Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Ptaki" to kompozycja malowana akwarelą, należąca do cyklu „Meksyk". Powstał on na podstawie szkiców przywiezionych przez Tadeusza Kulisiewicza z jego podróży po tym kraju. Artysta był w Meksyku dwukrotnie - po raz pierwszy w 1957, a następnie w 1959 roku. Pierwsza podróż była wynikiem kontaktu, jaki Kulisiewicz nawiązał z tamtejszymi artystycznymi kręgami przy okazji przygotowań do odbywającej się w 1955 roku w Zachęcie prezentacji prac meksykańskich muralistów, wśród których był m.in. Diego Rivera. Podczas wizyty organizowanej przez polskie poselstwo artysta uczestniczył w licznych wystawach, spotkał się z lokalnymi artystami, a następnie zwiedzał różne zakątki Meksyku. Wśród odwiedzonych przez niego miejsc były pozostałości po kulturze Majów na półwyspie Jukatan czy wioski rdzennej ludności w rejonie Chiapas i Monte Albán, gdzie zetknął się z przejawami prekolumbijskiej kultury. Swoje wrażenia nieprzerwanie notował w szkicownikach, aby potem, jak pisał „w Polsce >>budować << mój świat o tym kraju”. Na podstawie notatek, już w pracowni, powstały liczne rysunkowe plansze. Zachowały w sobie cechy szkicu takie jak spontaniczność, bezpośredniość i emocjonalność, wzmocnione jedynie lub silniej zsyntetyzowane. Efekty swojej pracy artysta pokazał podczas drugiej podróży do Meksyku na wystawie w Museo Nacional de Arte Moderno.

Dwukrotna podróż do Meksyku okazała się dla twórczości Kulisiewicza ważnym i przełomowym momentem, kluczowym zwłaszcza w procesie odchodzenia artysty od czerni i bieli na rzecz koloru. Artysta zafascynował się barwnością meksykańskiej kultury. Swoją klasycznie prostą, wręcz graficzną linię (czasem rytmiczną, a czasem arytmiczną), wzbogacił o efekt malarski. W pracach z tego okresu artysta operował już nie tylko samą kreską, ale też jej kolorem oraz barwą tła czy fakturą. Pozwoliło to na stworzenie klimatu z pogranicza rzeczywistości i snu, gdzie przedstawiony w sposób lakoniczny przedmiot stał się symbolem i znakiem, a kolor przenikającą go barwną substancją.

„Ptaki" to kompozycja malowana akwarelą. Należy do cyklu Meksyk. Praca powstała na podstawie szkiców, które artysta przywiózł z podróży po tym kraju. Autor był w Meksyku dwukrotnie. Podróże te były bardzo ważne dla jego twórczości. Był pod wrażeniem barwy tego kraju. Ta fascynacja skłoniła go do wprowadzenia do prac koloru.

Dorota Stolarska-Kultys

Tadeusz Kulisiewicz robił rysunki i grafiki. W 1957 roku pojechał do Meksyku. Zafascynował się innym klimatem i przyrodą tego kraju. Oglądał barwne stroje ludowe w Meksyku. Wszystko to spowodowało, że wprowadził kolor do swoich rysunków. Rysunek „Ptaki” jest pokolorowany farbami akwarelowymi. Akwarela to farba wodna. Akwarelami maluje się zazwyczaj na specjalnym papierze.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Tadeusz Kulisiewicz

Tytuł: „Ptaki”

Wymiary: wysokość 28,5 cm, szerokość 37 cm

Technika: akwarela i tusz na papierze

Rok powstania: 1964

Praca Tadeusza Kulisiewicza to rysunek czarnym tuszem i pokolorowany akwarelą na poziomym prostokątnym papierze. Sam rysunek przedstawiający dwa stojące białe ptaki jest okolony brudnozieloną namalowaną ramką i zajmuje koncentrycznie usytuowaną centralną część i pozostawia biały szeroki margines z każdej strony kartki. W lewym górnym rogu, na ciemnozielonym otoku artysta zostawił  zapisaną ołówkiem sygnaturę: „Kulis”.

Na wysokości jednej piątej pracy przebiega pozioma linia horyzontu, która dzieli kompozycję na jednolicie czarny pas podłoża i niebieskie niebo. Lewa część pracy o szerokości mniej więcej jednej czwartej całości jest tylko czernią i kolorem niebieskim. W trzech wersach, równolegle do horyzontu, czarnym tuszem długopisu artysta zapisał dedykację:  „Pani Halinie Siedzieniewskiej/ze słowami sympatii. Kulisieg./13. II. 64”.

Tytułowe „Ptaki” to duże, zajmujące całą wysokość kompozycji dwa białe stworzenia. Biel ich piór jest bielą niezamalowanej kartki. Uproszczone postacie okonturowane są czarnymi liniami tuszu – gdzieniegdzie grubymi, rozlewającymi się w kleksy, w innych miejscach cienkimi, precyzyjnymi, suchymi kreskami. Oba ptaki ukazane są z profilu, ich sylwetki są rozłączne, nie zachodzą na siebie. Lewy ptak zajmuje centrum kompozycji, drugi – prawą jej część. Ich piersi i pazury zwrócone są w lewą stronę, choć tylko lewy ptak zwraca swój dziób także w lewo. Drugi ptak odwraca swoją głowę w prawo. Kulisiewicz zredukował ptasie ciała do geometrycznych płaszczyzn: niewielkich czerwonych trójkątów dziobów, pięciokątów główek z wyrazistymi oczami, prostokątów smukłych szyi, rombów skrzydeł i wąskich prostokątów nóg zakończonych czerwonymi pazurami. Czarne i niebieskie tło nie dochodzi do konturów istot. Wokół nich pozostawiona jest biała nieregularna aureola. Ptaki nie spoglądają na siebie – dzioby zwrócone ku krawędziom podsuwają nastrój czujności i napięcia.

Tadeusz Kulisiewicz był wybitnym, wielokrotnie nagradzanym w kraju i za granicą grafikiem, który spełniał się także w roli profesora na polskich uczelniach artystycznych. Praca „Ptaki” jest  technologicznie recepcją w rysunku tuszem i akwarelą prostoty drzeworytu, zaś swobodnym tematem burzy odbiór Kulisiewicza jako posągowego herosa polskiej grafiki.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN