Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Fotomontaż – najbardziej skondensowana w formie poezja” – pisał Szczuka w awangardowym piśmie „Blok", które współredagował. Zaprojektowana przez niego okładka do tomu wierszy Broniewskiego jest jednym z najciekawszych osiągnięć fotomontażu lat międzywojennych. Jednocześnie jest syntetyczną wizją epoki maszyn i rozwoju technologicznego, która determinuje postawę nowoczesnego człowieka. Poprzez wycięte fragmenty różnych obrazów, niejako wyjęte ze starego kontekstu i połączone w nowym, fotomontaż stał się gatunkiem twórczości plastycznej, zbieżnym z poezją, szukającą sensu pomiędzy słowami, na styku różnych znaczeń, w nowo tworzonym kontekście wiersza. Stąd Szczuka ukuł pojęcie „poezjoplastyki", nowoczesnej formy twórczości, mającej potencjał ukazywania złożoności życia i zjawisk nowoczesnego społeczeństwa. Ten fotomontaż stawia pytanie o człowieka, który z jednej strony, jako jednostka, jest zwykłą marionetką, z drugiej w masie ludzkiej staje się drobnym, nierozpoznawalnym elementem życia miasta.

Karol Jóźwiak (Cytat za: „Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm", red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012, s. 970).

Informacje o artyście.

Mieczysław Szczuka: 

● polski artysta; 
● tworzył w 1 ćwierci XX wieku; 
● należał do grupy „Blok" → ważna grupa awangardowa → wydawała pismo zatytułowane „Blok” → Mieczysław Szczuka pisał teksty do „Bloku”; 
● robił fotomontaże, projekty książek i czasopism, plakaty; 
● zajmował się awangardowym teatrem i filmem. 

Co to jest fotomontaż? 
● technika artystyczna; 
● polega na cięciu zdjęć i układaniu z nich nowych obrazów;  
● wycięte fragmenty zdjęć znaczą coś nowego. 
Mieczysław Szczuka mówił, że fotomontaż jest podobny do poezji. Poezja łączy słowa i tworzy nowy sens. Fotomontaż łączy fragmenty zdjęć i tworzy nowy sens. Szczuka nazwał fotomontaż „poezjoplastyką".  

Opis dzieła:

Mieczysław Szczuka zrobił fotomontaż „Dymy nad miastem". „Dymy nad miastem" to projekt okładki książki. Książkę napisał Władysław Broniewski. Władysław Broniewski był poetą. Książka „Dymy nad miastem" to zbiór wierszy Broniewskiego.  
Wiersze Broniewskiego są podobne do przekonań Mieczysława Szczuki.  
Fotomontaż „Dymy nad miastem" to symetryczny obraz. Składniki fotomontażu: 
● duże czarne litery → to tytuł książki i tytuł fotomontażu → znajdują się na górze i na dole obrazu; 
● fragmenty fotografii → zatłoczone ulice, jadą po nich auta wojskowe i rowerzyści, idzie dużo ludzi. Pojazdy i ludzie są w szyku → fotografie są w odcieniach koloru brązowego. Kolor brązowy w fotografii to sepia → fotografie znajdują się w środkowej części obrazu; 
● biała przestrzeń → na białym tle jest postać uzbrojonego żołnierza. On ma kask, karabin, kurtkę i spódnicę do kolan. To żołnierz szkocki. Żołnierz ma szeroko rozstawione nogi. Jego nogi opierają się o duże palce. Te palce są wycięte z innego zdjęcia. Palce są bardzo duże wobec postaci żołnierza. Żołnierz przypomina marionetkę, którą ktoś steruje. Żołnierz maszeruje, ale jest pomiędzy dwoma światami → biała przestrzeń znajduje się pomiędzy fotografiami ulic; 
● fragment okrągłego okna z metalową obręczą → okno przypomina zwieńczenie bramy, przypomina także wielkie oko → okno znajduje się nad żołnierzem; 

Autorka skryptu: Agnieszka Wojciechowska-Sej

Mieczysław Szczuka w awangardowym piśmie „Blok”, które współredagował „Fotomontaż – najbardziej skondensowana w formie poezja”. Okładka do tomu wierszy Broniewskiego zaprojektowana przez Mieczysława Szczukę jest jednym z najciekawszych fotomontaży lat międzywojennych. Fotomontaż zestawia różne fotografie, którym nadaje się nowe znaczenia i konteksty oraz często również tekst, słowo pisane. Staje na granicy pomiędzy poezją a obrazem. Te, czasem zaskakujące różnorodnością znaczeniową kompozycje skojarzeń, artysta nazwał „poezjoplastyką”.
Projekt okładki „Dymy nad miastem" to syntetyczna wizja epoki maszyn i rozwoju technologicznego, w którym przyszło żyć człowiekowi. Artysta wykorzystując fragmenty różnych fotografii zestawia je w nowe znaczenia, a słowo uzupełnia treść pracy. (Artysta używa słów w swojej pracy, mają one znaczenie, dodają do pracy nowe treści.) Zestawienie zmiennej skali przedstawionych postaci, nadając im nowy kontekst zmieniają sens pierwotny fotografii.(Artysta w swojej pracy umieścił elementy o różnych wielkościach, jedne elementy są małe, a inne duże. Wielkość elementów ma też znaczenie, by dobrze zrozumieć treść całego dzieła.) Wielkie dłonie trzymają drobną postać człowieka, żołnierza – który staje się bezwolną marionetką wykonującą rozkazy. W tłumie człowiek staje się drobnym, nierozpoznawalnym elementem życia miasta.

Mirosław Szczuka urodził się w 1898. Był malarzem, grafikiem, rzeźbiarzem i pionierem fotomontażu. Zajmował się filmem abstrakcyjnym, inscenizacją teatralną, projektował ilustracje, okładki książek i czasopism, plakaty. Zajmował się również taternictwem. 13 sierpnia 1927 roku zginął w Tatrach.

Autorka skryptu: Katarzyna Mądrzycka-Adamczyk