Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi" to jeden z dziewięciu kwasorytów z graficznej serii „Opisanie świata", nad którą Opałka pracował w latach 1968-1970. Oprócz omawianej pracy, w zbiorach Muzeum znajdują się także należące do cyklu: „Adam i Ewa", „Potop" i „Wieża Babel". Sięgając po motywy z Księgi Rodzaju, artysta zbudował własną, całościową wizję współczesnej cywilizacji, dla której kluczem interpretacyjnym jest bliska mu filozofia wschodu. Wątki zaczerpnięte z Biblii stanowią tu jedynie pretekst dla przekazania uniwersalnych zagadnień nurtujących ludzkość od tysiącleci. Odwołanie się artysty do relatywizmu charakteryzującego myśl dalekowschodnią sprawia, że prace z cyklu „Opisanie świata" cechuje wielowarstwowość. Niejednoznaczny wydźwięk prac potęgowany jest dodatkowo przez zastosowaną przez artystę oszczędną, syntetyczną, formę. Jak w monografii artysty zauważa Bożena Kowalska, jest to uniwersalny język służący wyrażeniu uniwersalnych treści. Struktura prac to przejaw fascynacji Opałki problemem jedności wobec wielości, której źródeł również należy szukać w filozofii wschodu. Zainteresowanie to znajduje swój wizualny wyraz w wypełnianiu płaszczyzny drobnymi, powtarzalnymi motywami. W „Opisaniu świata" dostrzec można na tym polu analogię z najsłynniejszą pracą artysty, monumentalnym cyklem tzw. „obrazów liczonych” wypełnionych linearnym zapisem cyfr odnoszących się do mijającego czasu życia autora.

„Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi" to ostatnia grafika z serii. Rozdrobniona masa znaków graficznych rozlewa się po całej planszy, aż do jej krawędzi. Przy dolnej i górnej granicy dostrzec można ludzkie twarze stłoczone jedna obok drugiej w układzie przypominającym stos czaszek. Struktura jest nieregularna, formy graficzne zlewają się w masie, ciemniejąc, i na nowo odradzają w innym miejscu, nasycając płaszczyznę jasnością. W obszarach największego zagęszczenia powstaje ciemna falująca „otchłań” wyglądająca jak kurz lub pył. Opałka odwoływał się tu do zawartych w tytule słów, które Bóg wypowiedział do Abrahama, czyniąc go ojcem narodów związanych z trzema wielkimi religiami monoteistycznymi: judaizmem, chrześcijaństwem i islamem. Podobnie jak w innych pracach z cyklu, rośnięcie i zanikanie ludzkich kształtów to wyraz wyznawanej przez autora koncepcji nieskończoności. Opałka nawiązywał w niej do filozofii wschodu, w której jednostka ludzka jest postrzegana jako ziarnko pyłu uwikłane w przemienne cykle wszechświata. Ich rytm, oparty o zniszczenie i odradzanie, można dostrzec w zróżnicowanym zagęszczeniu form.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

„Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi" to jedna z dziewięciu prac z graficznej serii „Opisanie świata". Opałka pracował nad nią w latach 1968-1970. Artysta wykorzystał motywy z Biblii. Używa ich, by mówić o współczesnej cywilizacji. Praca jest w całości pokryta nieregularnymi kształtami. Czasem są bardzo drobne i tworzą gęstą ciemną strukturę. Czasem jasne i większe. Widać, że to stłoczone twarze ludzi. Przypominają ziarna pyłu jak w tytule. Jest on cytatem z Biblii. W ten sposób Bóg zwrócił się do Abrahama. Wyznaczył go na ojca narodów. Ludzie to jego potomkowie. W omawianej pracy znikają i pojawiają się na nowo. To nieskończony rytm świata. Opałka odniósł się tu do filozofii wschodu. Zgodnie z nią każdy koniec przynosi nowy początek.

Dorota Stolarska-Kultys

Opis dzieła:

Praca Romana Opałki „Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi” składa się z drobnych plamek czarnego i białego koloru. Plamki są małe, jak pyłek piasku. Trzeba dokładnie się przyjrzeć. Plamki mogą się kojarzyć z ludzkimi twarzami.

Artysta odwołuje się do Biblii. Tytuł pracy jest cytatem z Biblii: „Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi.” Nie wiadomo ilu było, jest i będzie ludzi. Nie da się wszystkich policzyć. Tak, jak nie da się policzyć ziarenek piasku.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Roman Opałka

Tytuł: „Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi”

Wymiary: wysokość 61,9 cm,  szerokość 49,3 cm

Technika: kwasoryt na papierze

Rok powstania: 1970

Grafika Romana Opałki „Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi” to praca na pionowym prostokątnym arkuszu papieru, stanowiąca koncentrycznie zakomponowany pionowy prostokąt. To grafika monograficzna, wykonana czarną farbą, wykorzystująca biel kartki jako kontrastowy kolor. Cała powierzchnia pracy pokryta jest melanżem nieregularnych drobnych plamek czarnych i białych w różnych rozmiarach. Największe, wielkości paznokcia małego palca u dłoni są zgromadzone w dwóch półkolistych obszarach pozbawionych konturu, a wyróżniających się jedynie ze wzglądu na rozmiar plamek. Jedno z półkoli znajduje się u góry pracy – górna krawędź to średnica koła, łuk ciąży do centrum obrazu. Drugie półkole jest lustrzanym odbiciem górnego – dolna krawędź pracy to średnica koła, łuk pnie się ku centrum pracy. W tych półkolistych obszarach plamki łączą się, tworząc zarysy twarzy tłumu ludzi. Twarze wyglądają jak na prześwietlonej, powiększonej fotografii.

Przestrzeń pomiędzy półkolami jest wypełniona najdrobniejszymi plamkami i jest tam więcej czerni, co tworzy ciemniejszy wrzecionowaty poziomy kształt pośrodku obrazu.

„Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarna pyłu ziemi” to praca z cyklu grafik inspirowanych motywami biblijnymi, podobnie jak „Potop” oraz „Adam i Ewa”. Roman Opałka operując w każdej z nich drobnymi, powtarzalnymi elementami, zwraca uwagę na niepoliczalną mnogość osób, budynków, dróg czy terenów uprawnych. Zagadnienie liczenia, wyliczenia, policzenia – w przypadku grafik zakorzenione w biblijnym prawie, jest przez Opałkę rozwijane w projekcie życia „1965/1-nieskończoności”.  Roman Opałka w 1965 roku rozpoczął malowanie cyklu „1965/1 – nieskończoności”, polegający na pokrywaniu płótna obrazu kolejno zapisywanymi liczbami. Grafika z 1970 roku sięga, za pomocą innej metafory i mimetycznej wizualności do próby opisania świata.

Na białym dolnym marginesie widnieje sygnatura: po lewej na dole: „Twoje zaś potomstwo uczynię liczne jak ziarnka pyłu na ziemi..."; po środku na dole: „Kwasoryt 8/50”; po prawej na dole: „Opałka 70”.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN