Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Śnienie" to cykl fotografii przedstawiających w dużym zbliżeniu twarz młodej kobiety podczas snu. Zdjęcia pochodzą z jednego z serii wystąpień, w trakcie których modelki albo sama artystka spały na oczach publiczności. Kobiety zapadały w sen po zażyciu środków farmakologicznych w często specjalnie na tę okazję zaaranżowanych przestrzeniach. Widownia mogła obserwować ten proces, jednak miała dostęp jedynie do tego co na zewnątrz – cielesnej powłoki, podczas gdy „wnętrze” - marzenia senne – pozostawało dla niej niedostępne. Widzowie mieli świadomość, że choć kobiety cieleśnie były obecne tu i teraz, jednocześnie robiły coś innego, czy wręcz duchowo przebywały gdzie indziej. Seansom towarzyszyły czasem fotografie takie jak omawiane, wykonane podczas wcześniejszych wystąpień. Widać na nich, że modelka śni o czymś przyjemnym, co pozostaje dla odbiorcy w sferze domysłów. Dla artystki znaczenie miała przede wszystkim trywialność i codzienność ukazywanej sytuacji, którą posłużyła się by zobrazować istotę poznania intuicyjnego przeciwstawionego konceptualizmowi racjonalnemu. Tytułowe „Śnienie” stało się dla niej metaforą poznania poprzez sztukę, której podstawową i wyróżniającą cechą jest intuicyjność. Była to kontynuacja jej wcześniejszych poszukiwań z obszaru „sztucznej fotografii”, w której banalne czynności służyły podważeniu zdroworozsądkowej koncepcji sztuki. O „Śnieniu" pisała: „...jest także próbą formalizacji artystycznej, której tworzywem i materiałem jest codzienność i zwykłość. Staje się ona niezwykła i niejednoznaczna, gdy ujrzymy ją w trzech aspektach wynikających logicznie z tego seansu. Po pierwsze jest to prosta czynność zasypiania i śnienia, w tym wypadku przyspieszona i wywołana środkiem farmakologicznym. Marzenia senne są więc istotą wewnętrzności, tego stadium pokazu i dostępne są jedynie śpiącemu. Drugim aspektem jest wizualny stan, dostępna odbiorcom zewnętrzna warstwa śnienia...”. Inscenizacja zaproponowana przez Natalię LL nosiła znamiona realności, jednak pozornie zwykła sytuacja miała w sobie element niedostępnej dla widza tajemnicy. Podobnie jak warstwy wyobraźniowej i intuicyjnej w sztuce tytułowego „Śnienia" nie możemy zobaczyć, zostają one przysłonięte przez artystkę.

W latach 90. prace Natalii LL zaczęły być interpretowane także z perspektywy feministycznej. Aleksandra Jakubowska przyjrzała się twórczość artystki w kontekście psychoanalizy Lacanowskiej i dostrzegła w „Śnieniu" odbicie obecności (cielesnej) i nieobecności (duchowej) kobiet w rzeczywistości wizualnej społeczeństwa patriarchalnego.

„Śnienie" to cykl fotografii. Wszystkie przedstawiają twarz młodej kobiety podczas snu. Zostały wykonane podczas jednego z wystąpień. Natalia LL zrealizowała ich kilka. Wystąpienia polegały na tym, że modelki spały przed publicznością. Czasem robiła to też sama artystka. Widownia mogła obserwować jak śpią. Miała jednak dostęp jedynie do tego co na zewnątrz. Widziała śpiące ciało. Sam sen - sfera duchowa był dla niej niedostępny.

Dorota Stolarska-Kultys

Natalia LL jest artystką, robiącą fotografie i akcje artystyczne.

W 1978 roku powstał cykl fotografii „Śnienie”. Na fotografiach widzimy twarz śpiącej kobiety. Widzimy jej zamknięte oczy,  jak opiera głowę na ręce. Raz widzimy twarz z boku. Innym razem na wprost. Wszyscy zmieniamy pozycję ciała w czasie snu. Fotografie powstały w czasie akcji artystycznych: „Śnienie 1”, „Śnienie 2”, „Śnienie 3”, „Śnienie 4”, „Śnienie 5”. Młode kobiety spały przed publicznością. Czasem robiła to też sama artystka.

Nawiązanie do innych dzieł:

W 1964 roku odbyła się w Nowym Jorku premiera filmu w reżyserii Andy'ego Warhola „Sleep” („Sen”). Film początkowo trwał osiem godzin (potem skrócono go do około 5 godzin). Na filmie widzimy śpiącego przyjaciela Warhola Johna Giorno. Podobno John Giorno rzeczywiście lubił długo spać.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Natalia LL

Tytuł: „Śnienie”

Wymiary: brystol - wysokość 49,5 cm szerokość 59 cm, fotografia - wysokość 17,5 cm,  szerokość 23,5 cm

Technika: pięć fotografii barwnych naklejonych na czarny brystol

Rok powstania: 1978

Prace Natalii Lach Lachowicz „Śnienie” to cykl pięciu barwnych poziomych prostokątnych fotografii naklejonych koncentrycznie na poziomy prostokątny czarny brystol. Każda z fotografii to zbliżenie na twarz tej samej śpiącej młodej kobiety w ciasnym kadrze. Kobieta ma lekko falowane rudobrązowe krótkie włosy i makijaż nieprzystający do sceny spania. Powieki są pomalowane szarym perłowym cieniem, na rzęsach jest czarny tusz, usta obwiedzione są intensywnie błyszczącą czerwoną pomadką.  Cera jest bardzo jasna, blada. Na każdym ze zdjęć kobieta ma zamknięte oczy i przyjmuje nieco inną pozę. Na żadnym ze zdjęć fragmentarycznie ukazane ciało nie jest odziane. Cykl nasuwa skojarzenie z dokumentacją przeżywającej intensywny sen osoby. Fotograf wykonywał zdjęcia pochylając się nad śpiącą kobietą. 

1. Pierwsza fotografia to twarz modelki w ujęciu trzy czwarte, zwrócona w lewą stronę na tle szarego, kraciastego materaca lub pościeli. W całości widać lewy policzek, prawy zaś leży na wyciągniętym ku górze prawym zgiętym ramieniu. Lewa dłoń z delikatnym srebrnym pierścionkiem na serdecznym palcu leży obok twarzy na prawym ramieniu, zakrywając pachę. Górna krawędź zdjęcia przechodzi przez przedramię i ścina czubek  głowy, prawy bok przebiega przez końcówki rozsypanych na poduszce włosów i w narożniku dotyka ramienia lewego. Dolny brzeg od lewego ramienia przez linię podbródka przechodzi przez nadgarstek prawej ręki. Lewa krawędź obcina palce prawej dłoni i łokieć lewej ręki.
2. Na drugim zdjęciu modelka przekręca się bardziej zdecydowanie na prawy bok. Twarz ukazana jest profilem. Nadal jej głowa spoczywa na zgiętym w łokciu prawym ramieniu a lewa dłoń przesuwa się po obojczyku pod policzek. Śpiąca kobieta delikatnie rozchyla usta, odsłaniając równe białe zęby. Tłem dla postaci jest szary kraciasty materiał.
3. Trzecie zdjęcie zrobiono na czerwonym ceglastym tle, kompozycja nie jest symetryczna, postać przesunięta jest w prawą stronę. Kobieta leży na wznak, unosi ramiona i rozrzuca je na boki, podbródek przyciąga w stronę szyi. Uśmiecha się szeroko odsłaniając zęby, które kontrastują z intensywnie pomalowanymi wargami. Górna krawędź fotografii przebiega przez czoło modelki, dolna przez klatkę piersiową, ponad biustem. Boczne brzegi przecinają ramiona – prawy tuż przy barku, lewy przed łokciem.
4. Czwarta fotografia jest poruszoną, rozmazaną wersją poprzedniego zdjęcia. Modelka odchyla głowę nieco do tyłu, na jej twarzy maluje się rozkosz. Górna krawędź kompozycji przebiega ponad zamkniętymi oczami, odcinając brwi i czoło.
5. Piąte zdjęcie ma kompozycję symetryczną. Twarz śpiącej modelki leżącej na wznak na kraciastym tle jest w centrum. Rudobrązowe włosy są rozsypane dookoła głowy na materacu, głowa nieco odchylona. Kobieta rozchyla wargi ukazując zęby i unosi wysoko brwi. Ucięte poprzez kadrowanie ramiona są uniesione ku górze, na co wskazują nagie barki.

Na czarnym papierze pod zdjęciem z prawej strony artystka zostawiła sygnaturę zapisaną kapitalikami żółtą kredką: „NATALIA LL 78”.

Dokumentacja w wielu kadrach prostych czynności życiowych pojawiła się w praktyce artystycznej Natalii LL wraz ze „Sztuką konsumpcyjną”. W tamtym cyklu modelka na monochromatycznych odbitkach pokazywanych razem jadła banany, kisiel, parówki. Konotacje seksualne, które przynosiło oglądanie prac rodziły się jednak w wyobraźni odbiorców, a nie poprzez eksplikowane obrazy. Podobnie w „Śnieniu” Natalia LL pozostawia wyobraźni odbiorczyń i odbiorców dopowiedzenie co może dziać się poza kadrami zdjęć. Pracę Natalii LL można skonfrontować także z filmem dokumentalnych Andy Warhola z 1964 roku, który był pięciogodzinnym zapisem spokojnego snu mężczyzny – Johna Giorno.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN