Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Obraz namalowany akrylem na płótnie powstał podczas wizyty Roydena Rabinowitcha w Muzeum Sztuki w Łodzi w dniach 28-31.03.1995, na kilka dni przed otwarciem monograficznej wystawy artysty. Płótna zostały przygotowane i dostarczone przez Muzeum, a proces malowania przybrał formę publicznej akcji. Powstały wówczas cztery podobne obrazy – monumentalne zagruntowane na biało pionowe prostokąty, na których artysta przy każdym boku, mniej więcej w połowie, namalował płynnym ruchem pędzla niewielkich rozmiarów okręgi.

Pełen tytuł prezentowanej pracy brzmi: „Przewodnik po pionowej płaszczyźnie potocznego doświadczenia – barwny przypadek prawo-lewostronnych skupień operacyjnych przez dwie osie ograniczone do lokalnych opisów wzrokowych (doznania mięśniowe nie posiadają charakteru geometrycznego)" i odnosi się do opisu przestrzeni potocznego doświadczenia autorstwa francuskiego matematyka, fizyka i filozofa Henri Poincaré'a. Jest on oparty na syntezie przestrzeni wizualnej, motorycznej i namacalnej, co odróżnia ją, i praktycznie czyni z niej przeciwieństwo, przestrzeni abstrakcyjnej (geometrycznej). Podczas gdy tę ostatnią ujmuje się jako zawsze istniejące wyidealizowane miejsce, przestrzeń potocznego doświadczenia budowana jest przez obserwatorów w następujących po sobie etapach. Jest ona skończona, nieokreślona pod względem ilości wymiarów, nieciągła, niehomogeniczna i różna we wszystkich kierunkach. Ze względu na to, że dokonanie takiego opisu jest niemożliwe do bezpośredniego zmaterializowania, Rabinowitch podjął się poszukiwań jej odpowiednika. Jest nim lokalny opis somatyczny, który, jak pisze artysta: „Posiada cechy otwartości i zamknięcia oraz przód i tył; jest ukierunkowany, czyli można w nim wyróżnić lewą i prawą stronę; wszystkie kierunki, czyli pion, poziom i skos są widoczne poprzez dowolnie wybraną linię oglądu, czyli na szerokości 180 stopni licząc od pionowej lub poziomej osi obserwatora; asymetria widoczna jest poprzez dowolnie wybraną oś konstrukcji; góra (z dowolnego usytuowania obserwatora) różni się wyraźnie od dołu” (R. Rabinowitch, Cambridge U.K., marzec 1993). Cechy te mogą być zaobserwowane jedynie lokalnie przez nieustannie aktywnych obserwatorów. Artysta zwrócił jednak uwagę, że opis ten wyklucza opis bezpośrednio konstruowalnej pionowej płaszczyzny codziennego potocznego doświadczania, a więc na przykład działania wobec ściany. Dotyczy on bowiem następujących po sobie operacji cielesnych, podczas gdy wobec płaszczyzny pionowej są to jedynie nawarstwiające się lokalne działania wzrokowe. Dostrzegłszy istniejącą między nimi różnicę, Rabinowitch stworzył rysunek, który mógł być uzupełniony w następujących po sobie operacjach wzrokowych poprzez nieruchomego obserwatora. Otworzyło go to nowy rodzaj rzeźb, a także kolejnych prac na papierze lub płótnie, które stały się przewodnikami po pionowej płaszczyźnie potocznego doświadczenia. Należy do nich także omawiany obraz. Umieszczone na nim pojedyncze niebieskie punkty wchodzą w relację z widzem, zmuszając oko do swego rodzaju gimnastyki. Wzrok przechodzi z jednego niebieskiego okręgu do drugiego w kolejnych aktach obserwacji, uświadamiających nam działanie czynnika czasu, brak hierarchii w obserwowaniu kolejnych punktów na płaszczyźnie, kąt patrzenia i odległość dzielącą nasze ciała od obrazu.

Obraz powstał w technice akrylowej na płótnie. Praca została wykonana podczas wizyty Roydena Rabinowitcha w Muzeum Sztuki w Łodzi. Artysta stworzył wówczas cztery podobne obrazy. Wszystkie są duże. Mają taką samą wielkość. Tło jest białe. Przy każdym boku znajdują się niewielkich rozmiarów niebieskie okręgi. Zostały umieszczone mniej więcej w połowie.

Artysta jest przede wszystkim autorem rzeźb. Bada ich relacje z przestrzenią i odbiorcą. W omawianej pracy przenosi te działania na pionową płaszczyznę. Tutaj ruch ciała zostaje zastąpiony ruchem gałki ocznej. Wzrok przemieszcza się po obrazie.

Dorota Stolarska-Kultys

Royden Rabinowitch jest rzeźbiarzem i malarzem. Jego rzeźby są olbrzymie. Wykonuje je z dużych i ciężkich blach. Jego obrazy są również wielkie. Są abstrakcjami. Abstrakcje nie pokazują rzeczywistości. Pokazują jedynie kolory i kształty. Obraz ma pięć elementów. Pierwszym jest biała powierzchnia płótna. Jest prostokątem, ustawionym pionowo. Pozostałymi elementami są cztery okrągłe kształty. Artysta rozmieścił je pośrodku każdej krawędzi obrazu. Namalował je jednym pociągnięciem pędzla.  

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Royden Rabinowitch

Tytuł: „Przewodnik po pionowej płaszczyźnie potocznego doświadczenia – barwny przypadek”

Wymiary: wysokość 300 cm,  szerokość 200 cm

Technika: malarstwo akrylowe

Rok powstania: 1995

Praca Roydena Rabinowitcha to duże pionowe prostokątne białe płótno z czterema kobaltowymi okrągłymi elementami namalowanymi farbą akrylową. Obiekty te przypominają pączki wiedeńskie, mają w środku dziurkę. Oprócz niebieskich okręgów reszta płótna jest biała. Barwne plamy są rozmieszczone pośrodku krawędzi obrazu, blisko brzegu, w zmiennym – kilkucentymetrowym oddaleniu. Margines waha się od pięciu do dziesięciu centymetrów. Pierwszy okrąg przy dolnej krawędzi, drugi przy lewej, trzeci przy górnej, czwarty przy prawej. Kobaltowe okręgi mają średnicę około dwunastu centymetrów i są namalowane jednym pociągnięciem szerokiego pędzla. Okręgi prowadzone są w taki sposób, że w centrum pozostawiony jest niewielki  prześwit bieli, zaś koniec linii wystaje w lewą stronę ku górze. Daje to sygnał jak wyglądał gest artysty. Był to ruch zgodny ze wskazówkami zegara, zaczynający się na godzinie trzeciej i kończący między pierwszą a trzecią.  Kobaltowa farba przypomina wodny, transparenty tusz lub akwarelę. Dzięki jej strukturze odczytujemy gest artysty.

Rabinowitch jest rzeźbiarzem, rysunki i malarstwo uprawia w mniejszym zakresie. Duże pionowe płótna z kobaltowymi plamami tworzą cykl, nie jest to pojedyncze dzieło. W praktyce rysownika i malarza Rabinowitch realizuje oburęczne rysunki somatyczne, zapisujące gest.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN