Dokumenty Inne

15 lutego 1981 roku w Świetlicy Zakładowej Przędzalni Czesankowo-Zgrzebnej „Vigoprim” w Łodzi przy ul. Łąkowej 3/5-11 odbyła się aukcja dzieł sztuki. Połączona z wystawą przysłanych na nią dzieł. Aukcję zorganizowali Adam Paczkowski i Radosław Sowiak, którzy jako początkujący marszandzi postanowili wesprzeć związek zawodowy „Solidarność” i w ten sposób dorzucić swoją cegiełkę do walki z komunizmem. Jak wspominał Sowiak „nie było artysty, który odmówiłby wzięcia udziału w aukcji”. Aukcja okazała się sukcesem. Dochód (równowartość nowego samochodu) został przekazany w całości Solidarności Ziemi Łódzkiej.
13 grudnia generał Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Wszelka aktywność społeczna, w tym działalność związkowa, ale i artystyczna została zakazana. W odpowiedzi Paczkowski i Sowiak założyli na początku 1982 roku prywatną, komercyjną i nielegalną galerię sztuki o nazwie Czyszczenie Dywanów.
Dywaniarze – bo tak nazywano właścicieli, zarejestrowali firmę usługową zajmującą się czyszczeniem dywanów jako przykrywkę dla działalności artystycznej. Przestrzeń wystawiennicza mieściła się w maleńkim mieszkaniu przy ul. Piotrkowskiej 255. Wystawiali w niej m.in. tak znani artyści, jak Henryk Stażewski, Zbigniew Warpechowski, Jan Dobkowski, Ryszard Waśko, Andrzej i Ewa Partum, Józef Robakowski.
Legalnie działający zakład usługowy służył Paczkowskiemu i Sowiakowi za pretekst do spotykania się większej grupy osób, a tym samym do organizowania imprez masowych surowo zakazanych w stanie wojennym. Nieoficjalnie jednak zajmowali się tym, czym normalnie zajmuje się galeria sztuki: kupowaniem i sprzedawaniem obrazów oraz organizowaniem wystaw.
Po zakończeniu działalności galerii i zrobieniu blisko trzydziestu wystaw Paczkowski i Sowiak kontynuowali pracę jako kolekcjonerzy, artyści, a także twórcy zdarzeń łączących sztukę z działaniami społecznymi. W 1984 roku zorganizowali - jako akcję artystyczną - pierwszy w Polsce prywatny turniej tenisa ziemnego w Konopnicy, w którym wzięli udział czołowi polscy zawodnicy.
Ich dziełem było też wydawnictwo Zakaz Zawracania, w ramach którego ukazało się m.in. siedem numerów czasopisma Mersapon, podsumowujących działanie galerii i komentującego bieżące działania dywaniarzy.
Finał działalności artystycznej Paczkowskiego i Sowiaka był łatwy do przewidzenia. W roku 1986 zainterweniowała Służba Bezpieczeństwa, która jasno oznajmiła, że nie życzy sobie ich jakiejkolwiek aktywności na polu sztuki. W roku 1986 archiwum galerii Czyszczenie Dywanów zostało wywiezione z kraju i złożone jako depozyt w Bibliotece Sztuki w Kopenhadze. Stało się tym samym zalążkiem przyszłego Instytutu Sztuki im. Społecznego Protestu, placówki nastawionej na pokazywanie wzajemnego przenikania nowych struktur społecznych z postawami artystycznymi.
W 1987 roku aby propagować ideę Czyszczenia Dywanów artyści postanowili wytoczyć sobie serię procesów sądowych, które ciągnęły się potem przez kilka lat.
W 2006 roku archiwum Czyszczenia Dywanów podarowane zostało Muzeum Sztuki w Łodzi.
Prezentowana książka jest wykonana z drewna, napisy zostały wystemplowane za pomocą dziecięcej drukarenki. Autorem jest Radosław Sowiak, który w latach 1984-1986 wykonał kilkadziesiąt egzemplarzy tych unikatowych wydawnictw. Niektóre były ozdabiane zdjęciami, niektóre odbitkami kserograficznymi, najbardziej cenne monetami pięciozłotowymi, które artysta trawił kwasem, grawerując treści związane z „Solidarnością”. Były to pierwsze prace Radosława Sowiaka jako artysty.
Maciej Cholewiński

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN