Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Półakt wśród drzew" to akwarela ukazująca postać kobiecą wyłaniającą się spomiędzy drzew, które mają wygięte liliowe pnie i niebieskie „palmowe” pióropusze malowane szeroko łukowatymi pociągnięciami pędzla. Kompozycja jest zrytmizowana i dekoracyjna. Zgodnie z założeniami ugrupowania Formistów, do którego należał Romuald Kamil Witkowski, jej nadrzędną wartością jest forma. Poszczególne elementy wypełniają płaszczyznę kartki tworząc, jak pisał inicjator ruchu Zbigniew Pronaszko „jednolity, niezmienny organizm” ( „O ekspresjonizmie", „Maski”, 1918, zesz. 1). Postać kobieca została potraktowana syntetycznie. Jest uproszczona, a wygładzony, lekko zgeometryzowany owal twarzy nosi cechy kubizmu. Jej modelunek oraz zakomponowanie w przestrzeni zdradzają inspirację sztuką ludową, przypominając postaci z podhalańskich malowideł na szkle. Kompozycja jest daleka od mimetyzmu. Otaczająca kobietę przyroda nie naśladuje natury: jest fantastyczna i nierealistyczna, stanowi wyraz przeżyć i wrażeń artysty wyrażonych za pomocą formy i koloru.

Na twórczość Witkowskiego istotny wpływ mieli dwaj postimpresjoniści: Paul Cézanne oraz Paul Gauguin. Odniesienia do ich twórczości można dostrzec także w akwareli „Półakt wśród drzew". Intensywne, nienaturalne barwy i bujna przyroda otaczająca postać przywodzą na myśl prace Gauguina, zwłaszcza dobrze znane płótna powstające podczas jego pobyty na Tahiti. Podobieństwo dostrzec można także w podjętym przez artystę temacie. Ukazał on nagą postać w otoczeniu dzikiej fantastycznej przyrody, w stanie najbardziej pierwotnej bliskości z naturą. Sposób operowania pędzlem i posługiwania się kolorem, budowanie głębi za pomocą barwy, akcentowanie cieni oraz rozczłonkowująca i geometryzująca kompozycję linia wydają się czerpać z pejzaży Cézanne'a. Wprowadzają do pracy rytm, lekkość i pewnego rodzaju „chwiejność”, charakterystyczną dla prac francuskiego malarza. Witkowski, należąc do grupy Formistów, wypracował swój własny odrębny styl, w którym istotne miejsce zajmowała twórczość wspomnianych artystów, a także kubizm. W późniejszych latach nadrzędnym celem stało się dla niego dążenie do oczyszczenia swojej twórczości z dekoracyjności i skupienie na czysto plastycznych zagadnieniach.

Dorota Stolarska-Kultys
 

„Półakt wśród drzew" to akwarela. Przedstawia postać kobiecą pomiędzy drzewami. Są one bardzo wygięte. Nie przypominają drzew, które występują w naturze. Ich kolory również są fantastyczne. Pnie są liliowe. Liście przypominają niebieskie pióropusze. Postać została pokazana w sposób uproszczony. Przypomina sylwetki znane ze sztuki ludowej. Artysta nie chce naśladować natury. Kompozycja to zapis jego przeżyć i wyobraźni.

Dorota Stolarska-Kultys

Romuald Kamil Witkowski był malarzem. Malował akwarelami. To farby, rozcieńcza się je wodą. Zostawiają na papierze rozmyte ślady i rozmyte kolory. Obraz przedstawia półakt kobiecy. Półakt znaczy, że widać tylko część nagiej kobiety. Kobieta stoi za drzewem. Większą część jej sylwetki zasłania pień drzewa. Kobietę zasłaniają też gałęzie i gęste, duże liście. Kształt liści jest niespotykany u drzew rosnących w Polsce. Kobieta znajduje się na egzotycznej wyspie. U dołu widać fragment plaży.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Romuald Kamil Witkowski

Tytuł: „Półakt wśród drzew”

Wymiary: wysokość 53 cm,  szerokość 40 cm

Technika: akwarela na papierze

Rok powstania: niedatowany

Praca Romualda Kamila Witkowskiego to prostokątna pionowa akwarela na papierze, utrzymana w chłodnej tonacji błękitów, ultramaryny, zieleni i bladych szarości z akcentami pomarańczu i koloru kremowego. Obraz przedstawia nierealną, senną scenę. Przez gałęzie dwóch drzew o granatowo – zielonych długich  liściach widzimy fragmentarycznie nagą kobietę.

Kompozycja zdominowana jest przez dwa drzewa, które wyrastają z wąskiego pasa pomarańczowo- żółtej gleby przy dolnej krawędzi i sięgają gałęziami do pozostałych boków pracy – bocznych i górnego. Bladobrązowe pnie z zaznaczoną światłocieniem trójwymiarowością, wyrastają ze środka kompozycji i odsuwają się od siebie nieznacznie ciążąc ku zewnętrznym krawędziom. Mniej więcej od połowy wysokości obrazu z pni drzew zaczynają odchodzić esowato wygięte, szczupłe gałęzie. Jest ich kilka. Każda gałąź zakończona jest pękiem smukłych, lancetowatych liści w kolorach błękitnym, niebieskim, ciemnozielonym, granatowym. Przypominają one duże pompony. Namalowane są szkicowo, pospiesznie, ale intensywnymi kolorami. Wokół liści rozwodnioną, bladoniebieską farbą namalowane są podłużnymi pociągnięciami pędzla rośliny dalszego planu, które jednak też mogą być obłokami. Pomiędzy dwoma pniami drzew, w lewej górnej ćwiartce obrazu widnieje zasłaniana częściowo listowiem półpostać nagiej kobiety. Jej bardzo jasna, gładka, kremowa karnacja kontrastuje z intensywnymi, ciemnymi plamami roślin i ich drapieżnymi, ostrymi kształtami. Kobieta ma krótkie pomarańczowe włosy, przylegające do głowy. Czarną farbą naszkicowane są rysy twarzy – łagodne łuki brwi, kreski oczu, smukły prosty nos i lekko uśmiechnięte wąskie usta. Kobieta zwraca twarz nieznacznie ku środkowi obrazu. Jej tors widzimy frontalnie, pierś po lewej stronie jest całkowicie zasłonięta liśćmi. Podobnie ręce i dolna część ciała są niewidoczne.

Po prawej stronie na dole, na tle pomarańczowego pasa ziemi artysta zostawił swój czarny, akwarelowy podpis: Rom. Witkowski.

Romuald Kamil Witkowski był warszawskim malarzem, związanym z awangardowymi nurtami lat 20. i 30. Należał do grupy warszawskich formistów i  „Rytmu”. Inspirował się uproszczeniami i geometryzacją kubistów, ale jego wcześniejszą fascynacją była secesją i malarstwo Paula Gauguina i Władysława Ślewińskiego. Modelka uwieczniona przez Witkowskiego to już krótkowłosa dama rodem z lat dwudziestych lub trzydziestych, jednak senna kompozycja z egzotyczną roślinnością i aktem żywo przypomina gauguinowskie obrazy o wymowie symbolicznej.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN