Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca składa się z prostopadłościennej formy wykonanej z malowanej na biało sklejki i szyb. Forma stoi na długim, wąskim boku prostopadle do ściany. Od jej dolnych rogów odcięty został „klin”, który wypełniony jest cienkimi szybkami układanymi ukośnie. Powstały w ten sposób przejrzysty zielonkawy kształt opiera się o ścianę. Nad formą przestrzenną wiszą dwa rysunki, umieszczone pionowo w passe-partout. Na górnym znajduję się odręcznie napisany tekst artysty: „Jest kubek do picia i picie do / kubka, jest papier do pisania / i może być pisanie do papieru, / jest myśl wobec czegoś i jest coś wobec myśli / Są bazy? / Są bazy do, bazy dla, bazy od, / bazy baz. / Są rzeźby do baz / INNE do baz i BYTY do baz. / 18.XII.1982”. Poniżej napisu umieszczony został rysunek leżącego prostopadłościanu z wyciętą ażurowo większą częścią, przez którą widać ścianę. Na dolnym rysunku narysowany został pięciościan, który jest bazą wyciętego z papieru równoległoboku. Również w formie przestrzennej wyodrębnić możemy bazę – formę wykonaną ze sklejki i szybki.

Praca należy do większej grupy dzieł noszących ten sam tytuł. Punktem wyjścia do ich powstania były pytania natury filozoficznej, silnie obecne w całej twórczości artysty. Dotyczyły one zarówno obecności w rzeczywistości samej formy, jak i jej istnienia potencjalnego, możliwości poznawczych człowieka, a w końcu także statusu ontologicznego samych pytań, czego wyrazem jest krótka notatka zamieszczona na jednym z rysunków. Artysta jest zdania, że świat jest poza nami i nie poddaje się próbom klasyfikacji. Tworzone przez niego obiekty ukazują ulotne sytuacje, wymykające się nazwaniu. W swoich notatkach pisał o niewyrażalności, którą wywołuje, narzuca i umiejscawia sztuka. Jest ona, jak zauważa „z ponad granic dychotomii, a przynależy do sumy bytów” (Katalog wystawy Jan Berdyszak. Inne do bazy, BWA Leszno, 1985). Wydaje się, że wynika to ze specyficznej właściwości sztuki, która jest jednorazowym doświadczeniem zamierzonego i nieoczekiwanego, czymś pomiędzy „jest”, a „nie ma”. Ten stan „pomiędzy” szczególnie interesował autora, który zauważał, że te dwa stany mają się do siebie, jak byty do istot.

Głównym elementem pracy jest forma wykonana z białej sklejki i szyb. Forma stoi na długim, wąskim boku. Jej górna krawędź styka się ze ścianą. U dołu jest wycięta. Puste miejsce wypełniają szyby. Obiektowi towarzyszą rysunki. Jan Berdyszak podjął w pracy pytania związane z filozofią. Pytał o to, jak rzeczy istnieją w świecie. Interesowało go, jak postrzega człowiek. Zastanawiał się nad statusem sztuki.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Jan Berdyszak był rzeźbiarzem, malarzem, grafikiem, scenografem, pedagogiem. Bardzo interesował się przestrzenią, ważny był dla niego  kolor.

Opis dzieła:

Praca składa się  z dwóch części. Pierwsza część to prostopadłościan. Jest  to rzeźba pod tytułem „Inne do bazy”. Prostopadłościan jest zrobiony z białej sklejki, na dole jest wycięty.   W wycięte miejsce włożone są szyby.

Druga część pracy to dwie kartki. Mają tytuł „Byt do baz”. Kartki są oprawione razem i wiszą nad prostopadłościanem. Na kartkach jest tekst i rysunki. Artysta na górnej kartce napisał kilka zdań: „Jest kubek do picia i picie do kubka, jest papier do pisania  i może być pisanie do papieru,  jest myśl wobec czegoś i jest coś wobec myśli. Są bazy? Są bazy do, bazy dla, bazy od, bazy baz. Są rzeźby do baz,  INNE do baz i BYTY do baz. 18.XII.1982”. Artysta bawi się słowami i ich znaczeniem. Pod tekstem jest prostopadłościan. Część prostopadłościanu jest wycięta.

Na drugiej kartce jest bryła o pięciu ścianach. Bryła jest podstawą – bazą. Bryła jest bazą dla wyciętego w papierze równoległoboku. Można zadać sobie pytanie: czy ten równoległobok istnieje?

Jan Berdyszak wykonał więcej prac o tych samych tytułach. Artysta zadaje tymi pracami pytania filozoficzne. Filozofia to dążenie do wiedzy, zadawanie pytań i szukanie na nie odpowiedzi. Często nie ma jednoznacznej odpowiedzi na te pytania. Filozof może pytać o sens życia, zastanawiać się, co to jest prawda. Pytania dotyczą tego, co istnieje – bytu: czy coś istnieje, co istnieje, jak to istnieje. Jan Berdyszak uważa, że nie można podzielić przedmiotów, osób, zjawisk na grupy. Są przedmioty i zjawiska, które trudno dopasować do jakieś grupy. Trudno je opisać za pomocą słów.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jan Berdyszak
Tytuł: „Inne do bazy - forma przestrzenna”; „Byt do bazy - 2 rysunki z tekstem”
Rok powstania: 1982-1984
Tworzywo: tusz, papier, szkło (szyba), sklejka, farba emulsyjna
Wymiary: forma – wysokość 55 cm, szerokość 22 cm, długość 90 cm ; 2 rysunki oprawione razem - wysokość 93,5, szerokość 46cm
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Praca składa się z formy przestrzennej oraz rysunków. Forma jest prostopadłościenna, wykonana ze sklejki, pomalowana na biało. Leży prostopadle do ściany, na dłuższym boku. Między podłogą a ścianą ma wycięty rodzaj klina. Przestrzeń ta wypełniona jest cienkimi, ukośnie ułożonymi, prostokątnymi zielonkawymi szybami. Im bliżej styku ściany i podłogi szyby są coraz krótsze. Widz widzi krawędzie szyb. Tak powstały przejrzysty, zielonkawy klin opiera się o ścianę. Dwa rysunki w jednej ramie, jeden nad drugim. Na górnym mamy odręczny tekst: „Jest kubek do picia i picie do /kubka, jest papier do pisania / i może być pisanie do papieru, / jest myśl wobec czegoś i jest/ coś wobec myśli / Są bazy? / Są bazy do, bazy dla, bazy od, / bazy baz./ Są rzeźby do baz,  INNE do baz/ i BYTY do baz./ 18.XII.1982”. Poniżej narysowany leżący  prostopadłościan z wyciętą ażurowo większą częścią przez którą widać ścianę. Na dolnej planszy  narysowany pięciościan, który jest podstawą - bazą dla wyciętego
w papierze równoległoboku.

Praca należy do większej grupy dzieł noszących ten sam tytuł. Punktem wyjścia do ich powstania były m.in. pytania o możliwości poznawcze człowieka, sens klasyfikacji, strukturę rzeczywistości.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN