Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Szkicownik „Brulion szkolny” to jeden z wielu zapełnionych rysunkami zeszytów, które zachowały się po Arturze Nachcie-Samborskim. Na stu kartkach powstało pięćdziesiąt dziewięć rysunków wykonanych ołówkiem, kredką lub tuszem. W większości są to przedstawienia postaci, akty, martwe natury czy kompozycje abstrakcyjne. Artysta szkicował i wykonywał niezobowiązujące rysunkowe notatki niemal nieprzerwanie. Wypełnione nimi bloki, notesy, a czasem nawet rosyjskie wydania książek i albumów z malarstwem, dają niesamowity wgląd w proces jego pracy i aktualne artystyczne zainteresowania. Wertując pokryte rysunkami strony zeszytów, niejednokrotnie można natrafić na zaskakujące, często bardziej dopracowane od pozostałych kompozycje. W omawianym zbiorze do takich prac należy narysowana niezwykle precyzyjną, miękko poprowadzoną, pozawijaną linią abstrakcyjna forma przypominająca kompozycje Joan Miró. Na inspiracje charakterystycznym stylem obrazów katalońskiego artysty wskazuje przede wszystkim umieszczony u dołu kolisty kształt z ciemną kropka po środku. Być może rysunek stanowi rodzaj ćwiczenia albo zabawy formą wyjętą z kompozycji Miró, a być może jest to punkt wyjścia dla dalszych własnych poszukiwań artysty.

W szkicowniku dominują ulubione tematy Nachta-Samborskiego, w tym liczne studia do portretów i aktów: rysunki ukazujące różne ujęcia nagiej sylwetki oraz mniej lub bardziej dopracowane twarze. Czasem w szkicach rozpoznać można kilka ujęć tych samych modelek i modeli. W zeszycie znajdują się także martwe natury w różnym stylu – od ujętych realistycznie, ku kubizującym czy też zupełnie bliskim abstrakcji. Na wielu z nich znajduje się fikus, motyw, który szczególnie często pojawia się w malarskich pracach Nachta-Samborskiego. Roślina stanowiła dla autora łącznik z czasami przedwojennymi, które dla niego – artysty żydowskiego pochodzenia – były też czasami sprzed Zagłady. W jego mieszkaniu-pracowni w Warszawie stały liczne doniczki z fikusami, a obecność roślin miała przywracać atmosferę utraconego krakowskiego domu rodzinnego dając mu poczucie bezpieczeństwa i trwałości. Fikusy artysta malował w najróżniejszych formach, ulegały one na jego płótnach rozlicznym transformacjom, które obserwować możemy też w szkicowniku.

Ostatnią grupę prac stanowią abstrakcje. To kompozycje silnie zgeometryzowane, z dużymi obszarami pokrytymi czernią i o kształtach wydobywanych grubym konturem. Są to zapewne studia do prac malarskich, w których rozpoznać można bardzo podobną organizację płótna i sposób ekspresji.

Artur Nacht-Samborski wykonywał setki szkiców i rysunków. Część z nich stanowiła studia do obrazów. Inne miały charakter luźnych rysunków. Artysta zapełniał nimi liczne bloki, a także rosyjskie wydania książek czy albumów z malarstwem. Szkicownik „Brulion szkolny” składa się z pięćdziesięciu dziewięciu rysunków. Wśród nich jest dwadzieścia osiem dopracowanych prac. Zostały wykonane ołówkiem, kredką i tuszem. Są to przede wszystkim portrety, akty, martwe natury i rysunki, które nie przedstawiają rzeczywistości.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:
Artur Nacht-Samborski był malarzem. Urodził się w Krakowie i pochodził z rodziny żydowskiej. Nazywał się Artur Nacht. W czasie II wojny światowej posługiwał się fałszywym świadectwem urodzenia na nazwisko Stefan Ignacy Samborski. Po wojnie zmienił nazwisko na Artur Nacht-Samborski. Artysta robił bardzo dużo rysunków, w tym szkice do obrazów. Najbardziej lubił malować martwe natury i rośliny. Swoje szkice robił w zeszytach, notesach, blokach. W latach 50. i 60. w Polsce trudno było dostać papier dobrej jakości. W księgarniach były dostępne rosyjskie albumy o sztuce. Książki były drukowane na gładkim papierze. Artysta rysował i malował po drugiej stronie reprodukcji w albumie. Materiały malarskie, farby sprowadzał z zagranicy. W Polsce bardzo trudno było kupić farby w mocnych, jaskrawych kolorach.
Artur Nacht-Samborski najczęściej rysował i malował duże liście fikusa. Ta roślina przypominała mu krakowski dom rodzinny przed II wojną światową.

Opis dzieła:    
W Szkicowniku „Brulion szkolny” jest 59 rysunków. Nie wszystkie są tylko prostymi szkicami. 28 rysunków jest w pełni wykończonych. Artur Nacht-Samborski robił swoje prace ołówkiem, kredką i tuszem. Artysta szkicował portrety, akty i martwe natury. Na wielu rysunkach jest fikus.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Artur Nacht-Samborski

Tytuł: Szkicownik „Brulion szkolny”

Wymiary: wysokość 20,8 cm, szerokość 14,8 cm

Technika: 59 rysunków ołówkiem, kredką i tuszem na papierze, abstrakcje, martwe natury, szkice postaci

Rok powstania: lata 60-te XX wieku

„Brulion szkolny” Artura Nachta-Samborskiego to ciemnogranatowy zeszyt o sztywnych okładkach z białą etykietą na froncie i grzbietem wzmocnionym brązową płócienną taśmą.

W tym zeszycie artysta najczęściej rysował  monochromatyczne szkice postaci i portrety. Znalazły tu także miejsce akty kobiece, rośliny doniczkowe, układy abstrakcyjne i martwe natury. Niekiedy te same zaobserwowane fragmenty rzeczywistości zyskiwały dwa lub trzy odwzorowania w różnych wariantach kolorystycznych i różnych technikach.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN