Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Obraz XXII" to abstrakcyjna kompozycja na płótnie należąca do obszernego cyklu „Pejzaże", nad którym Romana Hałat pracowała na przełomie lat 70. i 80. W zainspirowanej naturą i formami biologicznymi serii artystka ograniczyła paletę barwną do czerni, szarości i bieli. Redukcja kolorów była wynikiem decyzji o wyeliminowaniu z twórczości tego, co mogłoby spowodować powstanie „szumu”, zniekształcić formę i ideę przekazu. Hałat interesowały bowiem czyste relacje pomiędzy barwą, płaszczyzną i kształtem. W swoich działaniach dążyła do tego by sprawdzić, czy mogą się one wyczerpać, czy też możliwości konstrukcyjne, które dają, są nieskończone. Posłużenie się achromatycznymi barwami pozwoliło artystce również na oderwanie się od przedmiotów realnych i wyabstrahowanie obrazu z rzeczywistości. Czerń i biel w jej kompozycjach stały się odpowiednikiem tego, co ciemne i jasne, pełniąc jednocześnie funkcję symboliczną. Biel to światło, znak aprobaty, doskonałości, czystości, łaski i odkupienia. Czerń oznacza całkowite nasycenie, negację, smutek, tragedię, grzech, pokutę, noc - ale też jej koniec, z którym wiązać można nadzieję. Napięcia między nimi rozładowuje w obrazach szarość, Hałat używa jej dla przełamania czystości barw. Artystka uzyskiwała ją mieszając ze sobą kolory chromatyczne, czego efektem były zróżnicowane tony i temperatura. Szarość pełniła zatem w jej malarstwie funkcje zastępczą w stosunku do gamy chromatycznej.

W „Pejzażach" Hałat stosowała nieregularne plamy o kształcie zbliżonym do owalu lub koła. W pracy „Obraz XXII" są one obłe i biologiczne, wręcz ameboidalne. W posługiwaniu się plamą i syntetyzowaniu krajobrazu dostrzec można wpływy jej nauczyciela z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego) w Łodzi, Stefana Wegnera, bliskiego przyjaciela Władysława Strzemińskiego. Wegner uczył studentów jak łączyć sztukę abstrakcyjną z teorią unizmu i sam malował w tym czasie swobodne powidoki koloru. Obok plam w omawianej kompozycji pojawia się ażurowa forma malowana inną, jak gdyby „aksamitną” czernią. Jest to sugestia cienia – nieodłącznie towarzyszącego czerni i bieli zjawiska wizualnego. Cechuje go liminalność, jest na granicy materii, stanowi emanację bytu. Według Janiny Ładnowskiej, jest zapowiedzią duchowej substancji, znakiem/symbolem duszy. Jego płynna forma wprowadza do kompozycji ruch.

„Obraz XXII" to kompozycja na płótnie. Należy do większego cyklu „Pejzaże". Romana Hałat pracowała nad nim na przełomie lat 70. i 80. Nawiązuje do natury. Kolory są ograniczone do czerni, szarości i bieli. Czerń i biel oznaczają to co ciemne i jasne. Szarość łagodzi napięcia. Artystka posługuje się w kompozycji plamami. Ich kształt jest bliski owalowi. Po środku inną czernią zaznaczony został ażurowy kształt. Przypomina cień.

Dorota Stolarska-Kultys

Romana Hałat była malarką i rysowniczką. Malowała głównie obrazy abstrakcyjne. Obrazy abstrakcyjne nie przedstawiają niczego. Nie są portretami czy pejzażami. Pokazują kształty i kolory. Mogą przypominać układanki. Czasem artyści malujący abstrakcje podpowiadają temat obrazu tytułem. Romana Hałat podpowiada, że namalowała pejzaż. Tło obrazu namalowane jest dwoma rodzajami czerni. Jaśniejsza czerń wypełnia prawie cały obraz. Czerń ciemniejsza zajmuje tylko środkową część. Może przypominać kałużę, staw, zbiornik wodny. Cały obraz pokryty jest białymi plamami. Plamy mają różną wielkość i kształt. Pośrodku, na ciemniejszym pasie, plamy mają również kolor szary.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Romana Hałat

Tytuł: „Obraz XXII” z cyklu „Pejzaże”

Wymiary: wysokość 146 cm, szerokość 146 cm

Technika: malarstwo akrylowe i temperowe na płótnie

Rok powstania: 1980

Praca Romany Hałat to kwadratowy monochromatyczny obraz na płótnie, malowany farbami akrylowymi i temperowymi. Obraz oprawiony jest prostymi białymi listewkami. Zbudowany jest z trzech rodzajów malarskich plam, uporządkowanych w trzech planach pracy. Pierwsza z nich , najgłębsza to jednolicie czarne, matowe aksamitne tło. Na nim rozmieszczone nieregularnie są białe obłe, okrągłe i owalne plamy w różnych rozmiarach. Najmniejsze kształty są wielkości monet, największe mają  rozmiar bliski bochenka chleba. Plam jest w sumie około dwustu.  Nie są rozmieszczone w jakimś porządku, nie jest to ani regularny układ, ani narastająca struktura. W chaotycznym rozstrzeleniu zapełniają całą powierzchnię obrazu.  Trzecią malarską formą jest będąca w centrum rozciągnięta poziomo organiczna, nieregularna plama z ażurowymi otworami , namalowana głęboką, lśniącą czernią. Umieszczona na powierzchni czarna plama ma liczne dziury o podobnym nieporządku i nieładzie, co układ białych kształtów. Przez otwory przeziera i matowa czerń tła i fragmenty białych figur.

Obraz Romy Hałat może być oglądany jak abstrakcyjna organiczna kompozycja. Jednak tytuł – „Pejzaż” sugeruje odautorskie odwołanie do rzeczywistości. Może być to blask słońca na trawie filtrowany przez gęste liście drzew lub też bliki światła migoczące na powierzchni stawu lub jeziora.

Roma Hałat, wieloletnia wykładowczyni łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych eksplorowała w swojej twórczości malarskiej i rysunkowej układy, pozornie przypadkowe, które przypominają zapis linearny pisma lub kodu. Wielokrotnie podejmowała też w swoich pracach zagadnienie warstw. Realizowała wielopłaszczyznowe  prace z papieru, które nazywała „Triadami”, innym razem – jak w przypadku  „Pejzaży” za pomocą farb tkała wielowarstwowe koronki form i kształtów na obrazach.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN