Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca „Portret" to czarno-biała kompozycja – płaszczyzna fotograficzna złożona z czterystu dwudziestu małych odbitek wykonanych z tego samego negatywu. Różniące się od siebie stopniem naświetlenia fotografie przedstawiają tę samą twarz rzeźbiarza Marka Łypaczewskiego, przyjaciela Janusza Bąkowskiego. Odbitki zostały naklejone na dużych rozmiarów płótno jedna obok drugiej, w taki sposób, że razem tworzą portret mężczyzny. Artysta określił tę kompozycję jako: „wielość w jedności, jedność w wielości”. Podobnie, jak w wielu innych pracach Bąkowskiego, tak i tutaj materiałem wyjściowym do dalszych działań jest pojedyncza fotografia. Artysta poddaje ją różnego rodzaju przekształceniom, które mają na celu wzmocnienie ekspresji. W sposób mechaniczny ingeruje w wizerunek ludzkiej twarzy poprzez zdyscyplinowane dzielenie pola obrazu. Mimo, że Bąkowski poddaje obraz manipulacjom, w jego kompozycjach nie ma miejsca na przypadek i dowolność. Rządzi nimi określony rygor i ramy metodologiczne. Artysta rozpoczyna pracę od przygotowania schematu, odwołującego się do systemów matematycznych. Według niego przekształcany jest materiał wyjściowy. Determinuje to każde kolejne działanie, nadając realizacjom Bąkowskiego charakter analityczny i badawczy. Poprzez to w jego artystyczną praktykę wpisana zostaje strategia badacza-naukowca, który dochodzi do satysfakcjonującego efektu metodą prób i błędów. W opracowanym na samym początku logicznym systemie podziału i ponownego montażu odbitki zawarty jest element ryzyka. Kolejne przekształcenia nie muszą bowiem koniecznie dawać oczekiwanego, wartościowego plastycznie rezultatu. Możliwość weryfikacji konceptu pojawia się jednak dopiero w momencie zetknięcia myśli z materią, a więc poprzez doświadczenie i działanie. Artysta wykonuje swoje prace w sposób wyjątkowo precyzyjny, a sam proces ich realizacji jest długotrwały i oparty na ręcznym wykonywaniu kolejnych czynności.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca „Portret" to czarno-biała kompozycja złożona z 420 małych odbitek. Na wszystkich jest to samo zdjęcie męskiej twarzy. Fotografie różnią się od siebie stopniem jasności. Odbitki zostały naklejone na duże płótno. Razem tworzą portret mężczyzny. Artysta działa tu w oparciu o jedną fotografię. Przekształca on obrazy zgodnie z matematycznym schematem, który sobie tworzy. To rzecz charakterystyczna dla wielu jego prac.

Dorota Stolarska-Kultys

Janusz Bąkowski jest fotografem. Praca zatytułowana „Portret” jest układanką. Ma 420 elementów. Tymi elementami są fotografie. „Portret” powstawał w kilku etapach. Artysta najpierw sfotografował twarz mężczyzny. Kliszę wywołał za każdym razem inaczej. Naświetlał ją długo lub krótko. W ten sposób niektóre  odbitki są jasne, a inne ciemne. Małe fotografie ułożył w kształt prostokąta. Powstał wzór ludzkiej twarzy z jaśniejszymi i ciemniejszymi miejscami. Tworzą je jaśniejsze i ciemniejsze fotografie. Z bliska widać szczegóły, z daleka tylko twarz.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Bąkowski

Tytuł: „Portret”

Wymiary: wysokość 101,5 cm , szerokość 71, 5 cm

Technika: fotografie przyklejone na płótnie, kolaż

Rok powstania: 1970

Praca Janusza Bąkowskiego to pionowa prostokątna czarno-biała kompozycja zbudowana z pomniejszych fotografii. Jest to płaszczyzna fotograficzna złożona z czterystu dwudziestu małych, pionowych prostokątnych odbitek wykonanych z tego samego negatywu. Różnie naświetlone fotografie przedstawiają tę samą twarz rzeźbiarza Marka Łypaczewskiego, przyjaciela Janusza Bąkowskiego.  Odbitki zostały naklejone na dużych rozmiarów płótno jedna obok drugiej, w taki sposób, że razem tworzą portret mężczyzny. W każdym z dwudziestu jeden rzędów jest dwadzieścia zdjęć.

Każda z pojedynczych fotografii to bardzo ciasny kadr, ukazujący twarz dorosłego mężczyzny. Górna krawędź zdjęcia przecina czoło powyżej obfitych ciemnych brwi o regularnym łuku. Pod brwiami znajdują się półprzymknięte oczy o zewnętrznych kącikach opadających w dół. Nos jest szeroki w nasadzie, wydatny, prosty. Spod nosa do kącików ust biegną proste linie zmarszczek mimicznych, pomiędzy którymi ciemnieje delikatny zarost. Usta są pełne o wydatnych wargach, zamknięte, tworzą poziomą linię. Dolna krawędź zdjęcia przebiega poniżej konturu mocnego podbródka, ukazując mały kawałek szyi. Boczne krawędzie dotykają ściśle policzków mężczyzny w taki sposób, że niemal niewidoczny jest owal twarzy.

Zdjęcia mają różną jasność - od bardzo jasnych, przypominających twarz wystawioną do pełnego słońca, poprzez prawidłowy balans szarości, do bardzo ciemnych fotografii, jak gdyby rejestrujących postać w mroku. Pojedyncze zdjęcia ostatecznie są użyteczne ze względu na światło właśnie. Artysta użył ich niczym płytek w mozaice, by na dużej płaszczyźnie zbudować monumentalny, uproszczony portret. Cztery górne rzędy jasnych zdjęć tworzą czoło. Piąty i fragmentarycznie szósty rząd to brwi i poniżej bardzo ciemne, prawie czarne plamy oczu. Pomiędzy oczami jaśnieje regularny grzbiet nosa z kolumny o szerokości dwóch i wysokości siedmiu zdjęć. Przerwa od dolnej część nosa do górnej wargi wynosi dwa rzędy zdjęć. Usta to kolejna dwa rzędy.

Artysta określił tę kompozycję jako: „wielość w jedności, jedność w wielości”. Choć twarz przyjaciela artysty widnieje czterysta dwadzieścia razy na płaszczyźnie obrazu, to monumentalny portret nie przypomina Marka Łypaczewskiego. W istocie to wizerunek nieprawdziwy. Bąkowski zostawia nas zatem z pytaniem o dokumentalną rolę fotografii.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN