Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Szkicownik „Nika bloc AVAMO” zawiera trzydzieści pięć rysunków wykonanych flamastrem i akwarelą. W większości są to szkice postaci oraz kilka kompozycji abstrakcyjnych. Na okładce niewielkiego notesu widnieje głowa psa z tabliczką z napisem „Nika bloc”. Artur Nacht-Samborski szkicował niemalże nieprzerwanie, pozostawiając po sobie liczne szkicowniki w formie zeszytów, notesów czy nawet książek i albumów o sztuce wydawanych po rosyjsku, zapełnione drobnymi rysunkami, obrazkami malowanymi gwaszem, czy studiami do obrazów. Stanowią one nieocenioną kopalnię wiedzy na temat artystycznych zainteresowań artysty oraz tego, w jaki sposób pracował nad swoimi dziełami.

W Szkicowniku „Nika bloc AVAMO” uwagę zwraca linia, które jest elementem konstrukcyjnym wszystkich umieszczonych w notesie rysunków. Wykonana flamastrem lub akwarelą, różni się od kreski rysowanej ołówkiem niezwykłą miękkością i płynnością. Niektóre z naszkicowanych przez Nachta-Samborskiego portretów pełne są zawijasów i zapętleń „tnących” twarze i defragmentujących je w sposób bliski kubizmowi. Być może są to echa wczesnych, jeszcze przedwojennych, fascynacji artysty tym kierunkiem. Skupienie na linii, czy też wykorzystanie możliwości narzędzia, jakim był flamaster, widać też w dwóch początkowych abstrakcyjnych rysunkach. Są one znacznie bardziej uporządkowane niż portrety, kreska jest mniej nerwowa, jednakże podobnie jak w nich płynnie wyznacza kształty przecinając się w kilku miejscach. W ten sposób powstają formy przypominające żagle. Abstrakcyjne kompozycje łączą w sobie elementy geometryczne z biologicznymi.

W znajdujących się w Szkicowniku „Nika bloc AVAMO” portretach Nacht-Samborski w sposób dla siebie charakterystyczny sięga po karykaturę i groteskę wyolbrzymiając niektóre cechy przedstawionych postaci. Mają one nieproporcjonalnie duże nosy, wydatne, czasem zbyt wypukłe czoła lub za wąskie usta. W fizjonomii artysta zawsze zwracał szczególną uwagę na to, co było mu bliskie, zaskakiwało go lub bawiło. Starał się oddać to w swoich nietypowych, często silnie zdeformowanych portretach. W notesie obok wizerunków licznych modeli i modelek znalazło się także kilka autoportretów.

Artur Nacht-Samborski wykonywał setki szkiców i rysunków. Część z nich stanowiła studia do obrazów. Inne miały charakter luźnych rysunków. Artysta zapełniał nimi liczne bloki, a także rosyjskie wydania książek czy albumów z malarstwem. Szkicownik „Nika bloc AVAMO” składa się z trzydziestu pięciu rysunków. Prace zostały wykonane flamastrem i akwarelą. Są to przede wszystkim szkice portretów. Wykorzystanie flamastra pozwoliło na uzyskanie bardzo płynnej linii. Artysta często nie odrywa ręki od kartki przez co powstają pętelki. Dzielą one twarze modelek i modeli na części.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:
Artur Nacht-Samborski był malarzem. Urodził się w Krakowie i pochodził z rodziny żydowskiej. Nazywał się Artur Nacht. W czasie II wojny światowej posługiwał się fałszywym świadectwem urodzenia na nazwisko Stefan Ignacy Samborski. Po wojnie zmienił nazwisko na Artur Nacht-Samborski. Artysta robił bardzo dużo rysunków, w tym szkice do obrazów. Najbardziej lubił malować martwe natury i rośliny. Swoje szkice robił w zeszytach, notesach, blokach. W latach 50. i 60. w Polsce trudno było dostać papier dobrej jakości. W księgarniach były dostępne rosyjskie albumy o sztuce. Książki były drukowane na gładkim papierze. Artysta rysował i malował po drugiej stronie reprodukcji w albumie. Materiały malarskie, farby sprowadzał z zagranicy. W Polsce bardzo trudno było kupić farby w mocnych, jaskrawych kolorach.
Artur Nacht-Samborski najczęściej rysował i malował duże liście fikusa. Ta roślina przypominała mu krakowski dom rodzinny przed II wojną światową.

Opis dzieła:  
Artur Nacht-Samborski wykorzystał niewielki notes. Na okładce notesu jest głowa psa i napis: „Nika bloc AVAMO”. W tym notesie Artur Nacht-Samborski zrobił 35 szkiców rysunkowych. Artysta używał flamastra lub farb akwarelowych. Są to przede wszystkim szkice portretów. Jest też kilka autoportretów.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.    

Autor: Artur Nacht-Samborski

Tytuł: „Szkicownik ”

Wymiary: wysokość 14,3 cm,  szerokość 9,8 cm

Technika: 35 szkiców portretowych – akwarela i tusz na papierze

Rok powstania: lata 60-te XX wieku

Szkicownik Artura Nachta - Samborskiego z lat 60. XX wieku to prostokątny pionowy zeszyt o kremowej okładce z grafiką głowy setera otwierającego pyskiem prostokątny zeszyt z napisem na okładce „NIKA BLOC”. Poniżej szyi psa widnieje czarna tablica z białym napisem „Avamo”.

Zeszyt wypełniony jest 35 szkicami portretowymi, pejzażowymi i abstrakcyjnymi, wykonanymi czarnym tuszem i niekiedy podmalowanymi akwarelą.

Zdecydowaną większość stanowią prace monochromatyczne, wykonane jedynie tuszem. Na ich tle zdecydowanie wyróżniają się prace barwne. Jedną z nich jest strona, na której Nacht – Samborski połączył delikatne plamy akwareli ze zdecydowaną kreską tuszu. Praca jest wizerunkiem postaci. Przez oś pracy przechodzi swobodna plama rozwodnionego błękitu. Jest bardziej nasycona u góry, na dole blaknie. W dolnej połowie zaś po obu stronach błękitu artysta położył niemal prostokątne plamy ugru. Dotknięcia ugru wielkości opuszka palca pojawiają się jeszcze na osi niebieskiej plamy, jedno pod drugim. Na te cienie kolorów Nacht- Samborski nałożył linie niebieskiego tuszu. Pozornie chaotyczna linia skumulowana i gęsta u góry wyzyskuje plamę błękitu, by dorysować wewnątrz niej kobietę – obfitą fryzurę, twarz, na której plamka ugru ożywia policzek rumieńcem. Niżej – nie do końca określony kontur stroju, gdzie znów plamka ugru znajduje się w randze guzika. Zamaszysta linia kończy krótką sukienkę nieforemną falbaną i wykreśla poniżej patykowate chude nogi dziewczyny.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN