Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Moje miasto" to monumentalny pejzaż miejski przedstawiający Łódź – miasto, w którym Benon Liberski urodził się i spędził niemal całe życie. Artysta, jeden z czołowych przedstawicieli łódzkiej szkoły realizmu, ukazuje krajobraz industrialnej metropolii w sposób zsyntetyzowany. Na pierwszym planie umieszcza nagromadzone ciasno fragmenty kamienic. Zlewając się ze sobą w gąszczu zintensyfikowanych ornamentów, wyznaczonych twardą, ekspresyjną kreską. Architektoniczne detale są delikatnie zdeformowane i momentami przeskalowane, a ich układ podporządkowany jest funkcji dekoracyjnej. Uchybiając prawdopodobieństwu scenerii Liberski buduje kompozycję w oparciu o osie symetrii. W centrum umieszcza kopułę sugerującą zwieńczenie wieży neorenesansowej kamienicy Scheiblera znajdującej się w Łodzi przy ulicy Próchnika 1, po prawej i lewej stronie wzdłuż krawędzi bocznych górują nad nią fasady kamienic, których zdobienia i balkony przybierają nienaturalne, wybujałe kształty. Działanie Liberskiego cechuje bliska manieryzmowi forma sprzeciwu wobec uładzonej rzeczywistości. Artysta, mimo że należy do kręgu realistów, nie traktuje tej tendencji dosłownie jako tradycjonalizmu. W jego opinii jest to nurt rozwojowy, wymaga jednak określonego podejścia,. Wyraził je w jednej ze swoich wypowiedzi na temat sztuki: „Współczesny malarz realista nie maluje tego, co widzi w danym momencie, maluje na podstawie długich obserwacji z natury, wyciągając z nich ogólne, syntezujące wnioski". Oddanie tej myśli widać nie tylko w sposobie przedstawienia kamienic, ale także na drugim planie, który wypełniają dymiące kominy fabryk na tle czerwonego nieba. Zostały one ukazane w sposób syntetyczny, jednak, w przeciwieństwie do dekoracyjnych, bogato zdobionych kamienic, ich forma jest uproszczona i zgeometryzowana, a momentami wręcz zbrutalizowana. Wraz z wydobywającym się z kominów czarnym dymem malowanym niemalże płaską plamą barwną, sposób przedstawienia budynków fabrycznych wprowadza do kompozycji element ekspresjonistyczny.

Kamienice i fabryki nie stanowią odrębnych światów, co Liberski akcentuje wprowadzając na pierwszym planie akcenty czerwieni, jak gdyby łuna znad zakładów przemysłowych odbijała się w w elewacjach. Gdzieniegdzie pomiędzy bogatymi zdobieniami dostrzec też można fragmenty surowych czerwonych murów charakterystycznych dla łódzkiego pejzażu. Dzięki syntetycznemu ujęciu artyście udaje się przedstawić na jednym płótnie dwa oblicza miasta, które choć silnie ze sobą skontrastowane, wskazują na jego przemysłowy rodowód.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośredni od artysty.

Dorota Stolarska-Kultys

„Moje miasto" to bardzo duży obraz. Przedstawia Łódź – miasto, w którym urodził się i mieszkał Benon Liberski. Artysta pokazuje jego dwa oblicza. Na pierwszym planie umieszcza bogato zdobione kamienice. Fragmentów budynków jest tak dużo, że tworzą jak gdyby jedną całość. Zdobienia są nienaturalnie bujne. Układ kamienic odbiega od rzeczywistości. Służy temu aby w przesadny sposób pokazać ich ilość. Na drugim planie widać fabryki i kominy. W tle jest czerwone niebo. Są one ukazane w bardzo prosty sposób. Inaczej niż kamienice. I jedne i drugie składają się na łódzki krajobraz.

Dorota Stolarska-Kultys

Opis dzieła:

Obraz Benona Liberskiego „Moje miasto” ukazuje jak wyglądała Łódź w latach 70. XX wieku. Dzisiaj nie ma już kominów i czarnego dymu, który tworzył czarne chmury wiszące nad miastem. Pozostały jednak pałace fabrykanckie z licznymi detalami architektonicznymi. Dekoracje zewnętrzne pałaców są szare od nalotu dymów z licznych kominów. Benon Liberski nagromadził i połączył w jedność dekoracje pałaców i kamienic Łodzi. Obraz „Moje miasto” powstał w 1973 roku. Kontrast dymiących kominów fabrycznych i bogato zdobionych pałaców fabrykanckich był szczególnie charakterystyczny dla ówczesnej Łodzi.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Benon Liberski

Tytuł: „Moje miasto”

Wymiary: wysokość 133 cm,  szerokość 200 cm

Technika: malarstwo olejne na płótnie

Rok powstania: 1973

Obraz Benona Liberskiego „Moje miasto” to duże, poziome prostokątne płótno. Kadr bardzo szczelnie wypełniony jest graficznie oddanymi fragmentami elewacji szarych kamienic z licznymi detalami, która nakładają się na siebie, tworząc wrażenie natłoku i nadmiaru. Architektoniczne horror vacui przerwane jest w centrum górnej połowy obrazu. Biało-szare budynki układają się w schematyczny kształt litery „U”. Pejzaż architektoniczny rozsuwa się, by ukazać krwistoczerwone niebo, na którego tle namalowane są bordowe dymiące kominy i budynek fabryki z szedowym dachem. Wszystkie formy obwiedzione są ciemnym konturem. Gama barwna obrazu ograniczona jest do czerni, szarości, zbrudzonej bieli, intensywnej czerwieni i ciemnego bordo. Dwa różne światy – fabryk i pałaców mają zarezerwowane dla siebie odmienne barwy. Malarski kolaż z elewacji składa się z widoku nakładających się na siebie boniowanych murów, wydatnych gzymsów, okien w oprawie z tympanonami, festonów roślinnych…

Centralnym elementem kompozycji jest czasza kopuły z okrągłymi oknami na masywnym bębnie i z wysoką iglicą. Iglica na kopule to sekwencja trzech kul nanizanych na ostry szpic. Czasza kopuły sięga połowy wysokości obrazu, iglica dosięga niemal górnej krawędzi pracy i  wbija się w obszar kominów fabrycznych na czerwonym tle. Prawą krawędź obrazu flankuje namalowany ciepłymi, piaskowymi odcieniami atlas dźwigający na swoich ramionach ozdobny balkon z tralkową balustradą. Atlas stoi na ozdobnej konsoli, u jej stóp, w prawym dolnym narożniku widnieje pysk szarego, kamiennego lwa, skierowany ku centrum obrazu.

Układ nawarstwionych budynków jest nierealny. To zlepek fragmentów bogatych pałaców i kamienic. Za tą bogatą aranżacją znajduje się, widoczne w prześwicie o kadrze poziomego prostokąta, drugie oblicze fabrycznego miasta. Z intensywnie czerwonego tła odcina się pięć obwiedzionych czarnym konturem ceglanych, nietynkowanych kominów. Cztery z nich dymią kłębami czarnych oparów, środkowy przecina górną krawędź obrazu. Czarny dym kieruje się w prawo, poruszony niewidocznym powiewem wiatru z lewej strony. Po lewej stronie na czerwonym tle namalowany jest prosty budynek fabryczny przekryty charakterystycznym zygzakowatym, szedowym dachem.

Benon Liberski był artystą związanym z „łódzką szkołą realizmu”. Mieszkał w Łodzi, uczył się a następnie wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, brał czynny udział w życiu artystycznym miasta. Tytuł obrazu „Moje miasto” w połączeniu z widzą na temat biografii artysty pozwala jednoznacznie rozwikłać zagadkę, że miasto Liberskiego to Łódź. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN