Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Maski zostały zaprojektowane przez artystkę do inscenizowanego czytania „Króla Ubu” Alfreda Jarry’ego w ICA (Institute of Contemporary Art) w Londynie w 1952 r. Themerson i jej mąż Stefan pracowali przez wiele lat nad dziedzictwem Jarry’ego. W 1951 r. wydali pierwszy przekład „Króla Ubu” na język angielski (tłumaczenie Barbary Wright) z ilustracjami Franciszki. Absurdalne poczucie humoru i eksperymenty językowe odpowiadały wrażliwości artystki, która interesowała się awangardowym teatrem bliskim dadaizmowi i surrealizmowi. Maski poprzez deformacje wyolbrzymiają cechy bohaterów, inne poprzez zwielokrotnienia sugerują portrety zbiorowości.

Prace Franciszki Themerson wynikają z jej zainteresowania awangardowym teatrem bliskim dadaizmowi i surrealizmowi. Maski zostały zaprojektowane przez artystkę do eksperymentalnej inscenizacji Króla Ubu Alfreda Jarry’ego w ICA w Londynie w 1951 roku. Themerson wspólnie z mężem Stefanem pracowała przez wiele lat nad dziedzictwem Alfreda Jarry’ego, w 1948 roku wydali pierwszy przekład sztuki na język angielski w swoim wydawnictwie Gaberbocchus Press.

Dramat Król Ubu był próbą przepisania Makbeta Szekspira przy jednoczesnym ekstremalnym przerysowaniu cech jego bohaterów, mówiących wulgarnym językiem i wykonujących gesty pełne przemocy. Maski Themerson przywoływały elementy twarzy za pomocą prostych znaków graficznych. Niektóre z nich poprzez zwielokrotnienie liczby oczu, nosów czy ust sugerują portrety zbiorowe zawarte w pojedynczym obiekcie i ucieleśnienie masy i procesów ponadindywidualnych w jednostkowej figurze. Obecne w twórczości Jarry’ego absurdalne poczucie humoru, krytyka społecznych stereotypów i praca z wydrążeniem języka z normatywnych konwencji były bliskie postawie zarówno Franciszki, jak i Stefana Themersonów.  

Joanna Sokołowska

Informacje o artyście:

Franciszka Themerson to artystka wielu dyscyplin. To malarka, rysowniczka, ilustratorka książek, scenografka, twórczyni filmów eksperymentalnych, wydawczyni.

Opis dzieła:

To 14 masek wykonanych z papier-mâché, czyli masy z papieru i kleju. Maski umieszczone są w gablotach. Niektóre maski mają otwory na oczy lub usta. Dodatkowe elementy namalowane są farbą lub wykonane z drutu. Twarze wykonane są w sposób prosty, bez szczegółów. Na masce ukazana jest twarz postaci ze sztuki Król Ubu. Każda maska to inna postać, np. Król Ubu, Ubica, Rotmistrz Bardior etc. Cztery maski przedstawiają postaci zbiorowe, np. cała armia polska, cała armia rosyjska. Te maski mają wiele oczu, ust, nosów. Każda maska ma inny kształt i inny charakter. Charakter danej postaci pokazany jest w sposób przerysowany. Pasuje to do stylu sztuki.

Artystka zaprojektowała maski dla aktorów na otwarte czytanie sztuki w ICA (Instytut Sztuki Współczesnej) w Londynie, w 1951 r.  Dzisiaj te maski znajdują się w Muzeum Sztuki w Łodzi.

Ważne informacje:

Król Ubu, czyli Polacy to sztuka francuskiego pisarza Alfreda Jarry’ego z 1896 r. Franciszka Themerson pracowała wiele razy nad sztuką Król Ubu:

• Wydawnictwo Franciszki i jej męża opublikowało pierwszy angielski przekład tej sztuki. Franciszka Themerson zaprojektowała ilustracje do tej książki.
• Franciszka Themerson zaprojektowała maski dla aktorów na otwarte czytanie Króla Ubu w ICA (Instytut Sztuki Współczesnej) w Londynie.
• Przygotowała lalki i scenografię do spektaklu marionetek w Sztokholmie.
• Narysowała wersję komiksową sztuki Król Ubu.

Sztuka teatralna Król Ubu opowiada historię głupiego i okrutnego władcy. To sztuka awangardowa. Twórcy awangardy poszukują nowych, oryginalnych rozwiązań i odrzucają tradycyjny styl. Ta sztuka teatralna ma dosadny dowcip, wulgarny język, groteskowe postaci. Pokazuje głupotę i wady ludzi. Jest śmieszna i straszna. Mówi się, że to teatr absurdu. W teatrze absurdu tragiczne zdarzenia pokazane są poprzez komiczne sytuacje. Franciszka Themerson była zafascynowana tą historią.

Autorka skryptu: Luiza Łuszcz-Kujawiak

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.