Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Od Kronsztadtu do Władywostoku" to litografia w tonacji kobaltu, wypełniona zmultiplikowanymi sylwetkami rosyjskich marynarzy zakomponowanymi jedna obok drugiej w horyzontalnych pasmowych układach. To jedna z prac graficznych, w których Opałka rozwijał fascynujące go zagadnienie jedności w wielości. Studia zarówno nad tym tematem, jak i nad strukturą drobin rozpoczął we wczesnych latach 60. w cyklu „Chronomy" (1961-1963). Pochodzące z niego obrazy są w całości pokryte powtarzającymi się w różnych konfiguracjach formami graficznymi. Wypełniają one gęsto płaszczyznę, plączą ze sobą, falują, tworzą wzajemne układy, ale zawsze podlegają rygorowi rytmu nadanego przez autora. Cechuje je oszczędność, wręcz ascetyczność, środków wyrazu i porządek. W pracy „Od Kronsztadtu do Władywostoku" artysta zastąpił formy graficzne powielonym motywem zaczerpniętym z fotografii, jednak główne sedno problemu pozostało niezmienione. Poszczególne elementy wyjęte z pracy nic nie znaczą, powielone, tworzą spójną kompozycję – układ nierównomiernie rozłożonych płaszczyzn, który postrzegamy całościowo. Można tu dostrzec nawiązanie do wschodniej filozofii, która jest istotnym aspektem artystycznej koncepcji Opałki. To między innymi przez pryzmat myśli wschodu artysta patrzy na zagadnienie jedności w wielości, sięgając ku pojęciu ciągłości przeciwstawionemu europejskiemu dualizmowi. Kultura śródziemnomorska stawia na indywidualizm jednostki, tymczasem w filozofii wschodniej człowiek jest jak ziarnko pyłu ujmowane w kontekście nieskończoności i rytmu wszechświata. Decydując się na wykorzystanie motywu marynarza w mundurze, autor już na samym wstępnie sięga do formacji sprowadzającej jednostkę do masy jej podobnych, ginących gdzieś w historii. Wybrzmiewa to jeszcze silniej w kontekście ówczesnego ZSRR, do którego imperialistycznego panowania nad znacznym obszarem świata odnosi się tytuł. Kronsztad i Władywostok to dwa porty usytuowane na przeciwległych krańcach Rosji, zapewniające jej panowanie nad morzami i ocenami otaczającymi nie tylko Europę, ale też Afrykę i Azję. Z tej perspektywy pracę można interpretować jako formę krytyki rosyjskiej propagandy.

Zaakcentowane w „Od Kronsztadtu do Władywostoku" dążenia formalne artysty, podobnie jak jego filozofia, znalazły rozwinięcie w późniejszym cyklu „Opisanie świata" (1967-1970).

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

„Od Kronsztadtu do Władywostoku" to litografia w tonacji kobaltu. Jest to technika graficzna, w której rysunek wykonuje się na kamieniu, a następnie powiela. Pracę wypełniają sylwetki rosyjskich marynarzy. Zostały one ułożone w rzędach, jedna obok drugiej. W pracy tej Opałka poruszył kwestię pojedynczych elementów na tle masy. W tytule nawiązał do Związku Radzieckiego. Kronsztad i Władywostok to dwa porty usytuowane na przeciwległych krańcach Rosji. Tytuł i ukazanie tłumu marynarzy można rozumieć jako formę krytyki rosyjskiej propagandy.

Dorota Stolarska-Kultys

Opis dzieła:

Roman Opałka w pracy „Od Kronsztadtu do Władywostoku” przedstawia  rosyjskich żołnierzy. Są to marynarze rosyjskiej floty. Marynarze są uzbrojeni w bagnety i tworzą gęsty tłum.

Tytuł obrazu „Od Kronsztadtu do Władywostoku” przypomina o dużej liczebności rosyjskich sił zbrojnych. Kronsztadt to port rosyjski na Morzu Bałtyckim. Władywostok to port rosyjski na Oceanie Spokojnym. W pracy Opałki liczni uzbrojeni w bagnety rosyjscy żołnierze mogą wywoływać poczucie zagrożenia. 

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Roman Opałka

Tytuł: „Od Kronsztadtu do Władywostoku”

Wymiary: wysokość 57,5 cm,  szerokość 40,5 cm

Technika: litografia na papierze

Rok powstania: 1967

Grafika Romana Opałki „Od Kronsztadtu do Władywostoku” to praca na pionowym prostokątnym arkuszu papieru, stanowiąca koncentrycznie zakomponowany pionowy prostokąt. To grafika wykonana czarną  i kobaltową farbą. Cała praca wypełniona zmultiplikowanymi sylwetkami rosyjskich marynarzy, ukazanych w półpostaci, zakomponowanymi jedna obok drugiej w horyzontalnych pasmowych układach. Żołnierze ujęci w 3/4, zwracają się w prawą stronę obrazu, ukazując lewy profil. Jednakowych poziomych pasów złożonych z żołnierskiego szeregu jest 27. Twarze żołnierzy i oparte o lewe ramiona bagnety są kobaltowe. Mundury – berety z otokiem i kurtki, zlewające się z tłem są czarne. Smukłe ostrza bagnetów są liniami diagonalnymi skierowanymi w lewo. Rytm powtarzających się skosów przypomina także zapisany odręcznie tekst.

Tytuł pracy nawiązuje do zimnowojennych zbrojeń w Związku Radzieckim, w całej rozciągłości imperium. Kronsztadt to ufortyfikowany rosyjski port morski w Zatoce Fińskiej, dziś w granicach administracyjnych Petersburga. Port stanowił tradycyjną bazę rosyjskiej Floty Bałtyckiej oraz główną siedzibę rosyjskiej admiralicji. Władywostok to także rosyjski port morski, najważniejszy na Oceanie Spokojnym i baza rosyjskiej Floty Oceanu Spokojnego. Anonimowy tłum uzbrojonych marynarzy, który zaludnia tereny pomiędzy Kronsztadtem a Władywostokiem, może być wyrażoną wizualnie obawą Romana Opałki, który podczas tworzenia grafiki mieszkał w Polsce.  Dziesięć lat później, w 1977 roku artysta opuszcza Polskę, przeprowadza się do Francji, gdzie mieszka do śmierci w 2011 roku. Grafika sygnowana z lewej u dołu: „Od Kronsztadtu do Władywostoku"; po środku na dole: „litografia 9/10"; po prawej na dole: „Opałka 67".

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN