Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Projekty wystawiennicze" to zbiór pięciu rysunków na kartonie wykonanych ołówkiem i temperą i ukazujących szkice stoisk wystawienniczych. W szkicach można wyodrębnić trzy różne układy oparte na podobnym schemacie, którego element konstrukcyjny stanowi geometryczny szkielet – rodzaj ramy łączącej poszczególne części. Dwa wzory ukazane zostały w dwóch różnych ujęciach. Wszystkie trzy projekty mają spójną kolorystykę. Są to czyste barwy ograniczone do czerwieni, niebieskiego i żółtego oraz czerni i szarości. Podobne rozwiązanie konstrukcyjne i kolorystyczne zostało przez Władysława Strzemińskiego zastosowane w zrealizowanych w 1948 roku „Kompozycjach przestrzennych" przeznaczonych do powstającej wówczas Sali Neoplastycznej w Muzeum Sztuki.

Strzemiński projektowaniem mebli i przestrzeni użytkowych zajmował się jeszcze w okresie międzywojennym, zwłaszcza wówczas, gdy był związany z grupą Praesens zrzeszającą awangardowych artystów i architektów, zwolenników konstruktywizmu i funkcjonalizmu. Razem z architektem Szymonem Syrkusem opracował w tym czasie projekt salonu futer z charakterystyczną witryną „rozbitą” na kubiki i prostokąty różnej wielkości. Zdradzała ona inspiracje dokonaniami Gerrita Thomasa Rietvelda, jednego z architektów zrzeszonych w holenderskiej grupie De Stijl, której pionierskie realizacje w duchu neoplastycyzmu stanowiły istotny punkt wyjścia dla rozważań Strzemińskiego dotyczących rzeźby unistycznej, a także nowoczesnej architektury i sztuki użytkowej. W 1928 roku artysta w duecie z żoną Katarzyną Kobro, zaprojektował barwną „kabinę tytoniową” zgłoszoną przez nich do organizowanego przez warszawski magistrat konkurs na kioski, gabloty i meble miejskie. Małżeństwo zaangażowało się także w realizację pawilonów wystawienniczych dla Ministerstwa Skarbu i Monopolu Państwowego na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu. Strzemiński był też prawdopodobnie autorem pokoju dziennego w prywatnym mieszkaniu Mariana Minicha, dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi w latach 1935–1965. Wnętrze i znajdujące się w nim meble utrzymane były w takiej samej neoplastycznej kolorystyce, jak omawiane projekty wystawiennicze.

W roku akademickim 1948/1949 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych) w Łodzi Strzemiński prowadził zajęcia z projektowania przestrzennego obejmujące projektowanie wnętrz i mebli, a także naukę zasad barw i światła. W tym okresie powstały również jego liczne rysunki mebli do wnętrz mieszkalnych, m.in. biurka, łóżka, kozetki, krzeseł itp. Razem z Romanem Modzelewskim, późniejszym rektorem ASP, Strzemiński zabiegał wówczas o możliwość realizacji w przemyśle zarówno pomysłów swoich, jak i studentów. Postrzegał łódzką szkołę jako laboratorium działające na rzecz przemysłu.

W projektach Strzemińskiego widoczne są inspiracje realizacjami niemieckiego Bauhausu i holenderskiego De Stijl oraz odwołania do funkcjonalizmu. Istotne miejsce zajmuje w nich kolor, o którym napisał wspólnie z Kobro w „Kompozycji przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (1931): „Kolor w zetknięciu z przestrzenią odbija na nią wpływ swej energii. Można powiedzieć, że wpływ koloru w przestrzeni rozciąga się aż do nieskończoności. Kolor ujarzmia przestrzeń i promieniuje na nią”. Zgodnie ich teorią kolory „rozbijają bryłę” tworząc wrażenie jej jedności z przestrzenią i wspierając równowagę pomiędzy poszczególnymi jej elementami.

Dorota Stolarska-Kultys

„Projekty wystawiennicze" to zbiór pięciu rysunków na kartonie. Zostały wykonane ołówkiem i farbą. Ukazują szkice stoisk służących do prezentacji przedmiotów. Rysunki przedstawiają trzy układy. Wszystkie opierają się o podobny schemat. Dwa wzory ukazane zostały w dwóch różnych ujęciach. Wszystkie trzy projekty mają podobne kolory. Są to czyste barwy: czerwień, niebieski i żółty oraz czerń i szarość. Władysław Strzemiński zastosował podobne rozwiązania w „Kompozycjach przestrzennych". Zrealizował je w 1948 roku. Powstały z myślą o Sali Neoplastycznej w Muzeum Sztuki w Łodzi.

Strzemiński projektował meble także przed II wojną światową.

Dorota Stolarska-Kultys

Władysław Strzemiński był malarzem i rysownikiem. Czasem projektował meble. Projekty wystawiennicze to projekty mebli. Mogą służyć jako ławka. Mogą też służyć jako słup ogłoszeniowy. Każdy z mebli przedstawionych na rysunkach składa się z pionowych i poziomych elementów. Są wykonane z pomalowanego drewna. Są kwadratowe lub prostokątne, wyglądają jak ramy do obrazów. Artysta ustawił ramy w pionie i w poziomie. Do niektórych ram wstawił kolorowe płaszczyzny z drewna. Na płaszczyznach pionowych są reklamy różnych towarów. Na płaszczyznach poziomych można siadać, jak na ławce.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Władysław Strzemiński

Tytuł: „Projekty wystawiennicze”

Wymiary: wysokość 26,2 cm,  szerokość 41,7 cm

Technika: malarstwo temperowe; rysunek ołówkiem

Rok powstania: 1946-48

Cykl prac Władysława Strzemińskiego „Projekty wystawiennicze” to prostokątne arkusze – cztery poziome i jeden pionowy o jednakowych rozmiarach. Są to kolorowe projekty prototypów architektury wystawienniczej z propozycjami wykorzystania ich w obszarze handlu detalicznego.

Pierwsza praca z cyklu najpełniej oddaje ideę prototypu. Na prostokątnym poziomym polu Strzemiński narysował ołówkiem i potem wypełnił jednolitymi plamami barwnymi geometryczny ekspozytor wystawienniczy i dziewczynkę stojąca przy pulpicie. Centrum pracy i lewą część zajmuje narysowany w rzucie aksonometrycznym mebel o charakterze ekspozytora wystawienniczego lub lady sklepowej. Strzemiński wykreślił projekt w rzucie przestrzennym. Mebel można by przestrzennie określić bryłą leżącego prostopadłościanu, którego szczyt znajduje się w centrum rysunku i biegnie w głąb pracy, ku lewemu górnemu narożnikowi. Konstrukcję mebla tworzą trzy prostokątne ramy przecinające się w trzech płaszczyznach. Szczyt ekspozytora to ażurowa pionowa prostokątna rama z listewek o przekroju kwadratowym. W dolnej części to tylko stelaż, z którego wystaje dwukolorowy pulpit – niebieski po lewo i żółty po prawo. Na żółtej części pulpitu widnieją zapisane w uproszczony sposób trzy wersy czerwonych znaków. Powyżej niebieskiej części pulpitu znajduje się pionowa prostokątna czerwona płyta. Strzemiński umieścił na niej półpostaciowe rysunki dwóch dziewczynek, które wydają się sięgać po coś, co leży na poziomym pulpicie. Pozwala to zorientować się w skali projektowanego mebla ekspozycyjnego. Powyżej głów dziewcząt widnieją czarne i białe znaki w trzech wersach każdy z nich. Na tej samej wysokości co niebiesko – żółty pulpit, po lewej stronie umieszczony został wzdłuż dłuższej krawędzi szary pulpit. Pozioma rama, która go wspiera jest jednocześnie podstawą dla niebieskiej prostokątnej pionowej ściany po prawej stronie, stanowiącej przeciwwagę dla szarego pulpitu. Trzecia rama jest ustawiona pionowo, wyznaczając głębokość mebla. Listwy ram obwiedzione są kolorami neoplastycznymi. Mebel przypomina kolory rozmieszczone w przestrzeni. Prawa strona projektu to powiększony rysunek dziewczynki , który Strzemiński rzutował na czerwoną płytę ekspozytora. To widoczna w półpostaci, stojąca przy pulpicie dziewczynka z włosami obciętymi do linii szczęki i pokaźną kokarda na czubku głowy. Jej twarz jest pusta, nie ma tam rysów. Dziecko ubrane jest w prosty strój z długim rękawem i ostro zakończonym kołnierzem. Sięga prawą ręką po coś, co niezwykle skrótowo Strzemiński zaledwie naszkicował na pulpicie. Powyżej głowy dziewczynki widnieje zapisany pospiesznie ołówkiem rachunek lub obliczenie, potem przekreślone ukośną linią, jakby uznane za nieważne.  Z zapisu można wyczytać logiczną sumę liczoną pod kreską „72 + 72 = 144”. Obok, po lewej stronie, ledwie widoczne, bo wytarte gumką pozostały ślady wyskalowania prostokątnej płaszczyzny .

Poszczególne projekty ekspozycyjne są wariacjami na temat ergonomicznych, geometrycznych ekspozytorów służących handlowi detalicznemu a jednocześnie reklamie i przekazowi informacyjnemu. Strzemiński rozważa wygodę użytkowników, umieszczenie identyfikacji wizualnej oraz koniecznych informacji sprzyjających sytuacji kupna – sprzedaży.

Artysta jeszcze w okresie dwudziestolecia międzywojennego pracował z uczniami i uczennicami szkół branżowych, których według autorskich programów nauczał estetyki wykorzystywanej w handlowej codzienności. Po rozpoczęciu pracy w PWSSP w Łodzi po zakończeniu II wojny światowej implementował swoje sprawdzone pomysły edukacyjne w programach dla studentów. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN