Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca ma formę dużej tekturowej planszy, na którą naklejone zostały czarno-białe fotografie. W centrum znajduje się długa prostokątna kompozycja ukazująca tłum ludzi. Otacza ją dziesięć innych, znacznie mniejszych zdjęć z zarejestrowanymi codziennymi scenami z życia w PRL. Są na nich sytuacje rodzinne, uroczystości, spotkania towarzyskie, zajęcia w szkole, spacery, a także protesty. Fotografie zostały poddane ingerencji autora, który usunął z nich pojedyncze postaci. Ich miejsce zajęły białe negatywy

Praca należy do cyklu „Po-reportaży" realizowanych przez Krzysztofa Cichosza w latach 1981-85. Zestawy „wielozdjęciowe”, jak autor sam je określa, mają formę bliską „tableau". Zamiast jednak być pamiątką udziału w wydarzeniu, upamiętniają pokoleniowe doświadczenie. Artysta wykorzystywał w nich własne fotografie reportażowe. Zdjęcia składające się na pracę „Internowanym ***" przypominają jego wcześniejszy cykl „Metryka świadomości" stanowiący rodzaj socjologicznego zapisu PRL-owskiej prywatności i portret zbiorowy ówczesnego społeczeństwa. W „Po-reportażach" Cichosz odchodzi jednak od czystej rejestracji na rzecz dialogu z rzeczywistością. Prace z cyklu stanowią osobisty komentarz autora do sytuacji politycznej w kraju. Fotografie reportażowe są rodzajem kanwy dla plastycznych zabiegów, którym poddaje je artysta. Manualna ingerencja, polegająca, jak w przypadku omawianej pracy, na usunięciu postaci i zastąpieniu ich białymi negatywami, wzmacnia symboliczny przekaz prac. Tego rodzaju realizacje wykraczają poza ramy tradycyjnego reportażu, jednak nie wychodzą poza jego treści. Artysta opowiada o internowanych poprzez ich nieobecność, ślad, który po nich pozostał zarówno na fotografiach, jak i w życiu. Cykl „Po-reportaży" ma charakter parakonceptualny i zaangażowany czy raczej, jak zauważa Dariusz Leśnikowski w katalogu do wystawy Cichosza w Galerii AMCOR w Łodzi, angażujący. Sztuka tego typu jest, jak pisze, „skuteczna politycznie czy społecznie, ale jest także artystycznie wyrafinowana” („Krzysztof Cichosz portrety – fotoinstalacje wybrane"). Zaangażowanie i włączenie się w społeczny protest przeciw władzy skłoniło Cichosza do eksperymentów, które doprowadziły do zmiany techniki i dały początek realizowanym do dziś „Fotoinstalacjom".

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

Praca ma formę dużej planszy. Zostały na nią naklejone czarno-białe fotografie. W centrum znajduje się długa prostokątna kompozycja. Jest na niej tłum ludzi. Otacza ją dziesięć mniejszych zdjęć. Są na nich sceny z życia codziennego w PRL. Artysta usunął z nich pojedyncze postaci. Miejsce po nich jest białe.

Praca należy do cyklu „Po-reportaży". Krzysztof Cichosz realizował je w latach 1981-85. Był to osobisty komentarz autora do sytuacji politycznej w kraju. Artysta wykorzystywał w nich własne fotografie. Poddawał je plastycznym zabiegom.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca Krzysztofa Cichosza „Internowanym ***” powstała w latach 1981-1985. Jest to duża plansza. Artysta nakleił na nią jedenaście czarno-białych fotografii. Na środku jest długie zdjęcie przedstawiające tłum ludzi. Wokół tego zdjęcia jest dziesięć fotografii zrobionych przez artystę. Zdjęcia przedstawiają różne sytuacje z życia codziennego. 13 grudnia 1981 Wojciech Jaruzelski  wprowadził stan wojenny w Polsce. Nagle wielu ludzi zostało aresztowanych i internowanych. Krzysztof Cichosz zastąpił ich wizerunki białymi sylwetkami. Praca Krzysztofa Cichosza „Internowanym ***”  to fotoinstalacja. Artysta nazywa swoje prace zestawami „wielozdjęciowymi”. Praca należy do cyklu „Po-reportaży”.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Krzysztof Cichosz

Tytuł: „Internowanym ***”

Wymiary: wysokość 48 cm, szerokość 67,5 cm

Technika: fotografia czarno-biała

Rok powstania: 1981-85

Praca Krzysztofa Cichosza „Internowanym ***” to duża czarna tekturowa tablica będąca poziomym prostokątem. Na czarne tło zostały przyklejone czarno białe fotografie, które stworzyły duży poziomy prostokąt. Małe zdjęcia nie nachodzą na siebie, przylegają do siebie szczelnie. W centrum tego fotograficznego kolażu jest pozioma wąska, długa fotografia przedstawiająca w ujęciu z góry tłum ludzi. Postacie widoczne są do linii ramion, czasem do pasa. Stłoczonych postaci wędrujących w lewo jest kilkaset. Wokół zdjęcia tłumu z mniejszych zdjęć została ułożona okalająca rama. Górną i dolną ramę tworzą cztery poziome zdjęcia podobnego rozmiaru. Prawy i lewy bok ramy to pojedyncze zdjęcia pionowe. Poniżej fotografii białą farbą artysta zapisał tytuł: INTERNOWANYM po lewo i trzy gwiazdki po prawo. Poniżej , w prawym dolnym rogu podpisał się : KRZYSZTOF J. CICHOSZ. 

Zdjęcia okalające centralne zdjęcie są bardzo różne – to szeroko rozumiane spektrum codziennego życia w mieście. Cechą wspólną fotografii jest wycięcie na każdym zdjęciu jednej lub dwóch postaci i pozostawienie białej płaskiej plamy w miejscu braku.

Fotografie górne patrząc od lewej:

• Zalany słońcem plac, którego perspektywę zamyka dwukondygnacyjny budynek z niskim poddaszem, płaskim dachem i partią parteru ozdobioną poziomymi płytami boniowania oraz prostymi prostokątnymi oknami. Przed budynkiem rośnie szpaler bujnych drzew, których korony sięgają do okien pierwszego piętra. Po prawej stronie wzdłuż elewacji bocznej budynku biegnie w głąb ulica, także obsadzona drzewami. Od lewej strony w kadr wkracza starszy mężczyzna w czapce z daszkiem, koszuli i kurtce. Widzimy jego popiersie, górna krawędź zdjęcia przecina czubek czapki. Mężczyzna ma półprzymknięte oczy, twarz pooraną zmarszczkami, spogląda w obiektyw. Prawą część kompozycji zajmuje para osób, malująca na placu białą farbą pasy wyznaczające miejsca parkingowe. Jeden z mężczyzn w szarych szerokich spodniach, swetrze i czapce stoi wyprostowany patrząc na wiadro z zanurzonym długim trzonkiem pędzla lub szczotki. Druga osoba pochyla się w stronę wiadra sięgając po coś z niego. Ta osoba jest tylko białym cieniem, wyciętą postacią.
• Scena parkowa – perspektywa alejki w parku prowadzi nas w głąb kompozycji. Po lewej stronie znajduje się duża jasna polana, po prawej – ocieniony, zadrzewiony park. Po uliczce spacerują rodziny z dziećmi, spacerowiczów widzimy od tyłu. Na pierwszym planie w centrum widoczna od linii kolan kobieta w ciemnej dopasowanej sukience na ramiączka z trapezowatą spódnicą i jasnej, kwiecistej koszuli z rękawem do łokci pod spodem pcha spacerowy wózek dziecięcy. Ma krótkie, ciemne włosy obcięte na pazia. Po prawej stronie idą obok niej kobieta z dziewczynką trzymające się za ręce. Kobieta widoczna jest w całej postaci, dziecko ma ucięte kadrem stopy. Dorosła spacerowiczka jest bliżej krawędzi zdjęcia, dziecko po jej lewej stronie. Kilkuletnia dziewczynka w białej sukience i rajstopkach z jasnym słomkowym kapelusikiem na krótkich włosach sięga do pasa dorosłej kobiecie, która ma na sobie długą, ciemną w kwiaty sukienkę z krótkim rękawem i rozpuszczone włosy do ramion. Po lewej stronie mały kilkuletni chłopiec w jasnym sweterku, długich spodniach i kraciastej czapce z daszkiem opiera się o nogę białej postaci. Widzimy ich całopostaciowo. Wycięta osoba ma spodnie z szerokimi nogawkami, luźną koszulę i workowatą torbę w lewej ręce. Przed bohaterami pierwszego planu na ścieżce widać jeszcze kilka drobnych spacerujących postaci.
• Scena długiej  kolejki do okienka w przeszklonej witrynie. Ludzie  w letnich strojach stoją wzdłuż budynku, w kadrze widać ponad dwadzieścia osób, im dalej od okienka, tym postacie zmniejszają się zgodnie z perspektywą. Szczęśliwcy stojący przy okienku znajdują się przy lewej krawędzi zdjęcia, ich postacie  zajmują prawie całą wysokość kadru. Ci ostatni w kolejce są przy prawym brzegu zdjęcia, niżsi, mniej wyraźni. Na pierwszym planie po prawej stronie maszeruje w kierunku przeciwnym co kolejka biała postać mocno zbudowanej kobiety w długiej spódnicy, bluzce z krótkim rękawem i kanciastą torbą w prawej ręce. O kierunku jej ruchu świadczą jedynie okonturowane pantofle na klockowatym obcasie.
• Wnętrze klasy szkolnej z nauczycielskiej perspektywy zza biurka, gdzie w dwóch rzędach ławek siedzą parami  uczniowie i uczennice w wieku około dwunastu lat. Uczniów jest dwanaścioro, wszyscy  mają dość podobne bluzy lub fartuszki.  Na ławkach są porozkładane pojedyncze zeszyty lub książki. Biurko nauczyciela jest zajęte gazetami, rozłożonym dziennikiem, książkami i szpulami magnetofonowymi. W głębi sali po lewo jest wysoki piec kaflowy, tylna ściana zastawiona jest regałami z zamykanymi szafkami. Na wysokości trzecich ławek, między rzędami, stoi biała postać, prawdopodobnie nauczyciela lub nauczycielki.

Fotografie dolne patrząc od lewej

• We wnętrzu pokoju siedzi sześć osób – czworo małych dzieci i dwoje dorosłych. Po prawo na fotelu pod dużym oknem siedzi elegancko ubrana starsza kobieta. Ma okulary,  jasną sukienkę z długim rękawem, sandały i zawiązany na supeł długi sznur pereł. Włosy są krótkie, ułożone z przedziałkiem. Pod ścianą po lewej stronie na kanapie siedzi czworo kilkuletnich odświętnie ubranych dzieci. Jedno z nich jest trzymane na kolanach przez białą, wyciętą postać.
• Prawa część zdjęcia zajęta przez barczystą krótkowłosą półpostać wyciętą ze zdjęcia. Osoba została sfotografowana na dużym placu pełnym przechodniów. Perspektywę zamyka jasny budynek z oknami zamkniętymi półkolistymi arkadami na parterze i kolumnami flankującymi wejście. Budynek przecięty jest górną krawędzią zdjęcia w połowie pierwszego piętra. Przed budynkiem przebiega ulica, wzdłuż niej stoi kilkadziesiąt osób. Po prawej stronie , nieco za wyciętą postacią stoją trzej mężczyźni. Pierwszy to starszy pan w eleganckim ciemnym płaszczu i koszuli, idzie na wprost obiektywu. Za nim stoi dwóch mężczyzn w sile wieku – trzymają aparaty fotograficzne oraz przewody lub kable, przypominają reporterów.
• Scena uliczna z pochodem lub demonstracją. Z prawej strony ku lewej ulicą z torami tramwajowymi maszeruje tłum ludzi. Czoło pochodu stanowią ubrani w ciemne stroje mężczyźni z dwukolorowymi opaskami na rękawach. Dwaj z nich żywo gestykulują. Za czołem pochodu jedzie autobus z zatkniętymi na dachu flagami, prawdopodobnie biało - czerwonymi . Za autobusem postępują kolejne osoby niosące transparenty z napisami . Ulica, którą maszeruje tłum jest obsadzona drzewami, za którymi stoją ciągi kamienic. Perspektywę ulicy zamyka wieżowiec. W czele pochodu dwie osoby są wyciętymi białymi postaciami.
• Wnętrze wytapetowanego mieszkania w blokach z otwartymi drzwiami balkonowymi. Pokój wygląda dostatnio – stoi tam telewizor, na ścianach wiszą obrazy, okno balkonowe przysłaniają zasłony i firanki. Centralnym akcentem jest prostokątny długi zastawiony stół wokół którego siedzą lub krzątają się dorosłe osoby. Po prawej stronie za stołem na kanapie siedzi para – jasnowłosa kobieta i mężczyzna w okularach. W szczycie stołu siedzi starsza kobieta w okularach. Po prawej stroni na ławie nakrytej pasiastym kocem siedzi kobieta w białej błyszczącej sukience z długim rękawem. Za jej plecami, na tle meblościanki stoją mężczyzna i dwie kobiety w jasnych sukienkach.  Po obu stronach kobiety siedzącej w szczycie stołu stoją dwie postacie – po prawo mężczyzna w czarnej kamizelce i białej koszuli i po lewej – biała wycięta postać. Oboje zwracają się ku starszej kobiecie.

Fotografia po lewo: Na pierwszym planie , po lewo, ujęta do połowy uda młoda kobieta w plisowanej spódnicy, jasnym swetrze zapinanym na guziki i koszulą pod spodem. Ma jasne, puszyste krótkie włosy, przez lewe ramię ma przewieszoną torebkę, której pasek trzyma prawą ręką. W lewej wyprostowanej ręce trzyma reklamówkę. Kobieta została uchwycona w ruchu, idzie na wprost obiektywu, wzrok kieruje w prawo. Za pierwszoplanową bohaterką postępuje tłum demonstrantek i demonstrantów.  Jedna z postaci jest białą wyciętą figurą. Niosą  transparent, który widnieje nad głową kobiety, w lewym górnym rogu z napisem: Nie chcemy jeść kartek! Prawy górny narożnik powyżej maszerującego tłumu zajmuje bujna korona drzewa.

Fotografia po prawo: Scena z ceremonii ślubnej w urzędzie stanu cywilnego. Na pierwszym planie widać zwróconych w lewo nowożeńców. Bliżej odbiorcy – wycięta biała postać pana młodego, nieco głębiej – panna młoda w długiej jasnej sukni ze spódnicą z dwóch falban i wykładanym pelerynowym kołnierzem, z bukietem z dużą ilością wąskich wstążek w złożonych dłoniach. Kobieta nosi okulary, ma długie do ramion, ciemne, lekko pofalowane włosy. Za parą młodą stoją dwa proste krzesła. Za nowożeńcami w kadrze widać stojących gości ceremonii - sześciu mężczyzn.

Zdjęcia wybrane przez Krzysztofa Cichosza nie łączą się w jedną historię. Anonimowi wycięci bohaterowie to zarówno kobiety, jak mężczyźni. Pełnili różne role w rodzinach i społeczeństwie – byli ojcami, mężami, pracownikami, synami, nauczycielkami, demonstrantami lub demonstrantkami lub przechodniami. Te wycięte postacie stają się znakiem wszystkich internowanych po 1981 roku. Sygnał tego czasu pojawia się na fotografii z czytelnym transparentem. Hasło: „Nie chcemy jeść kartek” użyte zostało latem 1981 roku w trakcie łódzkiego marszu głodowego, kiedy zdruzgotane podwyżkami cen i niewydolnością systemu komunistycznej reglamentacji kobiety wyszły na ulicę żądając zapewnienia pożywienia dla swoich dzieci.

Krzysztof Cichosz posługuje się fotografią dokumentalną nie jak wiernym odwzorowaniem rzeczywistości. Poprzez wycięcie pewnych postaci pozwala by stały się one metaforą każdego z nas. Każdy wszak chadza do parku, robi zakupy, je obiad z rodziną czy chodzi na demonstracje. Czy każdy z nas jest zagrożony zniknięciem, internowaniem? Kiedy powstała praca Krzysztofa Cichosza był to bardzo prawdopodobny scenariusz.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN