Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Spuścizna Teresy Żarnower zachowała się w ograniczonym zakresie. Jej przedwojenne dokonania znane są głównie z reprodukcji, dlatego zespół jej wojennych i powojennych prac, które tworzyła w Nowym Jorku (od 1943), należy dziś do najważniejszych przykładów dorobku artystki. Zespół 15 rysunków zakupionych do zbiorów Muzeum Sztuki po pierwszej retrospektywnej monografii artystki Teresa Żarnowerówna (1897–1949). Artystka końca utopii, zorganizowanej przez muzeum w 2014 roku, jest reprezentatywnym wyborem tego okresu w jej twórczości. Prace te cechuje duża ekspresja wyrażająca doświadczenie wojny, jak i rodzące się nowe tendencje w sztuce (abstrakcyjny ekspresjonizm). Jak podsumował jej prace z tego okresu Barnett Newman: „Dziś pierwsza wystawa jej prac powstałych w naszym kraju, daje wyraz odczuciu artystki, że w świecie, który rozpadł się na jej oczach w gruzy, purystyczna konstrukcja i prywatna tragedia już nie wystarczają, że upieranie się przy absolutnej czystości może być iluzją. [...] To właśnie przejście od abstrakcyjnego języka do abstrakcyjnej myśli, zainteresowanie abstrakcyjną tematyką bardziej niż abstrakcyjnymi dyscyplinami, nadaje jej sztuce siłę i godność”. Praca znajdowała się dawniej w kolekcji Janet, Alex & Anna Abramowicz.

Paulina Kurc-Maj

Współzałożycielka grupy Blok i czołowa reprezentantka polskiego konstruktywizmu. W czasie wojny Żarnower porzuciła abstrakcję na rzecz ekspresyjnych przedstawień figuratywnych. Rysunki z tego okresu często ukazują splecione ciała, kondensując doświadczenie przemocy i zbiorowej traumy. Powstałe na emigracji w Nowym Jorku sygnalizują odwrót artystki od formalnych reguł ku „abstrakcyjnej myśli” – refleksji nad losem człowieka i etycznym wymiarem sztuki. Stanowią ważne świadectwo jednej z najwcześniejszych artystycznych odpowiedzi na realia wojny.