Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Capoeira" to kompozycja malowana akwarelą na papierze, przedstawiająca trzy ujęte w sposób uproszczony postacie na tle w kolorze ochry. Praca należy do cyklu „Brazylia", powstałego na podstawie szkiców przywiezionych przez Tadeusza Kulisiewicza z jego podróży po tym kraju. Artysta odwiedził Brazylię w 1961 roku, reprezentując Polskę na VI Biennale w Sao Paolo, gdzie za swoje prace otrzymał pierwszą nagrodę. Podczas wszystkich swoich zagranicznych wyjazdów Kulisiewicz notował wrażenia w szkicownikach, by następnie w pracowni tworzyć na ich podstawie rysunki. W skończonych dziełach udawało mu się zachować świeżość, bezpośredniość i żywość charakterystyczne dla rysowanego na szybko szkicu. Artysta jedynie go wzmacniał, często silniej syntetyzował lub monumentalizował. Istotną rolę w kompozycjach, zarówno wcześniejszych – graficznych, jak i późniejszych rysunkowych, zajmowała kreska, określana często „kulisiewiczową”. Ruchliwa, rozedrgana, płynna i swobodna wyznaczała kontur oddający kształt postaci i przedmiotów. Do pewnego momentu linia zastępowała inne, mocno zredukowane środki wyrazu, dopiero w drugiej połowie lat 50. Kulisiewicz wprowadził do pracy kolor. Impulsem stały się tu jego dwie podróże do Meksyku, gdzie zafascynował się bogactwem barw. Kilka lat później swym niesamowitym kolorytem zachwyciła go również Brazylia. Kolory u artysty tworzą rodzaj kolejnej warstwy, nakładają się na rysunek, który nigdy się w nich nie roztapia, a linia konturu jest zawsze mocno zaakcentowana.

W swojej twórczość Tadeusz Kulisiewicz szczególnie mocno interesował się człowiekiem i jego otoczeniem. Z taką samą wrażliwością przyglądał się mieszkańcom górskiej wioski, których sportretował w cyklu drzeworytów „Szlembark", jak i ludziom zamieszkującym rejony świata egzotyczne z polskiej perspektywy, których uwiecznił w rysunkowych cyklach „Indie", „Meksyk" i „Brazylia". Podpatrywał ich codzienność, szkicował napotkane sylwetki, starając się wniknąć w ich świat, problemy czy relacje z naturą. Nawet podczas zagranicznych wyjazdów obca mu była powierzchowna postawa turysty, do swoich modeli podchodził zawsze z dużo wrażliwością.

„Capoeira" to kompozycja malowana akwarelą. Należy do cyklu „Brazylia". Praca powstała na podstawie szkiców, które artysta przywiózł z podróży po tym kraju. Kulisiewicz był w Brazylii w 1961 roku. Postaci na rysunku zostały ukazane w bardzo prosty sposób. Kształty jedynie sugerują, że jest to ludzka postać. Bardzo ważną rolę odgrywa tu linia wyznaczająca ich kontur. „Brazylia" to też jeden z dwóch cykli, w których artysta sięgnął po kolor.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:
Tadeusz Kulisiewicz robił czarne rysunki piórkiem na papierze. Po raz pierwszy zaczął kolorować swoje rysunki po podróży do Meksyku w 1957 roku. W 1961 roku podróżował do Brazylii. Zafascynował się kulturą tego kraju.
Opis dzieła:
Rysunek „Capoeira” jest pokolorowany farbami akwarelowymi. Akwarela to farba wodna. W rzeczywistości Capoeira jest rytmicznym tańcem brazylijskim. Tadeusz Kulisiewicz pokazuje tancerzy wykonujących akrobatyczne figury.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Tadeusz Kulisiewicz

Tytuł: „Capoeira”

Wymiary: wysokość 28,2 cm, szerokość 21,5 cm

Technika: tusz i akwarela na papierze

Rok powstania: 1963

Praca Tadeusza Kulisiewcza „Capoeira” to rysunek czarnym tuszem z czerwonym akwarelowym tłem na pionowym prostokątnym arkuszu papieru. Kompozycja zbudowana jest z trzech postaci ludzkich, pozbawionych cech płciowych, narysowanych czarnym tuszem w sposób bardzo umowny. Tło stanowi czerwona płaszczyzna malowana pionowymi pociągnięciami pędzla. Jednorodne tło nie daje żadnej sugestii przestrzeni czy głębi.

Minimalistyczny schematyzm rysunku postaci pozwala rozpoznać posturę ciała, ale nie daje odpowiedzi na temat ewentualnej odzieży lub jej braku. Cechą wspólną wszystkich osób są nieproporcjonalnie małe głowy, okonturowane grubą czarną linią, która nie zostawia miejsca na rysy twarzy. Postacie zakomponowane są w kadrze w linii diagonalnej. W prawym dolnym rogu kuca, zwracając się w lewo, postać pierwszoplanowa. Układ jej ciała zamyka się w trójkącie, którego wierzchołek stanowi mała głowa, zaś podstawę – masywne biodra, uda i łydki. Głowa znajduje się na wysokości mniej więcej jednej trzeciej kompozycji. W okolicach piersi, krzyża i łydek postać pokryta jest szarymi poziomymi plamami. Figura trzyma przed sobą, w zgiętych rękach długą żerdź, której przeciwległy kraniec znajduje się w lewym górnym rogu. Przed kucającą osobą jest plama bieli. Nieco na lewo od centrum kompozycji artysta umieścił drugą figurę ludzką – jest to stojący na rękach akrobata, który jedną nogę wyciąga pionowo ku górnej krawędzi, zaś drugą kieruje ukośną linią ku górnemu prawemu narożnikowi. Postać opiera dłonie o podłoże na wysokości przedramion kucającej osoby. Wyciągnięta pionowo stopa sięga niemal górnej krawędzi pracy. Podczas gdy ramiona i głowa akrobaty sugerują, że widzimy plecy człowieka, linia bioder i wymachujących nóg sugeruje skręt ciała w profilowe ujęcie. Żerdź trzymana przez kucającą postać jest przed akrobatą i może sugerować, że właśnie wykonał przez nią salto. Ostatnia postać także jest za tyczką i powtarza postawą jej skos. Trzecia postać głową wskazuje lewy górny narożnik zaś jej nogi chowają się za plecami akrobaty. Ręka po lewej stronie jest zgięta w łokciu i skierowana ku górze, ręka po prawej, także zgięta , opada ku biodrom.

Kompozycja zbudowana z czerni, bieli, szarości i rdzawej czerwieni dobrze oddaje energetyczny ruch i swoisty taneczny charakter tytułowej capoeiry. Capoeira to brazylijska sztuka walki zawierająca wiele elementów akrobatyki i tańca. Tadeusz Kulisiewicz podczas licznych podróży, które odbywał w latach 50. XX wieku odwiedził także Brazylię. Jego wcześniejsze doświadczenie artystyczne grafika, po odwiedzinach w Ameryce Południowej wzbogaciło się o kolor. Rdzawa czerwień tła w pracy „Capoeira” to energia i siła, ale i kolor wzburzonej krwi.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.  

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN