Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu w pobliżu kościoła Bernardynów" to fotografia zrobiona w technice stereoskopowej. Polega ona na wykonaniu dwóch fotografii z różnych punktów widzenia z zachowaniem takiego odstępu, aby patrząc na nie przez specjalnie przeznaczony do tego stereoskop, uzyskać wrażenie trójwymiarowości. Technika ta zaczęła zdobywać popularność w latach 50. XIX wieku. W Polsce jej prekursorem był Karol Beyer, który wydawał serie fotografii stereoskopowych o Warszawie. Tego rodzaju obrazy można było oglądać za pomocą domowych przeglądarek, a od lat 80. także w fotoplastykonach.

W prowadzonym przez siebie zakładzie fotograficznym Beyer wykonywał przede wszystkim portrety. Jego zainteresowania sięgały jednak znacznie dalej, zajmował się fotografią naukową, dokumentował zbiory i kolekcje sztuki, interesowała go także architektura i pejzaż. Jako jeden z pierwszych w Polsce, w latach 60. XIX wieku zaczął fotografować wydarzenia o znaczeniu politycznym i historycznym. Był zaangażowany w sprawę narodową, co przekładało się także na podejmowane przez niego tematy. Wykonywane w plenerze fotografie o charakterze społecznym czynią z niego jednego z pierwszych polskich fotoreportażystów. Do tego rodzaju zdjęć należy również omawiana tu praca. Fotografia powstała w burzliwym 1861 roku. W lutym wojsko rosyjskie krwawo stłumiło odbywającą się w Warszawie demonstrację patriotyczną, w kwietniu otworzyło ogień do bezbronnej ludności zgromadzonej na Placu Zamkowym. Ukazana przez Beyera procesja Bożego Ciała, podobnie jak wiele innych odbywających się w tym okresie uroczystości religijnych, stała się kolejną okazją dla zademonstrowania nastrojów patriotycznych. Autor rozumiał wagę tych wydarzeń i starał się je dokumentować. Podczas uroczystości powstał cały zespół zdjęć ukazujących tłumy warszawiaków zgromadzonych na Krakowskim Przedmieściu przed kościołem św. Krzyża. Cześć fotografii została zrobiona przed kościołem Bernardynów (obecnie św. Anny), inne z okien pałacu Staszica. Te ostatnie stanowią zapowiedź późniejszych dokumentalnych realizacji Beyera, który po wprowadzeniu w październiku 1861 roku stanu wojennego, wykonywał zdjęcia z ukrycia, najczęściej z okien budynków.

„Procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu w pobliżu kościoła Bernardynów" to fotografia zrobiona w technice stereoskopowej. Polega ona na wykonaniu dwóch fotografii z różnych punktów widzenia. Ogląda się je obok siebie w specjalnym aparacie. Obraz nie jest wówczas płaski. Powstaje wrażenie przestrzeni. Technika ta zaczęła zdobywać popularność w latach 50. XIX wieku. W Polsce Karol Beyer stosował ją jako pierwszy.

Ukazana na fotografii procesja Bożego Ciała odbyła się w 1861 roku. Polska była wtedy pod zaborami. Nie było to jedynie wydarzenie religijne. Procesja była okazją do pokazania zaborcom przywiązania do kraju.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Karol Beyer był fotografem polskim w XIX wieku. Robił fotograficzne reportaże, stosował różne nowe techniki fotograficzne.

Fotograf zrobił wiele zdjęć na Krakowskim Przedmieściu: przed kościołem św. Krzyża, przed kościołem Bernardynów (obecnie św. Anny) i z okien Pałacu Staszica.

Opis dzieła:

„Procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu w pobliżu kościoła Bernardynów” to fotografia stereoskopowa. Stała się ona popularna począwszy od lat 50. XIX wieku. Polega ona na zrobieniu dwóch bardzo podobnych zdjęć. Drugie zdjęcie jest zrobione z nieco innego punktu widzenia. Oba zdjęcia są ułożone obok siebie. Patrząc przez specjalne urządzenie można było zobaczyć jak budynki stają się trójwymiarowe.

Religijna procesja Bożego Ciała w Warszawie w 1861 roku stała się wydarzeniem politycznym. Polska była wtedy pod zaborami. Ludzie demonstrowali swój sprzeciw wobec władzy rosyjskiej. Polacy uczestniczący w procesji religijnej, jednocześnie pokazywali swój patriotyzm.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska -Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Karol Beyer

Tytuł: „Procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu w pobliżu kościoła Bernardynów”

Wymiary: wysokość 7,5 cm,  szerokość 17,2 cm

Technika: fotografia czarno-biała stereoskopowa

Rok powstania: 1861

Pracę stanowią dwie kwadratowe czarno-białe fotografie prezentowane razem, które wykonano techniką stereoskopową. Zdjęcia oglądane przez specjalny aparat tworzą wrażenie trójwymiarowości. Na fotografiach widoczna jest procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu w 1861, która była jednocześnie manifestacją patriotyczną i protestem wobec zaborcy.

Dwie monochromatyczne fotografie zespolone są w jedną płaszczyznę o kształcie wydłużonego, leżącego prostokąta. Każda z nich ma format kwadratu i przedstawia przestrzeń miejską z tłumem ludzi. Boczne skraje pracy stanowią beżowe marginesy o szerokości kilku centymetrów, z których prawy zawiera odręcznie zapisany skrót tytułu „Procesja Bożego Ciała na Krakowskim Przedmieściu”. Lewa fotografia przedstawia tłum zgromadzony na ulicy. Dolną partię stanowi grupa ludzi uczestniczących w tytułowej procesji, ubrani są w zdecydowanej większości na czarno, po lewej fragmenty niesionych flag, sztandarów, gdzieniegdzie białe parasolki. Resztę stanowi zabudowa, rząd kamienic o zróżnicowanej wysokości i odcieniach szarości. Dolna krawędź budynków tworzy w jednej trzeciej wysokości ukośną linię oddzielającą je od tłumu. Nad dwuspadowymi dachami z wieloma kominami widać fragment białego nieba. Prawa fotografia została wykonana z delikatnym przesunięciem, przedstawia ten sam fragment Krakowskiego Przedmieścia i nie różni się kompozycyjnie. Zachodzą delikatne różnice widoczne w zabudowie – ucięty fragment kamienicy przy lewej krawędzi i widoczny fragment kolejnej kamienicy przy prawej krawędzi.

Karol Beyer (ur. 1818 – zm. 1877) był prekursorem techniki fotografii stereoskopowej w Polsce. Pierwotnie interesowały go portrety, pejzaże architektury czy też dokumentowanie kolekcji sztuki. W latach 60. XIX wieku jako jeden z pierwszych w Polsce zaczął dokumentować wydarzenia o charakterze politycznym i historycznym, łącząc fotoreportaż z eksperymentalną techniką trójwymiarową.

Wojciech Grum, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN