamanej bieli. Po prawej znajduje się duży czarny kwadrat. W kilku miejscach ma rodzaj wcięć. Widać przez nie tło. Na dole umieszczony został poziomy szary pas. Oba te elementy łączy mały czerwony kwadrat. Anton Stankowski posługuje się tymi figurami, by opowiadać o zjawiskach i stanach. Ich ułożenie na płaszczyźnie odnosi się do zagadnienia równowagi.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Anton Stankowski zajmował się grafiką, fotografią, projektowaniem graficznym. Projektował znaki graficzne dla firm. Od połowy lat 70. XX w. coraz częściej malował.

Opis dzieła:

„Równowaga” to obraz olejny na drewnie. Jest to abstrakcja geometryczna. Anton Stankowski użył figur geometrycznych – prostokątów oraz kwadratów. Stankowski użył tylko kilku kolorów. Kolorystyka i figury geometryczne nawiązują do neoplastycyzmu. Neoplastycyzm to kierunek w sztuce XX wieku, zainicjował go Piet Mondrian. W neoplastycyzmie stosowano trzy barwy podstawowe: żółtą, czerwoną i niebieską, a także: czerń, biel i szarość. Twórcy neoplastycyzmu używali figur geometrycznych. Stosowali linie proste, które przecinały się pod kątem prostym.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Anton Stankowski
Tytuł: „Równowaga”
Rok powstania: 1956
Tworzywo: drewno, farba olejna
Wymiary: wysokość 40 cm, szerokość 40 cm, głębokość 3,5 cm   
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Równowaga to abstrakcja geometryczna. Dolną część obrazu stanowi poziomy szary pas. Sięga około ¼ wysokości płótna. Bezpośredni nad nim mały czerwony kwadrat. Niemal pośrodku – przesunięty nieco w stronę lewej krawędzi płótna. Kwadracik łączy szary pas i dominujący
w tej kompozycji czarny kwadrat. Zajmuje on ok. 2/3 szerokości płótna. Znajduje się z prawej strony.  W kwadracie są trzy wcięcia ukazujące białe tło. Pierwsze w połowie wysokości lewego boku kwadratu. Jest wąskie, sięga około 1/3 szerokości figury. Drugie wcięcie w połowie górnego boku. Także wąskie, ale długie. Sięga niemal boku dolnego. Ostatnie wcięcie jest kwadratowe. Znajduje się z prawej strony. Nieco ponad połową wysokości kwadratu. Sygnatura artysty znajduje się z prawej, na dole: „A/ST 56”.

Anton Stankowski zajmował się grafiką, fotografią, projektowaniem graficznym. Projektował znaki graficzne dla wielu firm, opracowywał całościową koncepcję identyfikacji wizualnej.  Był m.in. twórcą wizualnej identyfikacji miasta Berlina, a w latach 1969-1972 przewodniczył komitetowi ds. informacji wizualnej Igrzysk Olimpijskich w Monachium. Swój styl twórczości nazwał „grafiką konstruktywną”. Od połowy lat 70. w coraz większym stopniu zajmował się malarstwem.  Do końca życia tworzył w stylu abstrakcji geometrycznej.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN