Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Nostalgia za światłem" to rysunek z cyklu „Rytmy pomyślności", należącego do większej grupy prac pod wspólnym tytułem „Triady". Romana Hałat tworzyła je od 1985 roku. Są to kompozycje składające się z trzech warstw, ułożonych jedna na drugiej i tworzących początek, środek i koniec. Pierwsza z nich posiadająca zarówno awers, jak i rewers, jest ażurowa. Artystka wykonywała w papierze drobne rytmiczne nacięcia o owalnym kształcie, przypominające okna z odchyloną zawsze w lewo „okiennicą”. Po jej wewnętrznej stronie widoczny jest spontaniczny, wykonany za pomocą linii rysunek, znajdujący się na rewersie. Awers pokryty jest pismem autorki pisanym lewą ręką wspak. Jest ono zagmatwane i meandrujące, jak gdyby zaszyfrowane, jednak możliwe do odczytania w lustrze. Są to czasem własne refleksje i uwagi artystki, a czasem fragmenty ulubionych wierszy. Wykonana w nich perforacja wyraża rytm pomyślności. Hałat odwołuje się tu do praw energii i systemu rytmów, którym według niej podlega świat. Rytmiczne linearne układy otworów w jej pracach zawierają w sobie pozytywną energię pochodzącą z tego, co nazywa „białą magią”. Jest ona przeciwieństwem destrukcyjnej „czarnej magii”. Za sprawą otworów dochodzi do spotkania wierzchniej części „Triady" z dwiema umieszczonymi pod spodem. Hałat pokrywa je abstrakcyjnymi rysunkami opartymi na swobodnym geście, jak gdyby odwołującym się do „rysunku automatycznego” surrealistów. W przenikanie się warstw wpisany jest element przypadku. Jak zauważa artystka: „Wycinane rytmy to otwarcie, poprzez które ujawniają się fragmenty drugiej i trzeciej strony. Przypadek decyduje o tym, co się nam objawi. Warstwy wewnętrzne „Triad" są zawsze ukryte. Są tajemnicą – jak u człowieka”. Znaczna część warstw pośrednich pozostaje ukryta, tworząc narastającą w sposób organiczny tkankę dzieła. Dla autorki stawała się ona nadrzędna wobec ich uwidaczniania. W tym co jest ukryte zawarty jest ślad emocji i refleksja niezbędne dla procesu tworzenia, który sam w sobie również jest wartością dzieła. Hałat uznawała to za rodzaj medytacji.

„Nostalgia za światłem" to rysunek z cyklu „Rytmy pomyślności". Seria ta należy do większej grupy prac pod wspólnym tytułem „Triady". Romana Hałat tworzyła je od 1985 roku. Są to kompozycje składające się z trzech warstw. Są one ułożone jedna na drugiej. Tworzą początek, środek i koniec. Góra warstwa jest pokryta pismem. Autorka pisała je lewą ręką. Można je odczytać w lustrze. W tej warstwie znajdują się otwory. Przypominają okienka z okiennicą. Na drugiej stronie tej warstwy są rysunki. Ich fragmenty widać na „okiennicach”. Kolejne dwie warstwy również są pokryte rysunkami. Widać je przez dziurki. Znaczna ich część jest ukryta. Artystce to nie przeszkadza. Wystarczy jej świadomość, że tam są. Są zapisem powstawania dzieła. Składają się na jego tkankę.

Dorota Stolarska-Kultys

Romana Hałat rysowała rysunki. Używała do tego ołówka i tuszu. Kartkę z rysunkiem podziurawiła. Dziury są ozdobą. Kilkanaście z nich jest obrysowanych ołówkiem. Kiedy podniesie się kartkę do góry, przez dziurki widać światło. Rysunek można oglądać kiedy leży na stole. Zobaczy się wtedy dużo kropek i kresek ułożonych obok siebie. Rysunek można oglądać w powietrzu. Zobaczy się wtedy dużo kropek i kresek oraz dziur.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Romana Hałat

Tytuł: „Tęsknota za światłem”

Wymiary: wysokość 64 cm, szerokość 50 cm

Technika: technika własna – perforacja (trójwarstwowa praca na papierze rysowana kredką i tuszem)

Rok powstania: 1988

Praca Romany Hałat to trójwarstwowa praca papierowa w kształcie pionowego prostokąta. Dwie spodnie warstwy to arkusze papieru pokryte rzędami czarnych splątanych linii naśladujących pismo i mglistych, bladych plam kolorów żółtego i niebieskiego oraz wierzchni karton z fioletowymi, turkusowymi, granatowymi linearnymi zapisami i wyciętymi owalnymi otworkami – okienkami. Złożona praca jest triadą, w której czarny zapis ze spodniego arkusza (jednego bądź drugiego) jest fragmentarycznie widoczny przez obłe otworki wielkości mniej więcej fasolki ze szparagowego strączka. Ponieważ podziurkowany karton jest zapisany na rewersie – otwarte okienka ujawniają także fragmenty wewnętrznych wzorów.

Układ otworów jest linearny, lecz odbiega od regularnej liniatury zeszytu czy książki. W prawym górnym rogu rozpoczyna się kształt lejkowatego dzwonu, zbudowany z łukowatych, diagonalnych linii otworów i zapisów. Poniżej, także z ukośnych wersów, zbudowany jest nieregularny czworobok.

Forma stworzona przez odręczne pismo i otworki przypomina wibrującą falę. Jednocześnie stawiane atramentem znaki natrętnie sugerują pospieszną, choć bardzo obszerną notatkę. Praca Romany Hałat jest swoistą wersja palimpsestu – wielowarstwowego, fragmentarycznie nieczytelnego już tekstu, który narastał przez stulecia. Z jednej strony jest skarbnicą, z drugiej – bezużytecznym, niepełnym  dokumentem.

Romana Hałat była malarką współczesną i wieloletnią wykładowczynią w Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi.

Od 1985 roku tworzyła „TRIADY”, prace z pogranicza rysunku, malarstwa i płaskorzeźby. Sama pisała o nich:  „Każda praca składa się z trzech stron, warstw ułożonych jedna na drugiej. Jest początek, środek i koniec. Tworzy się triada. Wycinane rytmy to otwarcie, poprzez które ujawniają się fragmenty drugiej i trzeciej strony. Przypadek decyduje o tym, co się nam objawi. Warstwy wewnętrzne <> są zawsze ukryte, są tajemnicą jak u człowieka”.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN