Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Lenin" to jedna z kilku prac, które Benon Liberski poświęcił przywódcy Rosji Radzieckiej. Artysta jest autorem zarówno monumentalnych portretów ukazujących jego popiersie, jak i kompozycji figuralnych, w których postać Lenina pojawia się w scenach malowanych w charakterystyczny dla artysty, „plakatowy” sposób. Ich tematem była z reguły historia walk rewolucyjnych - motyw, który obok scen z życia robotników czy epizodów z wojny był wielokrotnie podejmowany przez Liberskiego w latach 60.

Artysta, który rozpoczął studia w 1948 roku na Wydziale Grafiki w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego). Z powodu likwidacji kierunku od 1951 roku kontynuował naukę na Wydziale Grafiki Propagandowej w katowickiej filii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Wydział miał być w założeniu kuźnią kadr artystycznych na usługach aparatu partyjnego. Ten etap edukacji silnie wpłynął na twórczość artysty, który do swoich obrazów przeniósł charakterystyczną dla propagandowych plakatów dosadność i bezpośredniość. Przejawiała się ona w warstwie artystycznej poprzez uproszczenia lub dekoracyjne deformacje form, stypizowanie postaci, czy jaskrawą lub często też ujednoliconą kolorystykę. Jednocześnie Liberski, podobnie jak inni łódzcy artyści, którzy tak jak on ukończyli katowicką filię ASP, zaliczał się do grona realistów. Przeciwstawiając się awangardzie postulowali oni, że sztuka nie może istnieć w oderwaniu od rzeczywistości, a jej miejsce jest blisko ludzi i ich problemów. Do pewnego stopnia przedstawiciele łódzkiej szkoły realistów opowiadali się również po stronie ideologii komunistycznej. Liberski także pozostawał pod jej wpływem, o czym świadczą podejmowane przez niego tematy. Prace te mają jednak swój specyficzny charakter, tak jak omawiany portret, w którym udało się artyście zachować pewną „fotograficzność” ujęcia. Twarz Lenina została tu ukazana lekko od góry, jak gdyby w geście unoszenia głowy. Oczy patrzące na widza od dołu i zmarszczki wydobyte silnym kontrastem czynią ją jeszcze surowszą i srogą.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośredni od artysty.

Dorota Stolarska-Kultys

„Lenin" to bardzo duży obraz. Przedstawia portret rosyjskiego przywódcy. Lenin nie żył już gdy obraz powstał. Został on namalowany na podstawie fotografii. W obrazie da się to wyczuć. Nie jest to typowe ujęcie, twarz została pokazana lekko od góry. Ma się wrażenie zatrzymanego ruchu. Na pewnym etapie Liberski podejmował tematy związane z komunizmem. Malował obrazy przedstawiające rewolucję w Rosji, życie robotników i sceny z wojny. Wpływ miał na to kierunek studiów, który skończył.

Dorota Stolarska-Kultys

Opis dzieła:

Obraz Benona Liberskiego „Lenin” jest bardzo duży. Powstał najprawdopodobniej w latach 50. XX wieku, prawdopodobnie malowany był ze zdjęcia. Benon Liberski w 1951 roku studiował na Wydziale Grafiki Propagandowej w katowickiej filii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Benon Liberski malował wtedy wielkoformatowe portrety propagandowe, służące ideologii komunistycznej.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Benon Liberski

Tytuł: „Lenin”

Wymiary: wysokość 151 cm,  szerokość 127 cm

Technika: malarstwo na płótnie

Rok powstania: lata 50. - 60. XX wieku (niedatowany)

Obraz Benona Liberskiego to praca olejna na dużym pionowym prostokątnym płótnie. Cały kadr wypełniony jest ponadnaturalnie wielką twarzą Włodzimierza Ilicza Lenina z widocznymi ramionami, ukazanymi na wprost. Ujęcie przypomina kadr fotografii do dokumentów. Tłem portretu jest nierównomiernie pokryta różnymi odcieniami szarości powierzchnia. Jasna szarość, bliska zbrudzonej bieli jest najbliżej górnej krawędzi. Schodząc w dół szarość ciemnieje ku ciemnemu grafitowi.

Portret Lenina jest umieszczony centralnie na prostokątnym obrazie. Pionowa oś symetrii przechodzi przez linię nosa. Pozioma oś symetrii pokrywa się z linią oczu. Obraz malowany jest szerokimi, wyrazistymi pociągnięciami pędzla, gdzieniegdzie z grubo nałożoną farbą. Granice pomiędzy poszczególnymi elementami twarzy i stroju oddzielone są czarnym mocnym konturem. Nadaje to wizerunkowi posępnego charakteru. Lenin na portrecie ma wysokie, łyse czoło. Dopiero kontur czaszki okolony jest rudymi krótkimi włosami. Chłodne światło pada z lewej strony, zostawiając na czole bohatera jasnokremową plamę. Na policzku i nosie światło jest bliskie chłodnej bieli. Twarz z prawej strony obrazu zalana jest brunatnym mrokiem. Tylko obrys policzka po prawo jest okonturowany nieoczekiwanie czerwoną linią, jakby oświetlała go gorejąca łuna.

Czarne brwi mężczyzny są ściągnięte tak, że tworzy się pomiędzy nimi podwójna pionowa zmarszczka. U nasady nosa brwi opadają, podnoszą się wyrazistą falą ku skroniom. Poniżej osadzone są migdałowato wycięte, przenikliwe, czarne oczy z kontrastującymi białkami. Pod oczami widoczne są sine podkrążenia. Nos jest prosty, szczupły, ostro zakończony. Lenin ma rude wąsy, tworzące trójkąt pomiędzy nosem a ustami. Usta są zamknięte, blade. Poniżej, na podbródku widoczna jest przystrzyżona ruda broda, która nie zachodzi na linie żuchwy.

Lenin ubrany jest w schematycznie namalowany elegancki strój – czarną marynarkę, białą koszulę, niebieski krawat.

Benon Liberski to malarz związany z „łódzką szkołą realizmu”. Powojenny debiut wplątał go w trudny czas oscylacji pomiędzy koniecznością płacenia trybutu komunistycznej władzy, a własnymi poszukiwaniami twórczymi.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN