Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Odlew gipsowy należący do zestawu trzech niewielkich „Aktów kobiecych", hipotetycznie datowanych, a przekazanych w darze gminie miasta Łódź i włączonych 31 III 1930 do zbiorów Muzeum. Dwie rzeźby w gipsie artystka wystawiła po raz pierwszy na „Salonie  Modernistów" (Warszawa, 1928), być może właśnie z tego zespołu. W latach 30. XX wieku „Akty (1), (2) i (3)" prezentowane były w kolekcji muzealnej, początkowo w „Sali artystów łódzkich”, następnie w „Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej". Autor wstępu do „Katalogu Działu Sztuki nr 1" (Łódź, 1930) dostrzegł, iż są to dzieła „zajmujące doskonałym opanowaniem rzeźbiarskiej formy, ścisłą i celową logiką i architektoniką bryły”. Modelowała je w glinie, bezpośrednio z natury, studiując najpewniej własne ciało, do czego upoważnia porównanie ich form z zachowanymi fotografiami osobistymi. Postrzegała ten rodzaj twórczości w kategoriach sztuki „wypoczynkowej”. „Akt" ten i wszystkie nam znane mają bryły zwarte, z założenia pozbawione jakichkolwiek otworów, co wyraźnie odróżnia je od rozwiązań Umberto Boccioniego czy Aleksandra Archipenki, z którymi w dotychczasowej  literaturze zwykło porównywać się poszukiwania Kobro, niejako w ślad za przedwojenną krytyką, zasugerowaną najpewniej ilustracyjnym materiałem porównawczym w „Kompozycji przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (Łódź, 1930). Ciało stanowi dla niej „jedność organiczną” w przestrzeni i jako takie posiada swe własne granice naturalne, w przeciwieństwie do „kompozycji przestrzeni" (abstrakcyjnego pojęcia nowoczesnej rzeźby) pozbawionej takich granic, a w myśl założeń unizmu przez otwarcie na przestrzeń zdolnej do włączenia się w jej nieskończoność. „Akty" analizowane z tego punktu widzenia ujawniają nam nie zbadany aspekt teorii unizmu. (...).

„Akt (2)" jest figurą kobiety siedzącej w pozycji skulonej, obejmującej ramionami podciągnięte nogi, z głową wspartą na kolanach i jednocześnie wtuloną w prawe ramię. Kompozycja zamknięta w trójkącie. Forma modelowana gładko, linie ostre wyznaczają  tylko niektóre krawędzie przełamywanych płaszczyzn, akcentujące konstrukcyjne części ciała: na linii kręgosłupa łezkowate wgłębienia kondensujące napięcie mięśni grzbietu, czy w partii nóg syntetyzujące skośnymi cięciami w jednym z widoków ich ustawienie. Figura  pozbawiona twarzy, odindywidualizowana. Szczegóły anatomiczne (piersi) wymodelowane wyraźnie lecz nie drobiazgowo. Ukształtowanie bryły porównywalne z „Aktem (1)" i „(3)". Autorka wykonała co najmniej jeszcze jeden znany nam gipsowy odlew niniejszego „Aktu", przeznaczony, co wynika ze źródeł, na sprzedaż. Być może jest on tożsamy z odlewem przechowywanym od lat 50. XX wieku aż do końca lat 70. XX wieku przez przyjaciółkę Kobro, Franciszkę Jackiewicz (Aleksandra Ozerkowska). W 1964 roku właścicielka rzeźby, w porozumieniu z córką Kobro, sporządziła odlew w brązie (nie sygn.) ustawiony później na nagrobku małżeństwa Jackiewiczów na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, obecnie zastąpiony kolejnym odlewem  w żeliwie. Brąz natomiast został podarowany do zbiorów warszawskiego Muzeum Narodowego. Autorski gips zmieniał właścicieli, w połowie lat 80. XX wieku był wystawiany w Londynie.

Z egzemplarza przechowywanego w Muzeum Sztuki w Lodzi wykonano także odlew w czarno-patynowanym brązie.

Zenobia Karnicka, cytat z katalogu: „Katarzyna Kobro 1989-1951. W setną rocznicę urodzin", kat. wystawy, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, 1998, s. 129

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

Katarzyna Kobro stworzyła „Akt (2)" odlew gipsowy, który należy do cyklu trzech niewielkich „Aktów kobiecych". Przekazała go w darze dla Łodzi. W 1930 roku został włączony do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi. „Akty (1), (2), (3)" prezentowano w latach 30. XX wieku w kolekcji łódzkiego muzeum. Możliwe, że kompozycja ta pokazywana była na wystawie „Salonu Modernistów” w Warszawie w 1928 roku.

Rzeźba przedstawia kobietę siedzącą w pozycji skulonej. Obejmuje ramionami podciągnięte nogi, głowę opiera na kolanach, wtulając ją jednocześnie w prawe ramię. Całość kompozycji została zamknięta w trójkącie. Bryła aktu jest zwarta, bez prześwitów, modelowana gładko. Charakterystyczne są linie ostre, które wyznaczają krawędzie przełamywanych płaszczyzn, akcentują konstrukcyjne części ciała: linię kręgosłupa, grzbiet czy partie nóg ze skośnymi cięciami. Występuje synteza formy. Rzeźba pozbawiona twarzy, brak w niej cech indywidualnych. Szczegóły anatomiczne zostały wymodelowane wyraźnie, ale nie drobiazgowo np. piersi. Kształt bryły podobny do „Aktu (1)". Artystka postrzegała taki rodzaj sztuki w kategoriach sztuki „wypoczynkowej”. Ze źródeł historycznych wynika, że Katarzyna Kobro wykonała jeszcze co najmniej jeden znany gipsowy odlew tegoż  „Aktu", przeznaczony na sprzedaż. Przyjaciółka artystki - Franciszka Jackiewicz przechowywała od lat 50. do lat 70. XX wieku rzeźbę, która mogła być powyższym aktem. W 1964 roku właścicielka pracy, w porozumieniu z Niką Strzemińską, sporządziła odlew w brązie ustawiony później na nagrobku małżeństwa Jackiewiczów na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Obecnie został on zastąpiony kolejnym odlewem w żeliwie. Odlew z brązu został podarowany do zbiorów Muzeum Narodowego. Autorski „Akt (2)" zmieniał właścicieli, w połowie lat 80. XX wieku był wystawiany w Londynie. Z odlewu przechowywanego w Muzeum Sztuki w Łodzi wykonano także odlew w czarno patynowym brązie.

Katarzyna Kobro była jedną z inicjatorek Grupy „a.r.". Artystka uważała, że rzeźbę należy uwolnić od przymusu bycia bryłą. Według niej rzeźba stanowi równoprawny element przestrzeni, współistnieje z przestrzenią, która ją otacza i się z nią przenika. Każdy element kompozycji jest tak samo ważny.

Autorka skryptu: Maja Pawlikowska

Katarzyna Kobro zrobiła gipsową rzeźbę. Rzeźba przedstawia siedzącą kobietę. Kobieta jest przedstawiona w sposób uproszczony, zgeometryzowany. Obejmuje ciasno ramionami mocno podciągnięte do siebie, zgięte nogi. Kobieta ma pochylone plecy. Wydaje się, że chce schować głowę wciskając ją między kolanami. Katarzyna Kobro nie zaznaczyła na głowie kobiety rysów twarzy i włosów. Artystka pokazała syntetycznie jak układa się ciało skulonej kobiety. Prawdopodobnie Katarzyna Kobro pokazała w sposób syntetyczny swoją przyjaciółkę - Franciszkę Jackiewicz. Możemy tak sądzić, gdyż żeliwny odlew tej rzeźby znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie na nagrobku przyjaciółki Katarzyny Kobro. Postać skulonego człowieka pokazywał w swoich rzeźbach Auguste Rodin w 1890 roku. Zupełnie inaczej pokazywał ciało skulonego mężczyzny, a inaczej skulonej kobiety.

Autorka skryptu: Małgorzata Wiktorko