Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Pejzaż" to niewielkich rozmiarów akwarela namalowana na kremowym kartonie, przedstawiająca utrzymany w tonacji błękitu z akcentami żółci, czerwieni, brązu i zieleni widok na lekko pagórkowaty teren z dwoma drzewami. Kompozycja ma wymiary zbliżone do pocztówki, a na jej odwrocie umieszczone zostały napisy i rysunki charakterystyczne dla kart pocztowych. U góry znajduje się ozdobny napis „POSTKARTE” wykonany tuszem i czerwoną akwarelą, po lewej stylizowany czerwono-zielony kwiat, a po prawej miejsce na znaczek i adres narysowane falistą linią tuszem. Praca pochodzi z okresu okupacji i znacznie odbiega od znanych, abstrakcyjnych obrazów Władysława Strzemińskiego. Artysta, który lata wojny spędził w Łodzi, pozbawiony był wówczas możliwości tworzenia w technice olejnej, zarówno ze względu na trudną dostępność materiałów, jak i na niełatwą sytuację finansową. Pejzaże malowane z natury, które we wcześniejszych latach traktował jako niezobowiązującą formę wypoczynkową, uprawianą najczęściej podczas letnich wyjazdów i plenerów, w okresie okupacji stały się dla niego formą zarobkowania. Zapełniał nimi między innymi niewielkich rozmiarów kartoniki, które następnie jako pocztówki rozprowadzane były wśród robotników łódzkich fabryk.

Mimo że wykonany akwarelą rysunek znacznie różni się od innych realizacji artysty, można w nim zaobserwować cechy bliskie pejzażom, w których plamy koloru ujmowane były giętką linią nadającą rzeczywistości na obrazie jednorodny rytm. W omawianej pracy brak jest organicznych konturów, jednak dostrzec w niej można rytmiczną obserwację natury, którą artysta zwykł odtwarzać. Uwagę zwraca szczególnie unosząca się nad górami warstwa obłoków swobodnie falująca i sunąca nad horyzontem w sposób zbliżony do ameboidalnych kształtów znanych z jego wcześniejszych Pejzaży i późniejszych prac stanowiących rozwinięcie zainteresowań związanych z procesem postrzegania zmysłowego.

Dorota Stolarska-Kultys

„Pejzaż" to niewielkich rozmiarów akwarela. Powstała na kremowym kartonie. Jej rozmiar jest zbliżony do karty pocztowej. Przedstawia krajobraz z pagórkami i dwoma drzewami. Na jej odwrocie umieszczone zostały napisy i rysunki typowe dla pocztówek. U góry znajduje się ozdobny napis „POSTKARTE”. Po lewej czerwono-zielony kwiat. Po prawej zaznaczone zostało miejsce na znaczek i adres. Praca pochodzi z okresu okupacji. Nie jest charakterystyczna dla twórczości Władysława Strzemińskiego. Artysta podczas wojny pozbawiony był możliwości tworzenia w technice olejnej. Akwarele malował by móc się utrzymać. Zapełniał nimi niewielkie kartoniki. Jako pocztówki były one sprzedawane wśród robotników łódzkich fabryk.

Dorota Stolarska-Kultys

Władysław Strzemiński namalował „Pejzaż” akwarelami. To farby, które rozcieńcza się wodą. Zostawiają na papierze rozmyte ślady i rozmyte kolory. Na obrazie widzimy pejzaż. Widzimy linię horyzontu, sylwetki drzew, trawy i rośliny rosnące na polu. W oddali znajdują się wzniesienia. Na niebie są chmury. Tylko horyzont, kształt traw i wzniesień są wyraźnie narysowane. Niebo, chmury i pola namalowane zostały kolorowymi plamami. U dołu obrazu po lewej stronie widać wyraźnie podpis artysty.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Władysław Strzemiński

Tytuł: „Pejzaż”

Wymiary: wysokość 8,5 cm,  szerokość 14 cm

Technika: malarstwo akwarelowe

Rok powstania: 1944

„Pejzaż” Władysława Strzemińskiego to pozioma prostokątna kartka pocztowa. Kompozycja jest namalowana swobodnymi plamami barwnymi. Kompozycję można podzielić  linią horyzontu przebiegającą na wysokości mniej więcej jednej trzeciej wysokości pracy. Górna część to zachmurzone, ciemnogranatowe niebo. Nieboskłon malowany jest plamami granatowej akwareli o różnym nasyceniu. Najbardziej intensywny obłok jest nieregularną plamą w centrum. Prawa i lewa strona to rozwodnione błękity i odcienie niebieskiego układające się w mięsiste cumulusy i przeświecająca biel kartonika.

Linia horyzontu jest falującą czarną linią. Po prawej stronie wyrastają z niej dwa schematycznie namalowane drzewa, które ciemnogranatowymi plamami wchodzą w pas nieba. Swobodnym sposobem kładzenia plamy upodabniają się do obłoków. Poniżej linii horyzontu Strzemiński położył kilka podłużnych pastelowych plam kolorystycznych – żółtą, czerwoną, zieloną i niebieską. Na tym tle granatowym tuszem zaznaczył bardzo schematycznie trzy kępy traw lub zarośli. Zielona, rozlana plama położona jest w lewym dolnym narożniku i w jej obrębie artysta zostawił swój podpis: W. Strzemiński.

Po drugiej stronie artysta odręcznie narysował podział charakterystyczny dla kart pocztowych. Podzielił prostokątny kartonik pionową pofalowaną linią na pół. W prawej dolnej ćwiartce wykreślił cztery linie przeznaczone na wpisanie adresu. W prawym górnym narożniku narysował prostokąt wyznaczający miejsce na naklejenie znaczka pocztowego. Poniżej górnej krawędzi czerwonymi ukośnymi wersalikami  napisał słowo „Postkarte” czyli po niemiecku – pocztówka. Napis poprzedzony jest narysowanym czerwonym kwiatkiem z zieloną łodygą i liściem. Lewa strona zostawiona jest pusta. Tu potencjalny właściciel mógł zapisać życzenia lub pozdrowienia.

Nietypowy dla Strzemińskiego rodzaj pracy – komercyjna pocztówka – może być uzasadniony rokiem powstania. W okresie wojennym sytuacja ekonomiczna artysty była katastrofalna. Strzemiński chwytał się każdej możliwości pozwalającej spieniężyć swój talent. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN