Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Mailand / Mediolan (Roboty drogowe)" to fotografia czarno-biała ukazująca fragment ulicy - skrzyżowanie w Mediolanie we Włoszech. Na pierwszym planie, za ostrą linią cienia widoczne są sylwetki dwóch robotników przetaczających ręczny walec. Miasto jest opustoszałe, nad postaciami góruje klasyczna włoska architektura. Podziały architektoniczne fasad budynków, ich elementy takie jak boniowane ściany czy monumentalna kolumnada wprowadzają do kompozycji porządkujące i geometryzujące ją linie podziału. Podkreślają to także szyny tramwajowe i mocno odcinający się cień. Anton Stankowski zdaje się przenosić na fotografię zasady rządzące jego utrzymanymi w nurcie abstrakcji geometrycznej pracami malarskimi i graficznymi. Realizacje te powstawały pod wpływem konstruktywizmu lat 20. XX wieku oraz neoplastycznych wzorców zaczerpniętych od holenderskiego ugrupowania De Stijl. Tendencje te, a zwłaszcza inspiracje twórczością i myślą László Moholy-Nagy'a, były też silnie obecne w wykonywanych przez Stankowskiego fotografiach. Artysta eksperymentował z medium, wykonując fotomontaże, solarigrafie, fotografie cieni, zniekształceń i odbić, a także fotogramy i rayogramy. Obok zagadnień formalnych artystę interesowały też tematy z obszaru fotografii dokumentalnej. Ukazywał miejskie i podmiejskie krajobrazy oraz ludzi w ich codziennym otoczeniu, zawsze jednak, tak jak w omawianej pracy, zachowując niemalże geometryczny porządek kompozycji. Używał aparatu, by eksplorować świat dookoła, rejestrować aktualne wydarzenia i ludzi w codziennych sytuacjach. Wiele jego prac powstawało z myślą o publikacji w prasie. Wykonywane przez niego fotografie reportażowe bywały krytyczne. Zdarzało się też, że zawierały podtekst publicystyczny, a czasem także elementy humorystyczne lub absurdalne. Artysta nigdy jednak nie upiększał i nie idealizował swoich kompozycji, starając się przedstawiać rzeczywistość w sposób jak najbardziej obiektywny. Jego prace wpisują się w początki współczesnego fotoreportażu przypadające w Niemczech na lata 1928/1929.

Dorota Stolarska-Kultys

„Mailand / Mediolan (Roboty drogowe)" to fotografia czarno-biała. Ukazuje fragment ulicy. Jest to skrzyżowanie w Mediolanie we Włoszech. Na pierwszym planie widać dwóch robotników z walcem. Miasto sprawia wrażenie pustego. Postacie otacza klasyczna włoska architektura. Budynki, ich cienie oraz szyny tworzą jak gdyby linie. Dzielą one kompozycję. W ten sposób Anton Stankowski wprowadza do niej geometrię.

Dorota Stolarska-Kultys

Anton Stankowski zajmował się fotografią. Praca „Mailand / Mediolan” („Roboty drogowe”) jest fotografią czarno-białą. Artysta zrobił zdjęcie w Mediolanie. Stankowski wybrał fragment ulicy. Dwaj ludzie przetaczają walec. Ulica jest pusta. W głębi widać zabytkowy budynek z rzędem kolumn przy wejściu i  jednakowymi oknami. Układ okien i kolumn powtarza się rytmicznie. Układ szyn tramwajowych tworzy zakrzywione pary linii. Cień budynku jest ukośną linią. Okrągły walec z sylwetkami ludzi tworzy centrum kompozycji fotograficznej. Dla fotografa najważniejszy staje się świadomie wybrany fragment rzeczywistości.
Anton Stankowski malował też obrazy abstrakcyjne, geometryczne. Były to kompozycje nieprzedstawiające. Ważne było ułożenie kształtów, kompozycja form.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Anton Stankowski

Tytuł: „Mediolan (Roboty drogowe)”

Wymiary: wysokość 18 cm, szerokość 24 cm

Technika: czarno-biała fotografia na papierze

Rok powstania: 1931

Praca Antona Stankowskiego to prostokątna pozioma czarno-biała fotografia na papierze. Odbitka oprócz kadru uchwyconego obiektywem zawiera także perforowany dolny brzeg kliszy z analogowego aparatu. W kadrze uchwyceni są dwaj robotnicy, którzy przesuwają masywny ręczny walec przez pustą ulicę z monumentalnymi budowlami w pierzejach.

Dolną część fotografii do wysokości mniej więcej dwóch trzecich zajmuje połać ulicy. Biegnie ona z lewego dolnego narożnika skosem ku górnej prawej ćwiartce i zakręca ostro w lewo. Na asfaltowej ulicy znajdują się podwójne tory tramwajowe, jezdnia okolona jest chodnikami. Chodnik po prawej stronie na dole jest trójkątem przyprostokątnym o szczycie w narożniku. Chodnik po lewej to zalany słońcem biały pasek zakręcający wraz z duktem ulicy. Na ten linearny rysunek krawężników i torów nakłada się czworobok cienia, który zajmuje całą szerokość dołu zdjęcia  i lekkim skosem opadającym w prawo przecina w poprzek architekturę ulicy. W partii drogi ujęci są w centrum dwaj robotnicy, którzy przesuwają ciemny duży walec z długim dyszlem  do ciągnięcia. Po prawo, za walcem pochylając się opiera się o narzędzie wyciągniętymi przed siebie rękami jeden mężczyzna. Jest zacieniony, jego sylwetka jest konturowo obrysowana płaską ciemną plamą na jasnym tle słonecznej ulicy. Robotnik ubrany jest w kaszkiet, koszulę z długim rękawem i długie spodnie. Drugi z mężczyzn, stojący po lewo ciągnie walec oburącz za długi dyszel. Robotnik odchyla się do tyłu, na jego korpus pada światło, pochylona twarz pogrążona jest w cieniu. Podobnie jak towarzysz nosi ciemne długie spodnie, ma jasna koszule z podwiniętymi rękawami. Za plecami tego mężczyzny, na chodniku, stoją taczka i dwie beczki. Chodnik, na którym stoją sprzęty, przylega do kadrowanego fragmentarycznie czworoboku budynku. Jest to narożnik większej budowli wzmocniony pilastrami, ucięty lewą i górną krawędzią zdjęcia.

Górna część fotografii, obok narożnika budynku po lewo, stanowi elewacja i fasada antykizującej budowli przylegającej do ulicy za skrzyżowaniem. Górna krawędź zdjęcia przecina budynek na wysokości gzymsu ponad dolną kondygnacją i tympanonu ponad portykiem fasady. Fasada widnieje w prawym górnym narożniku kadru i jest skomponowana z trzech monumentalnych kolumn o gładkich trzonach. Elewacja budynku jest boniowana, z masywnym pasem przyziemia. Na ścianie bocznej znajdują się przy prostokątne smukłe okna w płytkich niszach z nadprożami wspartymi na małych konsolkach. Ponad każdym oknem przeprute jest półokrągłe okno otoczone wieńcem z klińców. W przyziemiu w osiach okien znajdują się poziome prostokątne okna piwniczne.

Anton Stankowski (urodzony w 1906 – zmarł w 1998 roku) to niemiecki malarz, grafik i fotografik. Fotografia „Mediolan” to jego wczesna praca, z czasów gdy zatrudniony był w szwajcarskim biurze projektowym Maxa Dalanga. Stankowski uważał, że fotografia opowiada historię i swoją wizualnością utrwala wydarzenia. Był przeciwny retuszowaniu fotografii. W swojej pracy projektanta często wykorzystywał własnoręcznie zrobione fotografie do montaży, fotokolaży i projektów graficznych. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN