Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Anioł" to obraz wykonany w technice stiuku barwionego, ukazujący mocno zgeometryzowany, bliski abstrakcji wizerunek anioła. Przedstawienie rozbite zostało na przenikające się płaszczyzny – plamy barwne zamknięte grubym konturem. Wyznaczają go głębokie żłobienia podkreślone czernią. Twarz i włosy postaci zaznaczone zostały schematycznie, podobnie jak znjadująca się po prawej stronie kompozycji przeskalowana ręka i umieszczony po lewej na dole fragment skrzydła. Już na wczesnym etapie swojej twórczości Jan Hrynkowski wykazywał skłonność do uproszczeń i deformacji, które przejawiały się między innymi w charakterystycznych wydłużeniach przedstawianych postaci i ich mocno syntetycznym ujęciu. W latach 1917-1922 współtworzył ugrupowanie Formistów (Ekspresjonistów Polskich), przedkładających prymat formy nad treść dzieła, co miało wpływ na całą jego późniejszą działalność artystyczną. Inspiracje czerpał ze światowych ruchów awangardowych, jak również z rodzimej sztuki ludowej. W pracy Anioł szczególnie silnie widoczne są wpływy kubizmu, a przede wszystkim realizacji Pabla Picassa. Autor zdaje się prowadzić rodzaj dialogu z charakterystyczną „picassowską” linią. W pewnym sensie, po wieloletniej przerwie, powraca w niej do swoich formistycznych korzeni. Dotyczy to zarówno strony formalnej, jak i podejmowanej tematyki. Motyw anioła, który pojawia się u Hrynkowskiego stosunkowo często to nawiązanie do sztuki ludowej oraz średniowiecznego drzeworytu, które stanowiły dla niego istotną inspirację w tamtym okresie. Artysta czerpie tu też wyraźnie z doświadczeń zdobytych podczas pobytów w Paryżu, który odwiedził w latach 1921-1922, a później w 1930 roku. Przejawia się to zwłaszcza w operowaniu kolorem, którym posługuje się na sposób „francuski”, eksperymentując z płasko nakładanymi zestawieniami barw. Kluczowa dla kompozycji jest „brutalizująca” ją, mocna czarna linia, rysująca układy zachodzących na siebie kubizujących form. Przedstawienie postaci poddanej deformacji silniejszej niż kiedykolwiek w twórczości artysty, zbliża kompozycję do poszukiwań charakterystycznych dla dzieł abstrakcyjnych, jednak Hrynkowski zdecydował się nie tworzyć sztuki nieprzedstawiającej.

Dorota Stolarska-Kultys

„Anioł" to obraz, który został wykonany na tynku. Kompozycja składa się jak gdyby z kawałków. Oddzielają je grube czarne linie. Kawałki są wypełnione kolorem. Niektóre na siebie nachodzą. Wizerunek anioła jest bardzo prosty. Praca przypomina obrazy Pabla Picassa.

Informacje o artyście:
Jan Hrynkowski był malarzem. Artysta robił też rysunki i grafiki. Należał do grupy Formistów w Krakowie. Formiści działali w latach 1917-1922. Formiści upraszczali kształty, odwoływali się do kubizmu i sztuki ludowej. Przedstawione w ich obrazach postaci, przedmioty stawały się figurami geometrycznymi. Hrynkowski był też pod wpływem malarstwa kolorystów.
    
Opis dzieła:
„Anioł jest to praca zrobiona na tynku. Ręka anioła jest zbyt wielka w stosunku do głowy anioła. Przedstawienie anioła podzielone jest na kilka  kawałków. Podobnie kubiści rozkładali na kawałki swoje postaci. „Anioł“ Hrynkowskiego jest kolorowy. Składa się z kawałków: niebieskich, zielonych i złotożółtych. Uproszczenie przedstawienia postaci to wpływ twórczości artystów ludowych.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jan Hrynkowski

Tytuł: „Anioł”

Wymiary: wysokość 102 cm szerokość 74,5 cm

Technika: malarstwo na desce zagruntowanej stiukiem

Rok powstania: około 1948

Obraz Jana Hrynkowskiego namalowany jest na grubej, pionowej prostokątnej desce, grubo zagruntowanej stiukiem. Praca przedstawia uproszczoną, zgeometryzowaną półpostać anioła zwróconego w prawą stronę, z prawą ręką podniesioną w geście błogosławieństwa. Płaskie plamy barwne obwiedzione są czarnym konturem, który jest wyryty w gruncie.

Przez pole obrazu wykreślone są dodatkowo proste linie, które są niezależne od postaci. Budują wrażenie odbijania się świata w spękanym lustrze.  Dwie najbardziej wyraziste linie przebiegają diagonalnie – pierwsza biegnie od górnej krawędzi blisko lewego brzegu, ku środkowi dolnej budując smukły trapez prostokątny po lewej stronie i dopełniający go większy po prawej. Z tą ukośną linią przecina się mniej więcej  w połowie wysokości kreska opadająca od prawej strony górnej krawędzi ku lewemu bokowi,  wyznaczając duży trójkąt prostokątny. Skrzyżowane diagonalne linie dzielą prostokąt obrazu na cztery pola, z których największy jest pięciobok zajmujący prawą część pracy.

Po prawej stronie, w obszarze większego czworokąta, namalowany jest tytułowy „Anioł” w stalowoniebieskiej szacie. Półkolistą twarz zwróconą w prawo wypełniają czarne linie – fala smukłego nosa przechodzącego w łuk brwiowy i linearne oczy. Prawe to pionowy łuk przekreślony krótką wznoszącą się kreską, lewe – ukośny odcinek. Twarz wypełnia blady brzoskwiniowy kolor. Anielskie włosy są jasnoszare, spływają wzdłuż lewego policzka lekko falując i opadają na klatkę piersiową. Twarz i włosy anioła okala żółty nimb. Z prawej strony przez aureolę, ale nie przez twarz, przechodzi ukośna linia, która opadając, konturuje prawe ramię postaci. Niebieska szata jest prosta, nieokreślona. W talii opina ją żółty pasek. Z dolnego brzegu pracy wzbija się lekkim skosem w prawo masywna, nieproporcjonalnie duża ręka zakończona dłonią nieco poniżej głowy anioła. Jest większa niż twarz i ma ten sam kolor, więc rozpoznajemy ją jako anielską, lecz jej zaczepienie anatomiczne jest nieznane. Dłoń jest półkoliście obrysowana z prawej strony, przy małym palcu. Palce wyznaczają czarne linie wewnętrznego podziału. Dwa z nich – wskazujący i środkowy, są wyższe, i przypominają gest błogosławieństwa. Na prawo od anioła na dole widnieje szachownica podłogi złożona z czarnych i czerwonych kwadratów. Powyżej posadzki – szara ściana z półkolistą arkadą, wypełnioną kolorem seledynowym.

Lewą, węższą część obrazu zajmuje szarozielone skrzydło anioła oparte o czarną ukośną linię, poniżej ramienia postaci. Tłem dla skrzydła po lewej stronie jest kolor żółty. Powyżej obraz wypełnia kolor stalowy z trzema czarnymi łukowatymi, krzyżującymi się liniami  oraz niewielkie zielone ostrołukowe pole z żółtym krzyżem.

Figura anioła we wnętrzu została przez Hrynkowskiego zdynamizowana poprzez nieznajdujące odzwierciedlenia w rzeczywistości czarne linie. Malarstwo Hrynkowskiego jest typowym przykładem stylistyki formistycznej; łączy w sobie kubizującą deformację, młodopolską dekoracyjność i ludowość.

Agnieszka Wojciechowska–Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN