Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Pamiątka pierwszej Komunii Świętej” to rodzaj autoportretu artysty z czasów końca „niewinnego” dzieciństwa. Granicę wyznacza religijny rytuał. Artysta przygotował tę rzeźbę w związku z innym przełomowym wydarzeniem: była to praca dyplomowa na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP. Jej obrona to koniec studiów, a zarazem początek dorosłości i samodzielnej kariery artystycznej. Do emocjonalnego ciężaru osobistych rytuałów przejścia odwołują się detale: zatopiona w żywicy komunijna fotografia artysty, stół przypominający nagrobek, w miejscu serca poduszeczka krawiecka z wbitymi szpilkami, odcisk czyichś palców na plecach.

Opis dedykowany osobom ze spektrum autyzmu

Mirosław Bałka jest rzeźbiarzem. Bałka stworzył rzeźbę "Pamiątka pierwszej Komunii Świętej". Rzeźba to postać chłopca i stolik. Postać chłopca ma rzeczywisty wzrost dziecka w wieku około 10 lat. Rzeźba jest zrobiona ze sztucznego kamienia. Są w niej też elementy z innych tworzyw. 

Pamiątka… to rzeźba, którą Bałka pokazał na zakończenie studiów w Akademii Sztuk Pięknych. To dyplomowe dzieło Bałki. 

Pamiątka … jest autoportretem Mirosława Bałki. Artysta tworzy swój portret z czasów dzieciństwa. Chłopiec jest ubrany w odświętny strój. Ma koszulę, marynarkę, krótkie spodenki, podkolanówki i eleganckie buty. Bałka wzoruje się na fotografii z Pierwszej Komunii. Fotografia jest wklejona w blat stolika. Fotografia zalana jest żywicą. 

Rzeźba jest prawie całkiem szara. Buty chłopca mają kolor granatowy. Na marynarce chłopca jest czerwone serce. Kolana chłopca wyglądają na poranione, są czerwone. Wyróżnione kolorem elementy są ważne. Czerwone serce na marynarce to wystająca z otworu czerwona tkanina. Taka sama tkanina wystaje z tyłu, ze szczeliny na plecach postaci. Rzeźba ze sztucznego kamienia jest twarda, serce z tkaniny jest miękkie. Miękkie serce to znak wrażliwości i możliwego zranienia. W czerwone serce rzeźby wbite są trzy szpilki.  

Chłopiec jest smutny. Cała rzeźba sprawia wrażenie smutnej. Powierzchnia rzeźby jest chropowata i popękana. Rzeźba jest zniszczona, ale to nie wynika ze starości. Rzeźba celowo została zrobiona tak, by przypominała staroć.   

Uroczystość pierwszej Komunii zwykle kojarzy się z radością i świętem. W rzeźbie Pamiątka pierwszej Komunii Świętej nie ma radości. Rzeźba Mirosława Bałki jest niepokojąca. Jest w niej wiele dziwnych elementów. Chłopiec stoi na postumencie pokrytym kolcami. On trzyma w dłoni szklaną kuleczkę. W butach są prawdziwe sznurowadła. Na fotografii zatopiony w żywicy jest robak. Na ramionach chłopca są odciśnięte cudze palce. 

Mirosław Bałka poprzez rzeźbę Pamiątka pierwszej Komunii Świętej zastanawia się nad czasem i nad wspomnieniami.  Rzeźba to zestawienie dokumentu – fotografii oraz wspomnienia. Artysta wspomina swoją Komunię już jako dorosły mężczyzna. Wspomnienia artysty też dorosły. 

Autor skryptu: Agnieszka Wojciechowska-Sej

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

Pamiątka Pierwszej Komunii Świętej to praca dyplomowa artysty na Wydziale Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Pod względem formalnym rzeźba przedstawia chłopca, ubranego odświętnie, stojącego przy niewielkim stoliku nakrytym obrusem. Chłopiec ma na sobie strój w jakim chłopcy w latach 60. przystępowali do Pierwszej Komunii Świętej. Materiałem, który dominuje w realizacji jest sztuczny kamień. Jednakże kilka elementów artysta wykonał z innych tworzyw. Postać ma założone buty zasznurowane prawdziwymi sznurówkami, stoi na niskiej platformie, która przypomina dywan lub trawę (poszczególne źdźbła są metalowe, jakby z gwoździ). Z przodu i z tyłu korpusu, po stronie serca wystaje miękka, czerwona tkanina. Z przodu zostały w tkaninę wbite szpilki. Stolik przy którym stoi chłopiec ma oryginalne, drewniane nogi. W blat wmurowano prawdziwą fotografię artysty, który pozuje do zdjęcia upamiętniającego Pierwszą Komunię.

Wszystkie elementy rzeźby stanowią klucz do odczytywania treści. Mirosław Bałka na obronę swojej pracy dyplomowej zaprosił komisję do opuszczonego domu w Żukowie, w którym zaprezentował swoją rzeźbę. Artysta nawiązuje do momentu inicjacji zarówno religijnej jak i społecznej. Pierwsza Komunia Święta to wydarzenie pozornie bardzo istotne, to moment wejścia do społeczeństwa katolickiego. Sam rytuał jednak odbywa się kiedy dziecko ma 8 lat i zostaje wtłoczone w nową opresyjną sytuację. Chłopiec ma na ramionach odciśnięte palce. Taki ślad może zostawić ręka zmuszająca do czegoś lub wspierająca. Postać stoi na kolcach, w ręku trzyma kulki, a na kolanach widać czerwone ślady. Wszystkie te elementy pokazują, że inicjacja religijna następuje w bardzo młodym wieku, kiedy to zabawa jest najważniejsza. Serce wykonane z tkaniny z wbitymi szpilkami wskazuje na emocjonalny charakter rzeźby. Bałka pokazuje moment inicjacji religijnej oraz osobiste przeżycia chłopca. Ponadto fakt, że praca została wykonana na zakończenie edukacji może świadczyć o inicjacji społecznej. Oto student zostaje poddany egzaminowi. Obrona pracy dyplomowej staje się więc granicą, którą człowiek przekracza wchodząc w dorosłość. Twórczość Bałki porusza tematy związane z przekraczaniem granic w życiu, z różnymi stadiami życia, konsekwencjami upływu czasu.

Dzieła artysty znajdują się w najbardziej znanych muzeach takich jak Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Museum of Contemporary Art w Los Angeles czy w Tate Gallery w Londynie.

Mirosław Bałka jest autorem pomnika poświęconego ofiarom katastrofy promu Estonia, który powstał w 1998 roku w Sztokholmie.

Autor skryptu: Maja Pawlikowska

Opis kuratorski:

Pamiątka pierwszej Komunii Świętej to praca dyplomowa Mirosława Bałki, jednocześnie jeden z dyplomów warszawskiej akademii otoczony największą legendą. Praca uobecnia napięcie towarzyszące dorastaniu, łącząc kreację teraźniejszości z odtwarzaniem odległych wspomnień. Jej istotę wyznacza paralela między końcem artystycznej edukacji a uroczystym przystąpieniem do pierwszej Komunii Świętej – wydarzeniami, które można potraktować jako symboliczne granice poszczególnych etapów życia.

Po raz pierwszy Pamiątka została wystawiona w opuszczonym wiejskim domu w Żukowie, do którego artysta, wraz z kolegą Mirosławem Filonikiem, zaprosił profesorów i studentów, a także miejscowe dzieci. Artysta przebrał się za samego siebie przystępującego do sakramentu i prosił zgromadzonych gości o wbijanie szpilek w serce figury chłopca, wykonane z poduszki na szpilki. Bałka wykreował tym samym artystyczne zdarzenie przenoszące zebranych w czasy dzieciństwa, przepełnione symboliką i własną mitologią.

Anna Nawrot (Cytat za: "Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm", red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012, s. 550).