Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca powstała w ramach tworzonego od 1971 roku cyklu „Przezroczyste". Składa się z trzech elementów, z których każdy zbudowany został na bazie kwadratowej szyby o grubości 8 mm z przewierconą w środku dziurką. W pracy „Przezroczysta VI x", przez dziurkę przechodzi prostopadle kwadratowy, metalowy, chromowany słupek. W kolejnej – „Przezroczysta VI y" słupek jest prostopadły do szyby u góry, zaś pod szybą „zagina” się miękko, pod kątem 90 stopni. W trzeciej – „Przezroczysta VI" z do dziurki przytwierdzony jest płaski, chromowany, metalowy kwadracik. Prace podejmują istotne dla całej twórczości Jana Berdyszaka zagadnienie przestrzeni. Już w latach 60. artysta wprowadził ją do obrazu w formie rzeczywistej, wycinając otwory w płótnie, a kilka lat później „uwolnił” zupełnie, dzieląc kompozycję na części, które eksponować można w rożny sposób. Pusta przestrzeń nie jest dla Berdyszaka jednoznaczna z brakiem, ale stanowi odrębną jakość, w której zawiera się pewnego rodzaju potencjalność formy. W szkicowniku artysty znalazła się notatka: „Pusta przestrzeń jest rozumiana jako byt pierwszy. Puste rozpoczyna świadomość przezroczystości”. Refleksja artysty miała swoje źródła w myśli filozoficznej Wschodu, która skłoniła go do podjęcia próby przeniesienia na język wizualny pojęć takich, jak otwartość, nieskończoność czy potencjalność. Wprowadzając do kompozycji materiały transparentne, plexi czy szkło, artysta kontynuuje swoje badania nad wzajemnym przenikaniem się bytu i niebytu. Za sprawą przezroczystości w pracach pojawia się nowy kontekst. Berdyszak zauważa: „Szkło jest materią delikatną i kruchą, najbardziej zbliżoną do żywych istnień. Swoim istnieniem materialnym demonstruje swój brak (...) Szkło jakoby nie istnieje dla siebie, ale dla pośredniczenia między wszystkim możliwym”. Materiał ten najlepiej wyraża więc interesującą go problematykę. W pracach z cyklu „Przezroczyste" łączy je z metalem grając z przestrzenią i widzialnością, a także ruchem, który wydarza się w czasie.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca powstała w ramach tworzonego od 1971 roku cyklu „Przezroczyste". Składa się z trzech elementów. Każdy z nich zbudowany został na bazie kwadratowej szyby. W jej środku znajduje się dziurka. W pracy „Przezroczysta VI x", przez dziurkę przechodzi metalowy słupek. W kolejnej „Przezroczysta VI y" słupek „zagina” się pod szybą. W trzeciej „Przezroczysta VI z" do dziurki przytwierdzony jest płaski metalowy kwadracik. Prace podejmują istotne dla całej twórczości Jana Berdyszaka zagadnienie przestrzeni. Pusta przestrzeń nie oznaczała dla niego braku, ale stanowiła odrębną jakość. W pracach wykorzystywał szkło. Ma ono specyficzny status. Z jednej strony istnieje fizycznie. Możemy je zobaczyć. Z drugiej strony widać też to co jest za nim. W podobny sposób Berdyszak postrzega przestrzeń.

Informacje o artyście:

Jan Berdyszak był rzeźbiarzem, malarzem, grafikiem, scenografem, pedagogiem. W jego dziełach widać zainteresowanie trójwymiarowością, przestrzenią, światłem i cieniem. Artysta interesował się również przenikaniem, nachodzeniem na siebie tego, co istnieje fizycznie z tym, co jest ulotne. Jan Berdyszak uważał, że szkło jako materiał delikatny i kruchy, podobne jest  do istot żywych.

Opis dzieła:

Jan Berdyszak zestawił ze sobą trzy elementy. Są to trzy szyby. Każda szyba ma pośrodku dziurkę. Przez dziurkę przechodzi metalowy przedmiot. Przez każdą szybę przechodzi przedmiot o innym kształcie i wielkości. Te trzy elementy są częścią cyklu „Przezroczyste”.  Berdyszak tworzył ten cykl od 1971 roku.  Stosował materiały transparentne - przezroczyste. Jeśli przedmiot jest transparentny, możemy zobaczyć również przestrzeń za tym przedmiotem.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jan Berdyszak
Tytuł: „Przezroczysta VI x”, „Przezroczysta VI y”,  „Przezroczysta VI z”
Rok powstania: 1972-1974
Tworzywo: szkło, stal (chromowana)
Wymiary:  Każda praca składa się z kwadratowej szyby o wymiarach -
wysokość 70 cm, szerokość 70 cm, grubość 8 mm  oraz metalowego elementu
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Zespół trzech elementów jest częścią cyklu „Przezroczyste”. Każda z części  zbudowana została z szyby z przewierconą w środku dziurką oraz metalowego elementu przechodzącego przez nią. W „Przezroczystej VI x” przez dziurkę przechodzi prostopadle kwadratowy, metalowy, chromowany słupek. W „Przezroczystej VI y”,  kwadratowy, chromowany słupek nad szybą jest do niej prostopadły. Pod nią „zagina" się miękko pod kątem 90 stopni. W ostatniej części do dziurki przytwierdzony jest płaski, chromowany, metalowy kwadracik.

Wprowadzając do kompozycji materiały transparentne, artysta bada zagadnienia przenikania, obecności i nieobecności, światła, cienia oraz przestrzeni.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN